EuroCapital: Η κρυφή “βόμβα” του δημοσίου χρέους Η κρυφή “βόμβα” του δημοσίου χρέους ================================================================================ EuroCapital on 03/03/2019 15:33 Δεδουλευμένοι τόκοι που δεν εμφανίζονται πουθενά Ουδείς στην Ελλάδα γνωρίζει το ύψος του δημοσίου χρέους. Και αυτό δεν είναι λεκτική υπερβολή. Είναι η αλήθεια. Η άλλη αλήθεια είναι ότι, το δημόσιο χρέος είναι κατά πολύ μεγαλύτερο αυτού που παρουσιάζεται στα δελτία που δημοσιεύονται ανά τρίμηνο, ή ακόμη και στους πίνακες που μπορεί κάποιος να βρει στο site του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ). Πριν από λίγες μέρες (18/2/2019) δημοσιεύθηκε το υπ’ αριθμό 92 Δελτίο Δημοσίου Χρέους (εδώ). Στο δελτίο αυτό, αναλύεται η σύνθεση του επίσημου και καταχωρημένου δημοσίου χρέους, με τον ίδιο τρόπο που αυτό αναλύεται εδώ και 25 περίπου χρόνια. Δείτε τη σύνθεση του και άλλα στοιχεία του δημοσίου χρέους για την περίοδο 2001 - 2018 (εδώ). Σε γενικές γραμμές, στις 31/12/2018, το δημόσιο χρέος εμφανίζεται να φθάνει στα 358,9 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο διαχωρίζεται σε ομόλογα και βραχυπρόθεσμους τίτλους (66,8 δισ. ευρώ) και δάνεια (292,1 δισ. ευρώ). Παράλληλα, εμφανίζεται και ποσό 23,1 δισεκατομμυρίων, το οποίο είναι ταμειακά διαθέσιμα που διατηρούνται ως “απόθεμα ασφαλείας” για την κάλυψη των υποχρεώσεων εξυπηρέτησης χρέους, σε περίπτωση που η χώρα δε θα μπορέσει να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές, για διάστημα δύο ετών περίπου. Όλα καλά μέχρις εδώ. Παρά το δυσθεώρητο ύψος των μεγεθών που περιγράφει το δελτίο, όλα είναι κατανοητά. Και πού εντοπίζεται το πρόβλημα; Το πρόβλημα εντοπίζεται στους τόκους. Στους δεδουλευμένους τόκους των δανείων. Παλαιότερα, πριν το 2012, η σύνθεση του δημοσίου χρέους ήταν κυρίως ομόλογα (πάνω από 80%) και από διάφορα ειδικά δάνεια με απόλυτα ξεκάθαρους όρους. Τα ομόλογα -τουλάχιστον τα περισσότερα απ’ αυτά-  έφεραν κουπόνια (οι τόκοι που πληρώνονται κάθε έτος) και το ποσό για την πληρωμή τους, εγγράφονταν κάθε χρόνο στον Προϋπολογισμό, στην κατηγορία των δαπανών εξυπηρέτησης του χρέους. Δηλαδή, η εικόνα των υποχρεώσεων της χώρας ήταν -αρκετά- ξεκάθαρη. Το χρέος ήταν συγκεκριμένο και δημοσιεύονταν στα δελτία δημοσίου χρέους και οι δαπάνες εξυπηρέτησης εγγράφονταν στον Προϋπολογισμό και ήταν γνωστά σε όλους. Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει. Το κράτος εξακολουθεί και πληρώνει τους τόκους για τα ομόλογα που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Όμως, το 81,3% του χρέους αποτελείται από δάνεια που φθάνουν στα 292,1 ευρώ. Τα δάνεια αυτά αναλύονται σε “δάνεια από τον Μηχανισμό Στήριξης” (253,1 δισεκατομμύρια) και διάφορα άλλα δάνεια, συνολικού ύψους 39 δισεκατομμυρίων. Τα δάνεια δε φέρουν κουπόνια που θα πρέπει να αποπληρωθούν κάθε έτος. Τί συμβαίνει με τα δάνεια του Μηχανισμού Στήριξης; Για τα δάνεια αυτά (ή για το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους), δεν πληρώνουμε τόκους. Για μεγαλύτερη ακρίβεια, χρεωνόμαστε τους τόκους, αλλά δεν τους πληρώνουμε. Και δεν τους πληρώνουμε με βάση μία απόφαση του Eurogroup της 24ης Νοεμβρίου 2012, με την οποία οι δανειστές έδωσαν “περίοδο χάριτος” 10 ετών για την πληρωμή των τόκων αυτών. Όμως, περίοδος χάριτος δε σημαίνει ότι μας χαρίζει τους τόκους. Σημαίνει απλά ότι, για διάστημα δέκα ετών (2012-2022), η χώρα δεν πληρώνει μεν τους τόκους, όμως αυτοί υπολογίζονται και θα γίνουν απαιτητοί όταν η περίοδος χάριτος λήξει. Και επειδή η χώρα, το 2022, δε θα είχε χρήματα για να τους πληρώσει, μετά από κάποια διαπραγμάτευση -και βεβαίως κάποιες παραχωρήσεις- θα κατέληγαν να προστεθούν και αυτοί στο χρέος, το οποίο ξαφνικά θα αυξάνονταν κατά ένα τεράστιο ποσό. Πόσοι είναι αυτοί οι τόκοι που, μέσω της περιόδου χάριτος του 2012, μεταφέρθηκαν στα έτη 2022 έως το 2024; Με δεδομένο ότι το επιτόκιο που χρεώνεται η χώρα είναι μεταβλητό (1,50% συν Euribor 3 μηνών), το ύψος των τόκων μπορεί να υπολογιστεί μόνο κατά προσέγγιση. Με βάση την απάντηση που είχε δώσει, το 2014, ο ΟΔΔΗΧ σε ερώτηση της τότε βουλευτή της ΔΗΜΑΡ Μαρίας Γιαννακάκη (δείτε εδώ)  υπολογίζεται ότι οι τόκοι που χρεώνονταν στη χώρα, αλλά που δεν εμφανίζονταν πουθενά, μέχρι το 2023, θα κυμαίνονταν ανάμεσα στα 35 έως 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτά τα χρήματα δεν εμφανίζονται πουθενά, αφού δεν έχουν ακόμη καταστεί απαιτητά. Και αυτό είναι μια πρακτική που ξεκίνησε το 2013 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Όπως βλέπουμε από την απάντηση του ΟΔΔΗΧ τα ποσά αυτά (δείτε τον πίνακα) είναι εξαιρετικά μεγάλα και αν δεν βρισκόταν λύση μετάθεσής τους ακόμη περισσότερο στο μέλλον, θα δημιουργούσαν ένα εφιαλτικό πρόβλημα στη χώρα. Υποχρεώσεις εξυπηρέτησης του χρέους 2013-2030 (εκατ. ευρώ) Υπολογισμοί του 2014 Έτος Χρεολύσια Τόκοι 2013 12.890 5.887 2014 24.900 6.026 2015 16.018 5.878 2016 7.075 6.028 2017 7.480 6.028 2018 4.672 6.590 2019 9.949 6.622 2020 7.052 6.360 2021 7.169 10.956 2022 8.873 24.489 2023 11.186 17.551 2024 10.864 13.641 2025 8.795 9.030 2026 8.569 8.642 2027 8.453 8.215 2028 8.060 7.779 2029 7.308 7.290 2030 7.329 6.853 Είναι σαφές ότι, καθώς υπήρχαν υποχρεώσεις πληρωμής χρεολυσίων και τόκων ύψους 34,2 δισ. ευρώ κατά το 2022, 28,7 δισ. κατά το 2023 και 24,5 δισ. κατά το 2024, η χώρα δε θα μπορούσε ποτέ να βγει στις αγορές, αφού είναι βέβαιο ότι θα βρίσκονταν και πάλι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Ο κίνδυνος αυτός αποφεύχθηκε προσωρινά με τη “ρύθμιση” του χρέους που αποφασίστηκε τον Ιούνιο του 2018 (δείτε εδώ). Μεταξύ των άλλων, αποφασίστηκε η χορήγηση μίας περιόδου χάριτος ακόμη 10 ετών (μέχρι το 2033) για τα δάνεια του Μηχανισμού Στήριξης (EFSF) και συνεπώς ένα εκ νέου κρύψιμο του προβλήματος κάτω από το χαλί, για μία ακόμη δεκαετία. Καί τί θα γίνει το 2033; Το 2033 το δημόσιο χρέος, θα αυξηθεί ξαφνικά κατά ποσό που θα υπερβαίνει τα 60 δισεκατομμύρια ευρώ! Το οποίο μέχρι τότε δεν θα εμφανίζεται πουθενά. Ούτε καν στους επίσημους πίνακες του ΟΔΔΗΧ.   Όταν την άνοιξη του 2015, ο τότε βουλευτής του Σύριζα κ. Γιάννης Σταθάς, με ερώτημά του στη Βουλή, ζήτησε πληροφορίες για την εικόνα του δημοσίου χρέους, ο ΟΔΔΗΧ του απάντησε με τα στοιχεία που δημοσιεύονται στα Δελτία Δημοσίου Χρέους και τα οποία ο κ. Σταθάς θα μπορούσε να βρει στο ίντερνετ (δείτε εδώ), χωρίς να υποβάλει κάποια ερώτηση. Η απάντηση στον κ. Σταθά δε συμπεριλαμβάνει καν τα στοιχεία που είχε δώσει ο ΟΔΔΗΧ στην ερώτηση της κας Γιαννακάκη ένα χρόνο νωρίτερα. Μάλιστα, τα στοιχεία αυτά “εξαφανίστηκαν” και από το site της Βουλής (δείτε εδώ). Όμως, ο ΟΔΔΗΧ αποκρύπτει τα στοιχεία αυτά, ακόμη και από τις επίσημες ενημερώσεις που πραγματοποιεί προς επενδυτές που θέλει να προσελκύσει ως αγοραστές των εκδόσεων που σκοπεύει να κάνει. Δείτε τον επίσημο πίνακα όπου εμφανίζονται οι λήξεις των διαφόρων κατηγοριών του δημοσίου χρέους (δείτε εδώ).   Η πρακτική αυτή θα πρέπει να λήξει. Το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει, με νομοθετική ρύθμιση, να υπολογίζει τους δεδουλευμένους τόκους κάθε δανείου και να τους καταγράφει στα δελτία δημοσίου χρέους, έτσι ώστε να υπάρχει μία πραγματική εικόνα του. Συμπερασματικά, παρά τα όσα βίωσε και τα όσα πλήρωσε αυτός ο τόπος και αυτή η κοινωνία, οι κυβερνήσεις, σε διαχρονική βάση, εξακολουθούν να αποκρύπτουν τα στοιχεία του δημοσίου χρέους και ουδείς σήμερα γνωρίζει το ακριβές ύψος του, αφού απουσιάζουν τα στοιχεία των δεδουλευμένων τόκων των δανείων του Μηχανισμού Στήριξης, ύψους πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Πρόκειται για μία “βόμβα” για την οποία γνωρίζουμε το πότε θα εκραγεί και ότι θα προκαλέσει και πάλι τεράστια προβλήματα στη χώρα. Όμως, απλά προσπαθούμε, στα κρυφά, να μεταθέσουμε το πρόβλημα, πιστεύοντας πως, όταν χώνουμε το κεφάλι μας στην άμμο και όταν αποκρύβουμε τα στοιχεία του χρέους, αυτό παύει να υφίσταται. Τίποτα δε διδαχθήκαμε όλα αυτά τα χρόνια. Απολύτως τίποτα. Και κάποια μέρα, θα “εκπλαγούμε” και πάλι. Κάποιος θα περίμενε ότι, μετά την περιπέτεια στην οποία οδηγηθήκαμε από την αμεριμνησία, την  άγνοια και την εξαιρετική ανεκτικότητά μας στο φαινόμενο της αποδυνάμωσης των θεσμών, ως κοινωνία, θα απαιτούσαμε την εφαρμογή απόλυτης διαφάνειας στα οικονομικά του κράτους μας και στη διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων. Ίσως να νομίζουμε ότι το 2033 είναι ακόμη πολύ μακριά. Όμως, δεν είναι. ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ Τεύχος 204 - 4/3/2019 Περιεχόμενα τεύχους 204