Το ρολόι του χρέους των αναπτυγμένων οικονομιών "τρέχει" επικίνδυνα!

Ας υποθέσουμε ότι, με κάποιο τρόπο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, βρίσκουν τελικά μία λύση στο πρόβλημα διαχείρισης του χρέους της Ελλάδας. Και ότι πετυχαίνουν το ίδιο και για την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, ενώ παράλληλα πετυχαίνουν να θεσμοθετήσουν κάποιους λειτουργικούς μηχανισμούς οι οποίοι θα προστατεύουν με αποτελεσματικότητα τις αγορές ομολόγων των μελών της Ευρωζώνης.

Ας υποθέσουμε επίσης ότι, ο Πρόεδρος Obama, βρίσκει μία φόρμουλα συμβιβασμού με τους ρεπουμπλικάνους και αυξάνεται το όριο του δανεισμού του αμερικανικού δημοσίου και ότι οι ΗΠΑ αποφεύγουν την κήρυξη στάσης πληρωμών στις 2 Αυγούστου.

Ας υποθέσουμε τέλος ότι, κάποιες λύσεις βρίσκουν και για τα δικά τους προβλήματα χρέους οι Βρετανοί και οι Ιάπωνες και ότι δεν εκδηλώνονται ούτε προς αυτούς κάποιου είδους επιθέσεις στις αγορές των ομολόγων, ή στα νομίσματά τους.

Άραγε, μετά απ’ όλα αυτά (τα υποθετικά βεβαίως), θα ζούμε και θα λειτουργούμε σε ένα πιο ήρεμο και περισσότερο ασφαλές χρηματοοικονομικό περιβάλλον;

Έτσι είναι, αν νομίζουμε ότι όλη αυτή η αναστάτωση οφείλεται στις διαθέσεις κερδοσκοπίας κάποιων, όπως αρέσκεται να λέει ο Πρωθυπουργός μας (και τελευταία και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες), οι οποίοι μην έχοντας κάτι καλύτερο να κάνουν, κατά διαστήματα αποφασίζουν να στοχεύσουν και να συγκεντρώσουν τα πυρά τους εναντίον κάποιας χώρας.

Έτσι είναι, αν νομίζουμε ότι τα προβλήματα των χωρών μπορούν να λυθούν, μέσα από την έκδοση ευρω-ομολόγων ή την ενεργοποίηση κάποιου σταθεροποιητικού μηχανισμού της Ευρωζώνης.

Αν πιστεύουμε αυτά, τότε θα πρέπει να αλλάξουμε άποψη, όσο το δυνατό συντομότερα! Επειδή, ο κίνδυνος, ο πραγματικός κίνδυνος που μπορεί να προκαλέσει ένα τεράστιο καταστροφικό τσουνάμι χρέους, είναι πάρα πολύ κοντά.

Θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι, έχουμε την ατυχία να ζούμε σε μία περίοδο πολύ σοβαρών οικονομικών και γεωπολιτικών μεταβολών, κατά την οποία μετατοπίζεται ο παγκόσμιος οικονομικός άξονας.
Η πτώση των “τειχών” που υπήρχαν στον κόσμο για το μεγαλύτερο τμήμα του 20ου αιώνα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η “ωρίμανση” του δυτικού καπιταλιστικού συστήματος και κυρίως οι δημογραφικοί παράγοντες, προκαλούν μία ταχύτατη άνοδο των οικονομιών των (ακόμη αποκαλούμενων) αναπτυσσόμενων κρατών και μία ταχύτατη πτώση των οικονομιών των (ακόμη αποκαλούμενων) αναπτυγμένων κρατών. Και αυτό, προκαλεί μία τεράστια μετατόπιση πλούτου.

Όσο οι δυτικές (αναπτυγμένες) κοινωνίες αρνούνται να δουν και να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα κατάματα, τόσο πιο βίαιη θα είναι η “ώρα της αλήθειας” και τόσο πιο καταστροφικές θα είναι οι συνέπειες.

Με τη διατήρηση των ελλειμμάτων από το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών (στην ουσία μία ή δύο χώρες εμφανίζουν πλεονάσματα στον Προϋπολογισμό τους), το συνολικό ευρωπαϊκό χρέος θα αυξάνεται. Παράλληλα θα αυξάνονται και τα χρέη των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας.

Το τί θα μπορούσε να γίνει στις αγορές, στην επόμενη φάση της κρίσης (εάν, όπως αναφέραμε παραπάνω, ξεπεράσουμε την παρούσα φάση αναίμακτα), είναι κάτι που δε θα θέλαμε να γνωρίζουμε...
Καθώς το χρέος των αναπτυγμένων χωρών αυξάνεται, είναι βέβαιο ότι η στιγμή της “μεγάλης έκρηξης”, είναι πολύ κοντά. Μάλιστα, η κρίση αυτών των ημερών (με την ταυτόχρονη αύξηση των επιτοκίων των ιταλικών, ισπανικών και βελγικών ομολόγων), μας έδειξε ότι η “τελική κρίση” είναι πιο κοντά απ’ ότι νομίζουμε.

Τί μπορεί να γίνει;

Το άρθρο αυτό δε γράφτηκε για να προτείνει λύσεις. Γράφτηκε για να επισημάνει ότι, ακόμη και εάν σήμερα βρεθούν λύσεις στο παγκόσμιο πρόβλημα του χρέους, οι λύσεις αυτές θα είναι -εκ των πραγμάτων- προσωρινές.
Όμως, λαμβάνοντας σα δεδομένο ότι, εκ των πραγμάτων είναι αναγκαίο να υπάρξει μία μακρά (άνω της δεκαετίας) περίοδος μείωσης του χρέους , μπορούμε όμως να υποθέσουμε προς ποιές κατευθύνσεις θα πρέπει να δρομολογηθούν, άμεσα, κάποιες λύσεις, οι οποίες μπορεί να περισώσουν (όσο γίνεται) ή έστω να καθυστερήσουν την “τελική κρίση”.

Η μία κατεύθυνση είναι -οπωσδήποτε- η εξάλειψη των ελλειμμάτων. Όχι των πρωτογενών, αλλά κάθε είδους ελλείμματος. (Θα πρέπει να έχουμε υπ’ όψη ότι, ακόμη και εάν εξαλείψουμε τα πρωτογενή ελλείμματα, το χρέος εξακολουθεί να αυξάνεται με το ποσό των τόκων).
Και για την εξάλειψη των ελλειμμάτων, θα πρέπει να πεισθούν οι κοινωνίες ότι, οι εποχές της “ευμάρειας” έχουν παρέλθει οριστικά. Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν χάσει τα πλεονεκτήματα (ανταγωνιστικότητας, κεφαλαίου κλπ) που είχαν παλαιότερα, ενώ παράλληλα για μερικές δεκαετίες ακόμη θα είναι αναγκασμένες να συντηρούν έναν γηρασμένο πληθυσμό και συνεπώς κάτι θα πρέπει να περικόψουν από το μεταπολεμικό τρόπο ζωής στον οποίον είχαν συνηθίσει.

Η άλλη κατεύθυνση μπορεί -και πρέπει- να είναι, η αύξηση του πληθωρισμού. Ο μοναδικός τρόπος για να μειωθεί το τεράστιο μέγεθος του χρέους, είναι να περιοριστεί η αξία του. Δεν υπάρχει άλλη λύση.
Οι αναπτυγμένες χώρες, θα πρέπει να ξεπεράσουν τις πληθωριστικές φοβίες τους, να τυπώσουν νέο χρήμα και να το ρίξουν στις οικονομίες τους με την ...ελπίδα ότι θα πληθωρίσουν τα νομίσματά τους.
Είναι ο μόνος τρόπος για να αρχίζει να περιορίζεται, όχι η ποσότητα, αλλά η αξία του χρέους. Παράλληλα, με τον πληθωρισμό των νομισμάτων τους, θα αρχίζουν να κερδίζουν σε όρους ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και θα μπορέσουν να βελτιώσουν τα ισοζύγια πληρωμών τους.

Παράλληλα, μία περισσότερο μακροχρόνια πολιτική, θα πρέπει να προσανατολίζεται στη διατήρηση υψηλών θέσεων σε επίπεδο τεχνολογίας (κάτι για το οποίο η Ευρώπη θα πρέπει να αγωνισθεί ιδιαίτερα σκληρά), αλλά και η βελτίωση των δημογραφικών τους δεικτών, ή η εφαρμογή μίας καλύτερης πολιτικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στις οικονομίες και τις κοινωνίες τους.

Συμπερασματικά, εκτός και εάν οι σημερινοί Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα, τα σημερινά προβλήματα της Ευρωζώνης, με κάποιο τρόπο θα επιλυθούν και το πρόβλημα χρέους, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις άλλες επικίνδυνες αναπτυγμένες οικονομίες, κάπως θα “κουκουλωθεί”. Όμως, αυτή η ψευδαίσθηση δε μπορεί να κρατήσει για πάντα. Το πρόβλημα του χρέους θα συνεχίσει να απειλεί και να συνιστά μία “βόμβα μεγατόνων” που θα μπορεί να πυροδοτηθεί ανά πάσα στιγμή, έστω και τυχαία.
Οι οποιεσδήποτε λύσεις, είτε είναι περιοριστικές, είτε πληθωριστικές, δε μπορεί παρά να είναι επώδυνες για τις κοινωνίες.
Η μόνη “μόνιμη” λύση, δε μπορεί να έλθει παρά μόνο μέσα από το πέρασμα του χρόνου, το σχεδιασμό μακροπρόθεσμων -και τολμηρών- οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών και τη σταδιακή μεταβολή των δημογραφικών.