Πώς μπορεί να αντιδράσει το Χρηματιστήριο στο ενδεχόμενο παρέμβασης του ΔΝΤ στην Ελλάδα;

Για την Κυβέρνηση αποτελεί μία απευκταία εξέλιξη, έστω και εάν η παρέμβαση του ΔΝΤ γίνει μέσα από το "ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης", το οποίο όμως, ακόμη και σήμερα, παραμένει ασαφές και δυσνόητο. Για εμάς, εδώ και καιρό, αποτελεί όχι την καλύτερη, αλλά τη μόνη επιλογή που έχει η χώρα. Αυτό μας δείχνουν οι αγορές των ομολόγων σήμερα και αυτό επιβάλλει η λογική εδώ και αρκετό καιρό.
Δεν είναι βεβαίως η καλύτερη λύση για την Κυβέρνηση, αλλά πρόκειται για μία ακόμη περίπτωση που το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας δεν ταυτίζεται με το βραχυπρόθεσμο συμφέρον των πολιτικών και κυρίως της Κυβέρνησης. Όμως, σε τελική ανάλυση αυτό λίγο μας ενδιαφέρει.

Επειδή όμως το Χρηματιστήριο προεξοφλεί τις εξελίξεις και επειδή θα ήταν χρήσιμο να έχουν οι επενδυτές μία άποψη για το πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά στην περίπτωση που η χώρα προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επιχειρούμε σήμερα μία πρώτη προσέγγιση για την περίπτωση αυτή, η οποία δε νομίζουμε ότι είναι υποθετική, αλλά τη βλέπουμε περισσότερο ως θέμα χρόνου.

Πριν αναφερθούμε στην ενδεχόμενη συμπεριφορά του Χρηματιστηρίου της Αθήνας, ας προσπαθήσουμε να "σκιαγραφήσουμε" τα πιθανά μέτρα που θα μπορούσε να πάρει το ΔΝΤ, μέσα από μία παρέμβασή του στην ελληνική οικονομία. Σημειώνουμε ότι, καθώς το θέμα δεν έχει συζητηθεί ιδιαίτερα (ίσως επειδή θεωρείται ως "ταμπού"), η προσέγγιση που επιχειρούμε βασίζεται αποκλειστικά σε δικές μας απόψεις, έχοντας υπ' όψη τους τρόπους δράσης του ΔΝΤ, αλλά και τη φύση του ελληνικού προβλήματος.

Κατ' αρχάς, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η περίπτωση της Ελλάδας είναι ιδιόμορφη, τόσο λόγω της συμμετοχής της χώρας στην ευρωζώνη, αλλά και λόγω του μεγέθους του προβλήματος. Οι περιπτώσεις της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Λεττονίας θεωρούνται ως "ελαφρές" περιπτώσεις μπροστά στο τεράστιο πρόβλημα που δημιουργεί το ήδη συσσωρευμένο (και αυξανόμενο με υψηλούς ρυθμούς) χρέος του Ελληνικού Κράτους.

Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η μη ύπαρξη της δυνατότητας υποτίμησης του νομίσματος, γεννά ακόμη μία δυσκολία στην παρέμβαση του ΔΝΤ, αφού αποκλείει την υποτίμηση, ένα βασικό εργαλείο που συνήθως χρησιμοποιεί. Εκτός βεβαίως εάν, στην υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ ΔΝΤ και Ελληνικής Κυβέρνησης, υπάρξει η πρόνοια για δυνατότητα επιβολής από το ΔΝΤ της εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη. Βεβαίως, η αποδοχή μίας τέτοιας πρόνοιας από την πλευρά της Κυβέρνησης θα είναι καταστροφική για τη χώρα.
Πάντως, η αδυναμία υποτίμησης του νομίσματος, θα αναγκάσει το ΔΝΤ να στρέψει αλλού τις παρεμβάσεις του.

Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί, κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις αναφορών για το ΔΝΤ παραλείπεται, ότι, κύριος στόχος κάθε παρέμβασης του ΔΝΤ είναι η διόρθωση των αδυναμιών που προκαλούν ελλείμματα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, δηλαδή κυρίως στο εμπορικό ισοζύγιο, ή με άλλα λόγια, στην ανταγωνιστικότητα.

Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να "σκιαγραφήσουμε" μερικές από τις επιδιώξεις της δράσης του ΔΝΤ στη χώρα:

- Η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος: Εκτιμάται ότι αυτό θα γίνει και μέσω της επιβολής νέων φόρων, αλλά κυρίως, μέσα από τη μείωση των δαπανών. Ο τομέας που το ΔΝΤ θα ασχοληθεί κυρίως είναι η μείωση του κόστους λειτουργίας του δημόσιου τομέα. Αυτό αναγκαστικά θα σημαίνει και μείωση του μεγέθους του. Το κύριο αίτιο της εμφάνισης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της αύξησης του χρέους κατά τα τελευταία 30 χρόνια ήταν η μεγάλη αύξηση του μεγέθους του δημοσίου. Εκτιμούμε ότι εκεί θα κατευθυνθεί μεγάλο μέρος των προσπαθειών του ΔΝΤ. Δε θα σχολιάσουμε με λεπτομέρειες το πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί η μείωση του κόστους λειτουργίας ή του μεγέθους του δημόσιου τομέα, αφού το ζήτημα αυτό είναι περίπλοκο, ενώ παράλληλα εμπλέκονται και θέματα νομικής ή και συνταγματικής φύσης.

- Η μείωση της αρνητικής επίδρασης του δημοσίου στην ανταγωνιστικότητα του ιδιωτικού τομέα και της συνολικής οικονομίας: Αυτό θα επιτευχθεί με την αναδιάρθρωση υπηρεσιών και διαδικασιών. Αυτό βεβαίως θα σημάνει και την κατάργηση μεγάλου αριθμού υπηρεσιών. Επίσης, θα δοθεί βάρος στην αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του τομέα "δημόσια έργα". Τέλος, μπορεί να υπάρξει παρέμβαση στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.

- Οι μεταβολές στο ασφαλιστικό σύστημα και στη λειτουργία των ΟΤΑ: Για τον πρώτο τομέα έχουν γίνει βήματα. Είναι σαφές ότι θα χρειασθούν και άλλες, πιο "σκληρές" αποφάσεις. Στον δεύτερο τομέα, κανείς δεν έχει ιδέα τί μπορεί να αντικρύσει, όταν θα ανοίξει!

- Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα: Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από την απελευθέρωση τομέων και επαγγελμάτων, απελευθέρωση του τομέα της εργασίας (κατάργηση συλλογικών συμβάσεων και νόμων που εντείνουν την ανελαστικότητα της εργασίας κλπ). Αλλαγή του προσανατολισμού των κοινοτικών ενισχύσεων, αλλά και στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος αυτού. Αλλαγές στη λειτουργία των τραπεζικών χρηματοδοτήσεων.

Με άλλα λόγια, η παρέμβαση του ΔΝΤ θα έχει ένα διπλό και παράλληλο στόχο: α) την προσπάθεια για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και β) τη δημιουργία δομών για καλύτερη λειτουργία του δημόσιου τομέα, αλλά και για αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα.

Οι κινήσεις του ΔΝΤ δε θα στοχεύσουν απ' ευθείας στην "ανάπτυξη". Ας μην περιμένουμε κάτι τέτοιο. Θα στοχεύσουν στη δημιουργία των όρων για μία ευκολότερη και αποτελεσματικότερη ανάπτυξη, εφ' όσον η παρέμβασή του πετύχει. Γι' αυτό άλλωστε και στα πρώτα 2 ή 3 χρόνια της παρέμβασης, θα εκδηλωθεί ύφεση στην οικονομία.

Και ποιά θα είναι η αντίδραση του Χρηματιστηρίου της Αθήνας σ' αυτές τις εξελίξεις;

Δύσκολα μπορούμε να προβλέψουμε την αρχική αντίδραση. Είναι σαφές ότι τη λύση του ΔΝΤ προκρίνουν σήμερα -μετά τη μέχρι σήμερα αρνητική κατάληξη κάθε άλλης προσπάθειας- οι διεθνείς επενδυτές που ασχολούνται με τη χώρα. Όμως, επειδή η έλευση του ΔΝΤ συνήθως προκαλεί ένα "κοινωνικό σοκ", είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το πώς θα αντιδράσει η αγορά κατά τις πρώτες μέρες. Γενικά δεν εκτιμούμε μεγάλη μεταβολή στο Γενικό Δείκτη κατά τον πρώτο μήνα.

Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι, η ύφεση που θα προκαλέσουν τα μέτρα του ΔΝΤ στους μήνες που θα ακολουθήσουν, θα έχει αρνητική επίδραση στην αγορά. Ίσως και επειδή κανείς δε θα μπορέσει να προβλέψει τις ακριβείς εξελίξεις, το μέγεθος της ύφεσης ή τις συνέπειες της πολιτικής κρίσης (που αναπόφευκτα θα συμβεί), πολλοί επενδυτές θελήσουν να ρευστοποιήσουν τις θέσεις τους και να αποχωρήσουν για κάποιο (αρκετά μεγάλο) διάστημα από την ελληνική αγορά.

Εκτίμησή μας είναι ότι, έξι μήνες μετά από την έλευση του ΔΝΤ στη χώρα, ο χρηματιστηριακός δείκτης θα είναι σε χαμηλότερο επίπεδο απ' ότι θα είναι κατά την ημέρα άφιξής του.
Για τη συνέχεια είναι δύσκολο να προβλέψουμε, αφού θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της ύφεσης του 2010 και του 2011, αλλά και της επίδρασης που θα έχει αυτή κυρίως στα κέρδη των τραπεζών (επίδραση που βεβαίως θα είναι αρνητική). Βεβαίως, δύσκολα θα μπορούσαμε να φαντασθούμε το Γενικό Δείκτη να αυξάνεται κατά τους πρώτους 12 ή 18 μήνες από την έναρξη λήψης των μέτρων από το ΔΝΤ.

Η ουσία όμως είναι ότι, σε κάποιο σημείο μέσα στην ύφεση, τα πράγματα στην οικονομία θα αρχίσουν να λειτουργούν καλύτερα και θα φανεί κάποια καλύτερη αποτελεσματικότητα και η ελπίδα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Κάπου εκεί κοντά θα είναι και ένα από τα "χαμηλά" σημεία της πορείας της χρηματιστηριακής αγοράς.
Πόσο μπορεί να απέχει, είτε χρονικά, είτε σε επίπεδο απωλειών του Γενικού Δείκτη από σήμερα, είναι δύσκολο να προβλεφθεί και αυτό λόγω του μεγέθους των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, αλλά και της ιδιαίτερης περίπτωσης που (λόγω ευρωζώνης) αυτή συνιστά. Θα μπορούσε να είναι 18 μήνες, θα μπορούσε να είναι 24 ή ακόμη και 30 μήνες. Κάπου εκεί ανάμεσα. Δύσκολα θα μπορούσαμε να φαντασθούμε ότι το Χρηματιστήριο δε θα βρει "πάτο" και δε αντιδράσει ανοδικά μέσα σ' αυτό το διάστημα.

Βεβαίως, δε θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι το παραπάνω "σενάριο" είναι υποθετικό και βασίζεται σε προσωπικές εκτιμήσεις και μόνον. Και λόγω της πολυπλοκότητας των ζητημάτων (αφού παράλληλα θα πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψη μας και την πορεία της διεθνούς οικονομίας και των διεθνών χρηματιστηριακών αγορών), δε μπορούν βέβαια να γίνουν ακριβείς προβλέψεις.
Όμως, όπως κάνουμε πάντα, παρακολουθούμε τις εξελίξεις και θα είμαστε έτοιμοι να εκφράσουμε περισσότερο σαφείς απόψεις, εάν ή όταν οι εξελίξεις οδηγήσουν στην υλοποίηση μέρους ή του συνόλου του υποθετικού σεναρίου που σήμερα -για πρώτη φορά- προσεγγίζουμε.