Είναι αρνητικές για την ελληνική οικονομία οι προτάσεις της Angela Merkel;

Η Σύνοδος Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών την περασμένη βδομάδα, υπήρξε, κατά την άποψή μου, ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, τόσο για την Ελλάδα, όσο βεβαίως και για το σύνολο της Ευρώπης.
Το κεντρικό σημείο της Συνόδου, υπήρξε η δημιουργία ενός μόνιμου “μηχανισμού στήριξης” των ευρωπαϊκών οικονομιών, οι οποίες αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές ανισορροπίες και προβλήματα χρέους, ο οποίος θα αντικαταστήσει το “μηχανισμό” των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, ο οποίος εκτάκτως δημιουργήθηκε τον περασμένο Ιούνιο και η λειτουργία του οποίου λήγει το 2013.
Κατά τη Σύνοδο αυτή αναπτύχθηκαν διάφορες προτάσεις και διερευνήθηκαν οι προθέσεις. Οι οριστικές αποφάσεις θα ληφθούν στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.

Η βασική αρχή που θα διέπει το νέο “μηχανισμό στήριξης”, θα χαρακτηρίζεται από τη θέση (την οποία υποστήριξη κυρίως η γερμανική πλευρά) ότι “η ύπαρξη μίας νομισματικής ένωσης δεν πρέπει να απαλείφει, αλλά ούτε και να περιορίζει τον επενδυτικό κίνδυνο”. Δηλαδή, οι επενδυτές που δραστηριοποιούνται στις αγορές ομολόγων των χωρών της Ευρωζώνης, ή άλλων μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα αναλαμβάνουν και το ρίσκο ενδεχόμενης αποτυχίας του κράτους τα ομόλογα του οποίου κατέχουν. Αντίθετα, έως σήμερα (ή καλύτερα έως το 2013), μέσα από τους μηχανισμούς στήριξης που έχουν δημιουργηθεί, τόσο για την Ελλάδα, όσο και για το σύνολο της Ευρωζώνης, οι επενδυτές είναι -σε μεγάλο βαθμό- διασφαλισμένοι και δεν “τιμωρούνται” ούτε για τα επενδυτικά τους λάθη, αλλά ούτε και για την “απληστία” που σε πολλές περιπτώσεις επιδεικνύουν.

Όπως ήταν φυσικό, οι αγορές αντέδρασαν αρνητικά στην προοπτική μετεξέλιξης του σημερινού “μηχανισμού στήριξης”. Και οδήγησαν σε αρκετά υψηλότερα επίπεδα τα spreads, αλλά και το κόστος ασφάλισης του κινδύνου των ομολόγων της Ελλάδα και των άλλων “επικίνδυνων” χωρών (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία) και σε μικρότερο βαθμό των υπολοίπων χωρών της Ευρωζώνης.

Βέβαια, η εξέλιξη αυτή συνέπεσε με την εκδήλωση της θέσης του κυβερνώντος κόμματος για προκήρυξη πρόωρων εκλογών σε περίπτωση “μη ικανοποιητικών” αποτελεσμάτων στις αυτοδιοικητικές εκλογές της Κυριακής, γεγονός που από μόνο του είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της αβεβαιότητας για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τη συνεπακόλουθη αύξηση των spreads των ελληνικών ομολόγων.
Όμως -και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό- η μεγάλη πτώση που σημειώθηκε στο ελληνικό Χρηματιστήριο και η μεγάλη αύξηση των spreads, δεν οφείλεται αποκλειστικά στο ενδεχόμενο των πρόωρων βουλευτικών εκλογών. Σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, οφείλεται στο γεγονός ότι, μετά τις διαβουλεύσεις στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής και εν όψει των αποφάσεων του προσεχούς Δεκεμβρίου, αυξάνεται γενικότερα το ρίσκο για τα ευρωπαϊκά ομόλογα.

Όμως, η υιοθέτηση των γερμανικών θέσεων, τόσο όσον αφορά στον “προληπτικό” δημοσιονομικό έλεγχο από τα ευρωπαϊκά όργανα, όσο και στη λειτουργία μηχανισμών επιβολής ποινών ή “ελεγχόμενης χρεοκοπίας”, θα είναι μία θετική εξέλιξη για τη χώρα μας;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, δε μπορεί βεβαίως να είναι μονοδιάστατη. Η υιοθέτηση των γερμανικών προτάσεων, θα είναι -χωρίς καμία αμφισβήτηση- μακροπρόθεσμα θετική για τη μακροοικονομική θέση της χώρας, αλλά βραχυπρόθεσμα αρνητική για την κοινωνία, αφού θα οδηγήσει σε διατήρηση της περιοριστικής πολιτικής, για μία σειρά ετών. Όπως θα είναι αρνητική και για το σημερινό “πολιτικό σύστημα”. Κυρίως όμως, οι γερμανικές προτάσεις είναι και λογικές, αλλά και δίκαιες.

Βασική θέση των γερμανικών προτάσεων είναι ότι, οι ομολογιούχοι (οι επενδυτές που διακρατούν ομόλογα) πρέπει να είναι μέρος της λύσης και όχι μέρος του προβλήματος. Όταν κάνουν ένα επενδυτικό λάθος, θα πρέπει να τιμωρούνται γι’ αυτό και να υφίστανται απώλειες, αντί να αναμένουν και να απαιτούν από τους μηχανισμούς στήριξης να τους διασώσουν.
Βεβαίως, οι προτάσεις αυτές δημιουργούν μεσοβραχυχρόνια (διάρκειας 4-5 ετών) κοινωνικά προβλήματα στις ήδη υπερχρεωμένες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Όμως, προβάλλουν λύσεις -τις μόνες λύσεις- για το μακροπρόθεσμο μέλλον.

Προκαλεί απορία το γιατί, στη σύγχρονη πολιτική επικαιρότητα όπου βασιλεύει ο λαϊκισμός, η αναφορά και μόνον στη λέξη “αναδιάρθρωση” προκαλεί τόσο μεγάλη αποστροφή. Και μάλιστα στο σύνολο του πολιτικού φάσματος.
Προκαλεί άραγε κάποια “καταστροφή” στην κοινωνία -η οποία σήμερα ασφυκτιά- η δημιουργία ενός μηχανισμού που θα “επισημοποιήσει” ένα “κούρεμα” (*) των ελληνικών ομολόγων, έστω κατά 20% έως 25%; Τη στιγμή μάλιστα που, με τα τρέχοντα επιτόκια, το “κούρεμα” που οι ίδιες οι αγορές έχουν ήδη σταθεροποιήσει ξεπερνά το ποσοστό αυτό;
Προκαλεί ζημιά στους ομολογιούχους και στις τράπεζες (αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τη μεγάλη πτώση των τραπεζικών μετοχών τις ημέρες αυτές), οι οποίες, είτε από απληστία, είτε από υποταγή στα κομματικά κελεύσματα, αγόραζαν τα ελληνικά ομόλογα, ακόμη και όταν το πρόβλημά τους ήταν ευρύτατα γνωστό. Δεν προκαλεί άμεση κεφαλαιακή ζημιά σε κανένα χαμηλόμισθο ή άνεργο, ο οποίος σήμερα δε μπορεί να βγει δουλειά.

Το δίλημμα τόσο σε οικονομικό, όσο και σε κοινωνικό ή πολιτικό επίπεδο είναι απλό: Τη ζημιά του (εκ των πραγμάτων αναγκαστικού) “κουρέματος” της τάξης του 25% ή του 30%, θα την πληρώσει ο ελληνικός λαός, ή οι ομολογιούχοι;

Απεναντίας, μέσα από ένα συνδυασμό επιμήκυνσης του χρέους, μείωσής του (μέσω “κουρέματος”) και -πιθανότατα- αγοράς του χρέους που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε μειωμένες τιμές και απομακρυσμένες λήξεις, προκαλείται ταυτόχρονη μείωση του συνολικού ποσού του χρέους και χρονική επιμήκυνσή του. Είναι αυτό κακό για τη χώρα και το λαό της, ο οποίος σε κάθε διαφορετική περίπτωση θα είναι “μπλοκαρισμένος” με ένα δυσθεώρητο χρέος, η εξυπηρέτηση του οποίου προκαλεί μία μακροχρόνια ύφεση, με αβέβαια αποτελέσματα;

Βεβαίως, το δίλημμα αυτό, είναι μόνον η μία πλευρά των γερμανικών προτάσεων. Η λογική πίσω από την υιοθέτηση των προτάσεων της κας Μέρκελ είναι η σταθερή μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Και αυτό είναι κάτι αρχικά οδυνηρό για μία κοινωνία όπως η ελληνική και παράλληλα είναι κάτι που απεύχονται οι πολιτικοί. Όμως, είναι λογικό για μία κοινωνία να ζει μονίμως με ελλείμματα; Είναι δυνατό, μετά από τα όσα βιώνουμε σήμερα, να θέλουμε να γίνονται τα ίδια λάθη;

Στο παρόν άρθρο, δεν ασχολούμαστε με το ζήτημα των “ποινών” στις οποίες αναφέρονται οι γερμανικές προτάσεις, για τα κράτη - μέλη που συστηματικά αποκλίνουν από την ευρωπαϊκή πολιτική ή τους στόχους τους. Είναι λογικό να υπάρχουν κυρώσεις (και μάλιστα αυστηρές, για να έχουν αξία), χωρίς να είναι σκόπιμο να γίνει περαιτέρω αναφορά σ’ αυτές. Όμως, εκτιμώ ότι η πλειοψηφία των ευρωπαίων ηγετών δε θα αποδεχθούν να υιοθετηθεί η “ποινή” της απώλειας του δικαιώματος της ψήφου. Άλλωστε, κατά κοινή εκτίμηση, η πρόταση αυτή συμπεριλήφθηκε από τους Γερμανούς, απλά και μόνον για να απορριφθεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση -καθυστέρηση η οποία συνέβαλε και στην ελληνική κρίση- κάνει τα απαραίτητα βήματα για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της οικονομικής ευημερίας των λαών της. Όσο αρνητικές μπορεί να φαντάζουν κάποιες πολιτικές (για ένα μεσοβραχυπρόθεσμο διάστημα), μέσα στο σημερινό μεταβαλλόμενο περιβάλλον, είναι και οι μοναδικές, αλλά και οι πιο ασφαλείς για να διασφαλίσουν, κατά το δυνατό, τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου των λαών της. Και ίσως και τη σωτηρία της ελληνικής οικονομίας.


(*) Όρος που προέρχεται από τον αγγλικό όρο “haircut” και οποίος υποδηλώνει την ποσοστιαία μείωση του ποσού που θα αποπληρωθούν οι ομολογιούχοι.

Δείτε ενδιαφέρον άρθρο της Αmbrose Evans-Prichard στην Daily Telegraph της Δευτέρας 1-11-2010.