EuroCapital: Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα ================================================================================ Γιάννης Σιάτρας on 15/01/2015 10:07 των Γιάννη Σιάτρα και Δήμητρας Καρρά Οι πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα διεξήχθησαν μεταξύ του Μαΐου και του Αυγούστου του 1844. Στις εκλογές αυτές νίκησε το “Ρωσικό” κόμμα (κόμμα των "Ναπαίων"), με αρχηγό τον Ανδρέα Μεταξά. Όμως, την εντολή για την πρωθυπουργία την πήρε ο Ιωάννης Κωλέττης επικεφαλής του τρίτου κόμματος (“Γαλλικού” κόμματος ή “κόμματος της Φουστανέλας”). Από τότε, στα 171 χρόνια που έχουν περάσει έχουν γίνει ακόμη 62 εκλογικές αναμετρήσεις. Οι εκλογές της 25 Ιανουρίου 2015 θα είναι οι 64ες κοινοβουλευτικές εκλογές στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Συχνότητα εκλογικών αναμετρήσεων Στην περίοδο 1844 – 1900 πραγματοποιήθηκαν 23 εκλογικές αναμετρήσεις (περίπου μία κάθε 2,43 χρόνια). Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, πραγματοποιήθηκαν 34 εκλογικές αναμετρήσεις. Περίπου μία κάθε 2,94 χρόνια. Όμως, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής (περίπου 16 χρόνια), τότε βλέπουμε ότι κατά τον 20ο αιώνα, γινόταν μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,47 χρόνια. Στην περίοδο 2000 – 2015, έγιναν (συμπεριλαμβάνουμε και την αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου) 7 εκλογικές αναμετρήσεις (δηλαδή, 1 κάθε περίπου 2,3 χρόνια). Το μικρότερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων είναι αυτό των 41 ημερών μεταξύ των εκλογών του 2012. Το μακρύτερο χρονικό διάστημα είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 6ης Δεκεμβρίου 1915 και 1ης Νοεμβρίου 1920 (4 χρόνια και 11 μήνες). Βέβαια, στην περίοδο αυτή εντάσσεται και η φάση του εθνικού διχασμού και συνεπώς δε θεωρείται ως ομαλή. Το αμέσως επόμενο μακρύτερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογών είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 26 Μαρτίου 1906 και 10ης Αυγούστου 1910. Συγκεντρωτικά, για την περίοδο 1844 – 2015, ανά δεκαετία, ο αριθμός των εκλογικών αναμετρήσεων έχει ως εξής: 1844-1850: 3 1851-1860: 3 1861-1870: 5 1871-1880: 5 1881-1890: 4 1891-1900: 3 1901-1910: 5 1911-1920: 4 1921-1930: 3 1931-1940: 4 1941-1950: 2 1951-1960: 4 1961-1970: 3 1971-1980: 2 1981-1990: 5 1991-2000: 3 2001-2010: 3 2011-2015: 3 Δηλαδή, σε 171 χρόνια, έχουν γίνει 64 εκλογικές αναμετρήσεις, ή μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,67 χρόνια (μία κάθε 2,42 χρόνια, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής). Με άλλα λόγια, ακόμη και στα χρόνια της μεταπολίτευσης κατά τα οποία ο κοινοβουλευτικός θεσμός λειτούργησε με μεγαλύτερη ωριμότητα, η συχνότητα των εκλογικών αναμετρήσεων είναι η ίδια με το παρελθόν. Μήνες εκλογικών αναμετρήσεων Ο μήνας κατά τον οποίον έγιναν οι περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Νοέμβριος (10 αναμετρήσεις). Αντίθετα, ο μήνας με τις λιγότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Ιούλιος (μία εκλογική αναμέτρηση – στις 18 Ιουλίου 1875). Ιανουάριος: 5 Φεβρουάριος: 5 Μάρτιος: 7 Απρίλιος: 4 Μάιος: 6 Ιούνιος: 7 Ιούλιος: 1 Αύγουστος: 2 Σεπτέμβριος: 8 Οκτώβριος: 6 Νοέμβριος: 10 Δεκέμβριος: 3 Αριθμός Βουλευτών Ο αριθμός των εκλεγόμενων βουλευτών έχει σημειώσει σημαντικές διακυμάνσεις (δείτε τον παρακάτω πίνακα). Κινούνταν κάτω από τους 200 κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα, έφθασε στον μεγαλύτερο αριθμό μετά τη μικρασιατική καταστροφή (398) και σταθεροποιήθηκε στους 300 από το 1935 και μετά (με εξαίρεση τις πρώτες δύο μεταπολεμικές εκλογές). Εκλογικό σύστημα Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων στις εκλογές και οποίο ορίζεται με ειδικό νόμο ή κανονισμό. Με βάση τις διατάξεις του για την εκπροσώπηση των πολιτικών συνδυασμών, διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες: πλειοψηφικό, αναλογικό, και σύνθετο ή μικτό. Στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί συνολικά 14 διαφορετικά εκλογικά συστήματα. Αυτό οφείλεται στη σημασία που έχει το εκλογικό σύστημα στο αποτέλεσμα των εκλογών -και αποτελεί μία από τις βασικές πηγές της κακοδαιμονίας στην άσκηση πολιτικής στη χώρα μας- αλλά και στη δυνατότητα μεταβολής του που -κακώς- δίνει το Σύνταγμα. Κατά πάγια ελληνική συνταγματική παράδοση, ο καθορισμός του συστήματος των βουλευτικών εκλογών ανατίθεται καταρχήν στον κοινό νομοθέτη. Από τα προηγούμενα Συντάγματα, μόνο το Σύνταγμα του 1925 κατοχύρωσε το αναλογικό εκλογικό σύστημα. Στα Συντάγματα που ακολούθησαν δεν καθιερώθηκε ένα πάγιο εκλογικό σύστημα ή -έστω- περιορισμοί στον κοινό νομοθέτη κατά τη θέσπιση του εκλογικού νόμου. (Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ). Δείτε τα εκλογικά συστήματα που εφαρμόστηκαν από το 1926 έως και σήμερα: 1926: Απλή Αναλογική 1928: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια 1932: Αναλογική 1933: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια 1935: Πλειοψηφικό με ευρεία περιφέρεια 1936: Αναλογική 1946: Αναλογική 1950: Αναλογική 1951: Ενισχυμένη Αναλογική 1952: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια 1956: Πλειοψηφικό εκπροσώπηση μειοψηφίας – Αναλογική για μεγάλες περιφέρειες 1958: Ενισχυμένη Αναλογική 1961: Ενισχυμένη Αναλογική 1963: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική 1964: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική 1974: Ενισχυμένη Αναλογική (νδ 65/1974) 1977: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977) 1981: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977) 1985: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1516/1985) 1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989) 1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989) 1990: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989) 1993: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990) 1996: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990) 2000: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990) 2004: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990) 2007: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004) 2009: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004) 2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008) 2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008) 2015: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008) Δείτε περιγραφή των εκλογικών συστημάτων για τις εκλογές της περιόδου 1974 έως και σήμερα. * Νόμος 3636/2008 (εκλογές Μάιος 2012, Ιούνιος 2012, Ιανουάριος 2015) ενισχυμένη αναλογική * Νόμος 3231/2004 (εκλογές 2007, 2009) ενισχυμένη αναλογική * Νόμος 1907/1990 (αναπληρωματική εκλογή Β΄ Αθηνών 1992, εκλογές 1993, 1996, 2000, 2004) ενισχυμένη αναλογική * Νόμος 1847/1989 (εκλογές Ιούνιος 1989, Νοέμβριος 1989, 1990) αναλογική με ρήτρα +1 * Νόμος 1516/1985 (εκλογές 1985) ενισχυμένη αναλογική * Νόμος 626/1977 (εκλογές 1977, 1981) ενισχυμένη αναλογική * Νομοθετικό Διάταγμα 65/1974 (εκλογές 1974, αναπληρωματική εκλογή Κέρκυρα και Κοζάνη 1975) ενισχυμένη αναλογική Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα δείτε εδώ. Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα των τελευταίων ετών δείτε εδώ. Συμμετοχή ψηφοφόρων Έως και το 1956, μόνον ένα μικρό μέρος του πληθυσμού ψήφιζε στις βουλευτικές εκλογές. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου κατά το 1952, όμως δεν ψήφισαν στις εκλογές εκείνης της χρονιάς επειδή δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Τελικά, για πρώτη φορά ψήφισαν στις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956. Ο αριθμός των εχόντων δικαίωμα ψήφου διευρύνθηκε σημαντικά μετά το 1981 όταν θεσπίστηκε το δικαίωμα ψήφου σε όσους είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους. Η συμμετοχή στις εκλογές στην Ελλάδα πάντα βρισκόταν στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εν τούτοις, το ποσοστό αυτό δείχνει να μειώνεται σημαντικά στα τελευταία 15 χρόνια. 1926 – 1964: Νόμιμος Πληθυσμός – Ψηφίσταντες 1974 – 2012: Εγγεγραμμένοι – Ψηφίσταντες Δείτε τα στοιχεία των βουλευτικών εκλογών για την περίοδο 1844 - 2015 (για περισσότερα στοιχεία πιέστε τους συνδέσμους των ημερομηνιών) Έτος Ημερομηνία Κόμμα που νίκησε Αρχηγός κόμματος Έδρες 1ου κόμματος Σύνολο βουλευτικών εδρών Διάρκεια Βουλής (έτη) 1844 Μάιο έως Αύγουστο Ρωσικό Κόμμα (Ναπαίοι) Ανδρέας Μεταξάς 55 103 1847 Ιούνιο Γαλλικό κόμμα Ιωάννης Κωλέττης 127 1850 20 Οκτ Αντώνιος Κριεζής 100 131 1853 23 Σεπ Αντώνιος Κριεζής 138 138 1856 6 Νοε Δημήτριος Βούλγαρης 138 138 1859 Σεπτέμβριο- αρχές Οκτωβρίου Αθανάσιος Μιαούλης 120 139 1861 16 Ιαν Αθανάσιος Μιαούλης 138 1862 24-27 Νοεμβρίου Δημήτριος Βούλγαρης 327 1865 14 Μαϊου Αλ. Κουμουνδούρος 178 1868 21 Μαρ Υποστηρικτές των Αλ. Κουμουνδούρου και Δ. Βούλγαρη Δημήτριος Βούλγαρης 114 187 1869 16 Μαϊου Θρασύβουλος Ζαϊμης 100 187 1872 26 Φεβ Υποστηρικτές των Αλ. Κουμουνδούρου και Δ. Βούλγαρη Δημήτριος Βούλγαρης 187 1873 27 Ιαν Ηνωμένη Αντιπολήτευση Επαμεινώνδας Δεληγιώργης 95 190 1874 23 Ιουν Ηνωμένη Αντιπολήτευση Δημήτριος Βούλγαρης 96 190 1875 18 Ιουλ Υποστηρικτές του Αλ. Κουμουνδούρου Αλέξανδρος Κουμουνδούρος 80 190 1879 23 Σεπ Υποστηρικτές του Αλ. Κουμουνδούρου Αλέξανδρος Κουμουνδούρος 208 1881 20 Δεκ Χαρίλαος Τρικούπης 244 1885 7 Απρ Δηληγιαννικό Κόμμα Θεόδωρος Δηλιγιάννης 244 1887 4 Ιαν Νεωτεριστικό Κόμμα Χαρίλαος Τρικούπης 90 150 1890 14 Οκτ Δηληγιαννικό Κόμμα Θεόδωρος Δηλιγιάννης 100 150 1892 3 ΜαΪου Τρικουπικό Κόμμα Χαρίλαος Τρικούπης 160 207 1895 16 Απρ Δηληγιαννικό Κόμμα Θεόδωρος Δηλιγιάννης 150 207 1899 7 Φεβ Νεωτεριστικό Κόμμα Γεώργιος Θεοτόκης 110 234 1902 17 Νοε 234 2,26 1905 20 Φεβ Κόμμα Δηλιγιάννη Θεόδωρος Δηλιγιάννης 142 234 1,09 1906 26 Μαρ Κόμμα Θεοτόκη Γεώργιος Θεοτόκης 111 177 4,37 1910 8 Αυγ Συνασπισμός Ηνωμένων Κομμάτων: (η εντολή δόθηκε στον Ελ. Βενιζέλο) 210 362 0,31 1910 28 Νοε Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 307 362 1,28 1912 12 Μαρ Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 146 181 3,17 1915 31 ΜαΪου Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 185 316 0,57 1915 6 Δεκ Κόμμα των Εθνικοφόρων Δημήτριος Γούναρης/ Στέφανος Σκουλούδης 230 332 4,91 1920 1 Νοε Ηνωμένη Αντιπολήτευση Δημήτριος Γούναρης 260 369 3,12 1923 16 Δεκ Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 250 398 2,89 1926 7 Νοε Κόμμα Φιλελευθέρων Γ. Καφαντάρης 102 279 1,78 1928 19 Αυγ Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 178 250 4,10 1932 25 Σεπ Κόμμα Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος 98 250 0,44 1933 5 Μαρ Λαϊκό Κόμμα Παναγής Τσαλδάρης 118 248 2,26 1935 9 Ιουν Λαϊκό Κόμμα Παναγής Τσαλδάρης 255 300 0,63 1936 26 Ιαν Κόμμα Φιλελευθέρων Θεμιστοκλής Σοφούλης 126 300 10,18 1946 31 Μαρ Λαϊκό Κόμμα Κωνσταντίνος Τσαλδάρης 156 354 3,93 1950 5 Μαρ Λαϊκό Κόμμα Κωνσταντίνος Τσαλδάρης 62 250 1,51 1951 9 Σεπ Ελληνικός Συναγερμός Αλέξανδρος Παπάγος 114 258 1,19 1952 16 Νοε Ελληνικός Συναγερμός Αλέξανδρος Παπάγος 247 300 3,26 1956 19 Φεβ Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής 165 300 2,22 1958 11 Μαϊου Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής 171 300 3,36 1961 20 Σεπ Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής 176 300 2,12 1963 3 Νοε Ένωσις Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου 138 300 0,29 1964 16 Φεβ Ένωσις Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου 171 300 10,75 1974 17 Νοε Νέα Δημοκρατία Κωνσταντίνος Καραμανλής 220 300 3,01 1977 20 Νοε Νέα Δημοκρατία Κωνσταντίνος Καραμανλής 171 300 3,91 1981 18 Οκτ ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου 172 300 3,62 1985 2 Ιουν ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου 161 300 4,04 1989 18 Ιουν Νέα Δημοκρατία Κνωσταντίνος Μητσοτάκης 145 300 0,38 1989 5 Νοε Νέα Δημοκρατία Κνωσταντίνος Μητσοτάκης 148 300 0,42 1990 8 Απρ Νέα Δημοκρατία Κνωσταντίνος Μητσοτάκης 150 300 3,51 1993 10 Οκτ ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου 170 300 2,95 1996 22 Σεπ ΠΑΣΟΚ Κωνσταντίνος Σημίτης 162 300 3,55 2000 9 Απρ ΠΑΣΟΚ Κωνσταντίνος Σημίτης 158 300 3,91 2004 7 Μαρ Νέα Δημοκρατία Κωνσταντίνος Α.Καραμανλής 165 300 3,53 2007 16 Σεπ Νέα Δημοκρατία Κωνσταντίνος Α.Καραμανλής 152 300 2,05 2009 4 Οκτ ΠΑΣΟΚ Γεώργιος Παπανδρέου 160 300 2,59 2012 6 Μαϊου Νέα Δημοκρατία Αντώνης Σαμαράς 108 300 0,11 2012 17 Ιουν Νέα Δημοκρατία Αντώνης Σαμαράς 129 300 2,61 2015 25/Ιαν Στοιχεία: α) "Μητρώο Πληρεξουσίων, Γερουσιαστών και Βουλευτών (1822-1935)", Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1986 , β) "Μητρώον Γερουσιαστών και Βουλευτών", Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 1977 Έλληνες Φορολογούμενοι Ιανουάριος 2015 Γιάννης Σιάτρας - Δήμητρα Καρρά