Η Ελληνική κρίση - Υπάρχει διέξοδος; (σχολιασμός εκδήλωσης)

Μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγματοποιήθηκε χθες, από το Σύλλογο Αποφοίτων του Imperial College, με θέμα “Η Ελληνική κρίση - Υπάρχει διέξοδος;” (Τhe Greek crisis - is there a way out?), με ομιλητές τους κ.κ. Ηλία Κατακίτσο (Πρόεδρο του Global E conomic Research και μέλος του Cambridge Centre for Economic and Public Policy, του Πανεπιστημίου του Cambridge), Λεωνίδα Θεόκλητο (απόφοιτο του Imperial College και Πρόεδρο της Εθνικής Ασφαλιστικής), Χρήστο Σταϊκούρα (Καθηγητή Χρηματοοικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, βουλευτής Φθιώτιδας και Υπεύθυνος του Τομέα Πολιτικής Ευθύνης Οικονομίας της Νέας Δημοκρατίας) και Αλέκο Παπαδόπουλο (πρώην βουλευτής και Υπουργός).

Αρχικά μίλησε ο κ. Καρακίτσος ο οποίος υποστήριξε ότι σημερινή κρίση της Ελλάδας, είναι μία “προέκταση” της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που εκδηλώθηκε από το 2007.  Η κρίση είχε τη βάση της στην πολύ μεγάλη ρευστότητα που αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες από τις πρακτικές financial engineering του τραπεζικoύ συστήματος, το οποίο λειτουργεί σχετικά ανεξέλεγκτα.
Ο κ. Κατακίτσος ανέφερε ότι, η χώρα μας σήμερα φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την κατάσταση στην οποία βρέθηκε, αλλά όχι και τη συνολική ευθύνη. Συνυπεύθυνο για τη σημερινή εξέλιξη είναι το σύστημα της νομισματικής ένωσης που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς παράλληλα να δημιουργήσει μηχανισμούς για την εξισορρόπηση των ανωμαλιών και των δυσλειτουργιών που θα δημιουργούσαν τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της οικονομίας κάθε χώρας που θα συμμετείχε στο ευρώ.
Ο κ. Καρακίτσος υποστηρίζει ότι τα spreads που υπάρχουν σήμερα στην αγορά των ελληνικών ομολόγων δεν πρόκειται να υποχωρήσουν, αφού σύμφωνα με το “Σύμφωνο για το ευρώ”, κάθε ομολογιούχος θα υποστεί ένα τμήμα του κόστους της αναδιάρθρωσης. Με βάση το στοιχείο αυτό, ο κ. Καρακίτσος υποστηρίζει ότι “αποκλείεται να δούμε τα spreads να υποχωρούν”.

Παράλληλα όμως, προχώρησε και σε μία σειρά προβλέψεων για τη διεθνή οικονομία. Επιγραμματικά, ο κ. Καρακίτσος υποστηρίζει ότι:
- Οι οικονομίες θα συνεχίσουν να ανακάμπτουν κατά τα επόμενα χρόνια.
- Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να διατηρούν το βασικό επιτόκιο κοντά στο 0% για αρκετούς ακόμη μήνες, ενώ δε θα αποτελέσει έκπληξη εάν υπάρξει και μία νέα κίνηση ενίσχυσης της ρευστότητας της οικονομίας (Quantitative Easing) QE-3, μέσα στο 2012.
- Στη διεθνή οικονομία, υπάρχουν σήμερα οι συνθήκες για τη δημιουργία μίας νέας “φούσκας” (bubble) στις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές, η οποία θα μπορούσε να “εκραγεί” γύρω στο 2015.
- Εάν η Ελλάδα δεν έχει προλάβει να “συνέλθει” (από το δημοσιονομικό πρόβλημα και το πρόβλημα του χρέους) έως το 2015, τότε με το “σπάσιμο” της φούσκας που αυτό το καιρό τείνει να δημιουργηθεί, ενδέχεται να αντιμετωπίσει νέα πολύ σημαντικά προβλήματα.
- Η Ισπανία δεν έχει ξεπεράσει τα προβλήματά της, όπως αυτό το καιρό γράφεται σε πολλά ΜΜΕ, αφού αναμένεται περαιτέρω πτώση (έως και 30%) των τιμών των ακινήτων στη χώρα αυτή. Είναι πιθανό ότι, το πρόβλημα της Ισπανίας στον τραπεζικό τομέα, να εκδηλωθεί μέσα στα επόμενα 3 έως 4 χρόνια.
- Η επόμενη ύφεση, μετά το 2015, αναμένεται να είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες και πολύ πιο έντονη.

Ο κ. Καρακίτσος, ο οποίος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 εργάστηκε ως σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής, εκτιμά ότι, είναι δυνατό οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να “αλλάξουν μυαλά” και να αποφασίσουν να συνεργαστούν πιο στενά και χωρίς τις “εθνικές παρωπίδες” για το ξεπέρασμα των σημείων που μπορούν να προκαλέσουν την επόμενη κρίση στην Ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ο κ. Θεόκλητος που πήρε το λόγο στη συνέχεια, περιέγραψε την κρίση, από την τραπεζική οπτική. Ανέφερε πως, η ρευστότητα στο παγκόσμιο σύστημα αυξήθηκε λόγω των νέων πρακτικών που δημιούργησε η καινοτομία στον χρηματοοικονομικό τομέα.
Υποστήριξε ότι ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος ακολούθησε μία αρκετά συνετή (και επιχειρηματικά έξυπνη) πρακτική επέκτασης στο χώρο της Ανατολικής Ευρώπης (δημιουργώντας θυγατρικές εταιρίες με συνολικά 70 δισεκ. ευρώ ενεργητικό), ενώ απέφυγε να εμπλακεί σε τοξικά ομόλογα.

Ο κ. Θεόκλητος ανέφερε ότι, στις αρχές του 2009 παρατηρήθηκε -στις αγορές των ομολόγων- κάποιο “μικρό” πρόβλημα με τα ελληνικά ομόλογα, ενώ το φθινόπωρο του 2009 έγινε αντιληπτός ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της χώρας.
Από το σημείο εκείνο, άρχισαν τα προβλήματα: υπήρξε φυγή καταθέσεων κατά 15 δισεκ. το 2009 και κατά 40 δισεκ. το 2010, η οποία οδήγησε σε “τρύπα” μεταξύ του Ενεργητικού και του Παθητικού του τραπεζικού συστήματος. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με τις διαρκείς υποτιμήσεις (της χώρας και κατ’ επέκταση και των τραπεζών της) από τους οίκους αξιολόγησης, προκάλεσε την ανάγκη για μεγαλύτερη ρευστότητα από τη μόνη εναπομείνασα πηγή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Τέλος, ανέφερε ότι η αναδιάρθρωση θα είναι κάτι το αρνητικό για τη χώρα.

Ο κ. Σταϊκούρας, τοποθέτησε τις ρίζες του σημερινού προβλήματος στην περίοδο 1981 - 1989, όταν δηλαδή άρχισε να δημιουργείται το πρόβλημα του χρέους, αλλά και όταν άλλαζε σημαντικά η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας.
Αναφέρθηκε στο ότι, η πηγή του προβλήματος είναι ο συνδυασμός της χαμηλής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και το σπάταλο κράτος το οποίο παράγει ελλείμματα.
Τέλος, ενώ προέβαλε τη θέση ότι “η αναδιάρθρωση του χρέους δεν είναι επιλογή”, κατέληξε με την προβολή των θέσεων της Νέας Δημοκρατίας για την οικονομία, χωρίς κάποιον επιμέρους σχολιασμό.

Τέλος, ο κ. Παπαδόπουλος, κινήθηκε πάνω στις θέσεις που σε αρκετές περιπτώσεις έχει προβάλει κατά το τελευταίο διάστημα και οι οποίες δείχνουν να γίνονται αποδεκτές από μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Ότι δηλαδή, “η κρίση της Ελλάδας δεν έχει μεγάλη σχέση με την κρίση της παγκόσμιας οικονομίας, αφού ούτως ή άλλως θα συνέβαινε και μάλιστα με μαθηματική ακρίβεια”.
Ο κ. Παπαδόπουλος υποστηρίζει ότι “η λύση στην κρίση είναι πολιτική” και ότι ούτε το Μνημόνιο, αλλά ούτε και τα προγράμματα των κομμάτων δε μπορούν να βγάλουν τη χώρα από την κρίση. Γι’ αυτό το λόγο, αναφέρει ότι θα πρέπει να υπάρξει ένας ευρύτερος και περισσότερος μακροχρόνιος σχεδιασμός. Θα πρέπει να σχεδιασθεί μία “Ατζέντα για το 2020”, η οποία θα κινείται πέραν του Μνημονίου και η οποία θα καλύπτει και άλλους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας που σήμερα δεν καλύπτονται από το Μνημόνιο. Και ότι, πάνω στην “ατζέντα” αυτή θα πρέπει να τοποθετηθούν οι πάντες.

Ο κ. Παπαδόπουλος εκτιμά ότι η πτώση του ελλείμματος στο 10,6% του ΑΕΠ, ήταν κάτι πολύ δύσκολο να συμβεί. Η περαιτέρω πτώση στο 7,5% μέσα σε ένα χρόνο, είναι κάτι ακόμη πιο δύσκολο. Και η πτώση κάτω από το 7,5% -δηλαδή όσο πλησιάζουμε στον “σκληρό πυρήνα” των ελλειμμάτων- είναι πολλαπλά πιο δύσκολη.
Διατηρεί την άποψη ότι η χώρα πρέπει να κινηθεί συντεταγμένα, προς την αναδιάρθρωση. Δηλαδή, η κίνηση αυτή θα πρέπει να γίνει πρώτο, μετά από συνεννοήσεις με τους πιστωτές και δεύτερο, να συνοδέψει την πρωτοβουλία αυτή με καλά σχεδιασμένες και καθολικού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις. Και αυτά θα πρέπει να γίνουν σύντομα, ώστε να μπορέσει η χώρα να βγει, το συντομότερο δυνατό, στις διεθνείς αγορές.


Η άποψή μας, για τα όσα ακούσαμε στην εκδήλωση ταυτίζεται με κάτι που ανέφερε ο κ. Παπαδόπουλος: Δυστυχώς, δεν έχουμε κατανοήσει τί γίνεται στη χώρα μας!

Μας προκαλεί έκπληξη το ότι, ακόμη και σήμερα, ο κ. Θεόκλητος, αρνείται -όπως όλοι οι τραπεζίτες- να κάνει την αυτοκριτική για τον κλάδο του.
Είναι τουλάχιστον προσβολή προς τη νοημοσύνη μας να χαρακτηρίζει τις τράπεζες ως “θύματα της κρίσης”. Είναι αδιανόητο να αναφέρει ότι μόλις το φθινόπωρο του 2009 αντελήφθησαν οι τράπεζες τη δημοσιονομική εκτροπή της χώρας! Αν όντως έτσι συνέβη, τότε θα πρέπει όλοι αυτοί οι κύριοι να επιστρέψουν τα παχυλά μπόνους που επί χρόνια ελάμβαναν και να πάνε στο σπίτι τους!
Όχι κύριε Θεόκλητε! Ο κλάδος σας είναι ένας από τους βασικούς υπευθύνους για το αδιέξοδο που βιώνει σήμερα η χώρα. Όταν οι διοικητές σας υπάκουαν αναντίρρητα στα κελεύσματα των πολιτικών τους προϊσταμένων και φόρτωναν τα χαρτοφυλάκιά τους με κρατικά ομόλογα (διευκολύνοντας έτσι τη σπατάλη του δημοσίου), έπρεπε να ξέρατε τί “σαβούρα” αγοράζατε και οφείλατε να είχατε προβλέψει αυτά που συμβαίνουν σήμερα.
Δε είστε, οι τράπεζες, τα θύματα της κρίσης. Οι θύτες είστε. Θύτες από πλεονεξία, αλλά και από αβουλία. Και τελικά καταλήξατε αυτόχειρες...

Ο κ. Σταϊκούρας, αρνήθηκε για ακόμη μία φορά να αναλάβει τη βαρύτατη ευθύνη που αντιστοιχεί στην παράταξή του για τη σημερινή κατάντια. Αν ο κ. Σταϊκούρας μίλησε σαν ακαδημαϊκός, τότε μίλησε πολύ σωστά, επειδή η ομιλία του και τα σχέδιά του, αρμόζουν σε έναν ακαδημαϊκό: έχουν όραμα και είναι θεωρητικά. Αν μίλησε σαν πολιτικός και πάλι σωστά μίλησε. Ή καλύτερα, με συνέπεια. Επειδή απέδειξε ότι τα όσα λέει ακούγονται ωραία και προκαλούν έναν πρόσκαιρο ενθουσιασμό, αλλά απέχουν πάρα πολύ από την πραγματικότητα.

Δεν έχουμε κατανοήσει τί ακριβώς γίνεται στη χώρα μας. Και αν, σ’ αυτή την ύστατη στιγμή, κορυφαίοι πολιτικοί ή τραπεζίτες, εξακολουθούν να δυσκολεύονται να κάνουν την αυτοκριτική τους, ή ακόμη περισσότερο, να αντιμετωπίσουν το μέλλον μακριά από μία μικρο-πολιτική ή μία κλαδική συμφεροντολογική οπτική, τότε το μέλλον είναι δυσοίωνο.