Αρχική | Άποψη | Άποψη (Γιάννης Σιάτρας) | Τα ερωτηματικά και τα προβλήματα που κληρονομούνται στο "2010"

Τα ερωτηματικά και τα προβλήματα που κληρονομούνται στο "2010"

Μέγεθος γραμμάτων: Decrease font Enlarge font
Τα ερωτηματικά και τα προβλήματα που κληρονομούνται στο "2010"

Το 2009 ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς, τόσο για τις οικονομίες, όσο και για τις χρηματιστηριακές αγορές. Καθώς τελειώνει, αποδεικνύεται ότι ήταν μία χρονιά ανάκαμψης και ελπίδας για τις οικονομίες και μία από τις καλύτερες χρονιές στη μεταπολεμική περίοδο για τα χρηματιστήρια.
Ήταν όμως έτσι; Σηματοδοτεί το 2009 το τέλος της "κρίσης" των αγορών και της ύφεσης των οικονομιών; Και το ερώτημα αυτό δεν τίθεται στα πλαίσια μίας μεσοβραχυπρόθεσμης οπτικής, όπως αυτή που προσπαθούν να φωτίσουν οι διαρκώς βελτιούμενοι μακροοικονομικοί δείκτες. Αλλά τίθεται ως προσπάθεια αναζήτησης των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων κατά τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Με άλλα λόγια, η περίοδος ευφορίας που έζησαν οι αγορές κατά το 2009 σηματοδοτεί την έναρξη μίας νέας μακροχρόνιας ανοδικής περιόδου, ή πρόκειται απλά για μία αναπήδηση μερικών μηνών, με εξαιρετικές αβεβαιότητες όσον αφορά στις μελλοντικές εξελίξεις;

Προσπαθώντας όμως να δώσω μία πρακτική διάσταση και ωφέλεια σ' αυτούς τους προβληματισμούς, αποφεύγω τις φιλοσοφικές μακροπρόθεσμες θεωρήσεις και επιχειρώ να εκτιμήσω ποιά μπορεί να είναι τα ζητήματα που θα απασχολήσουν τον επενδυτικό κόσμο κατά τους επόμενους μήνες. Αυτά, θα είναι βέβαια πολλά. Όμως, ποιά θα είναι αυτά που θα "ταρακουνίσουν" τις αγορές, θα ανατρέψουν τις τάσεις και θα γίνουν πρωτοσέλιδα.

Εκτιμώ ότι δύο θα είναι τα βασικά θέματα που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα κατά τον επόμενο χρόνο: Η αναιμική ανάκαμψη στις δυτικές οικονομίες (στοιχείο το οποίο βεβαίως είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη διαρκή απώλεια της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών αυτών) και η έκρηξη μίας κατάστασης υπερχρέωσης για έναν μεγάλο αριθμό κρατών. Και νομίζω ότι το πρόβλημα δε θα σταματήσει εκεί.

Είχαμε αναφερθεί σ' αυτή την αλληλουχία των εξελίξεων και στο παρελθόν. Αξίζει όμως να επανέλθουμε: Στην αρχή, το πρόβλημα της υπερχρέωσης εμφανίσθηκε στους αμερικανούς δανειολήπτες στεγαστικών -κυρίως- δανείων, τα οποία αδυνατούσαν να εξοφλήσουν. Στη συνέχεια, το πρόβλημα εξαπλώθηκε και σε άλλες κατηγορίες δανείων, αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια και σε άλλες χώρες. Τα δάνεια αυτά είχαν "ομαδοποιηθεί" (τιτλοποιηθεί) και είχαν διασκορπισθεί σε όλο το κόσμο. Ο μεγαλύτερος όμως όγκος τους παρέμενε στις αμερικανικές τράπεζες. Έτσι, η αύξηση των καθυστερήσεων στις πληρωμές και στις επισφάλειες, μετέφερε το πρόβλημα στις τράπεζες. Η έναρξη της κατάρρευσης των τραπεζών, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να παρέμβουν για να τις σώσουν. Όμως, οι κυβερνήσεις δεν είχαν χρήματα για τις ενέργειες αυτές. Τα χρήματα αυτά, τα "δημιούργησαν" οι κεντρικές τράπεζες και τα δάνεισαν στις κυβερνήσεις. Και έτσι, το πρόβλημα αυτό μεταφέρθηκε στις κυβερνήσεις. Σήμερα, αρχίζει να γίνεται αντιληπτό ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν τα χρήματα για να ξεπληρώσουν τις κεντρικές τράπεζες. Άρα, σε κάποια στιγμή, μεταξύ των ετών 2010 και 2012, το πρόβλημα θα μεταφερθεί στις κεντρικές τράπεζες. Και εκεί, η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να λάβει διάφορες μορφές.

Η βάση όλων είναι -κατά την άποψή μου- μία και μοναδική: "Σ' αυτό το κόσμο, δεν υπάρχει "δωρεάν" γεύμα" (There is no thing such as a free lunch), όπως είχε υποστηρίξει πριν από 3 περίπου δεκαετίες ο νομπελίστας Milton Friedman από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Με άλλα λόγια, κάποιος θα πρέπει τελικά να πληρώσει το λογαριασμό.

Το πρόβλημα ξεκινάει από μία βασική αρχή της λογιστικής: Εάν ξοδέψεις περισσότερα απ' όσα κερδίζεις, θα έχει έλλειμμα. Και όπως και να το κρύψεις αυτό το έλλειμμα, κάποια στιγμή θα κληθείς το πληρώσεις. Η καλύτερη λύση είναι να προσπαθήσεις να το πληρώσεις άμεσα και παράλληλα να διορθώσεις τα αίτια που προκαλούν την εμφάνισή του (αυτό σημαίνει είτε αύξηση των εσόδων σου, είτε μείωση των δαπανών σου). Εάν δεν το πληρώσεις άμεσα, τότε κινδυνεύεις να εμπλακείς μέσα στο τραπεζικό σύστημα, από το οποίο θα βγεις διπλά χαμένος: θα έχεις διαλυθεί οργανωτικά και ψυχολογικά και παράλληλα, θα έχεις πληρώσει πολλαπλά το αρχικό σου χρέος.

Κάπως έτσι έχει κατά την άποψή μου, με απλά λόγια, το θέμα. Και το πρόβλημα που θα ξεκινήσει να "σκάει" από το 2010, θα έχει να κάνει με τα χρέη των κρατών. Δυστυχώς, οι δυτικές οικονομίες, δεν κατανόησαν έγκαιρα ότι το πλαίσιο κοινωνικής λειτουργίας και προστασίας που δημιούργησαν μέσα στην ευδαιμονία της μεταπολεμικής ανάπτυξης, ήταν πολύ δαπανηρό και δε θα μπορούσαν να το διατηρήσουν επί μακρό, καθ' όσον ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ανταγωνιστικότητά τους σε σχέση με αυτή των αναπτυσσόμενων κρατών μειώνονταν διαρκώς. Άργησαν να καταλάβουν ότι οι καιροί άλλαξαν. Στην -πάντα πρωτοπόρα σε κοινωνικά ζητήματα- Γαλλία, μέχρι πρόσφατα ομιλούσαν για εβδομάδα 35 ωρών εργασίας, όταν θα έπρεπε να ομιλούν είτε για αύξηση των ωρών, είτε για μείωση του κοινωνικού κράτους. Βεβαίως, τέτοια παραδείγματα μπορεί κάποιος να αναφέρει πάρα πολλά.

Σήμερα ο ταχυδρόμος, φέρνει το λογαριασμό! Αρχικά, ο λογαριασμός έρχεται στα κράτη με αδύναμες οικονομίες (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία κλπ) ή σε κράτη που "ξανοίχθηκαν" πολύ απότομα, χωρίς να έχουν τις απαραίτητες βάσεις (πρώην ανατολικές χώρες, χωρίς δομές της οικονομίας της αγοράς κλπ). Η Ιρλανδία εκτιμώ ότι αποτελεί ειδική περίπτωση και ότι, λόγω νοοτροπίας περισσότερο και κοινωνικής παράδοσης, θα ανακάμψει γρήγορα. Όμως, θα πρέπει να αναμένουμε ότι κατά το επόμενο διάστημα, ο "ταχυδρόμος" θα κτυπήσει τις πόρτες πολλών ευρωπαϊκών και μη, κυβερνήσεων.

Για την Ευρώπη, τα μόνα αναχώματα αποτελούν η Συνθήκη του Μάαστριχτ και όσα αυτή προβλέπει. Και μεταξύ αυτών και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία διακατέχεται από την "αυστηρή" νοοτροπία της Bundesbank. Όμως, το μεγαλύτερο ρόλο και τη μεγαλύτερη ευθύνη θα έχει η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα πρέπει να βοηθήσει για την ανάκτηση και διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, για την καλύτερη διαχείριση του κοινωνικού κράτους στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και κυρίως για τη βελτίωση των δημογραφικών δεικτών. Διαφορετικά, το παιχνίδι είναι κυριολεκτικά χαμένο...

Για τις ΗΠΑ, υποψιάζομαι ότι τα πράγματα είναι πολύ πιο μελανά. Και αυτό αφ' ενός μεν λόγω της υπεροπτικής νοοτροπίας που ανέπτυξε μεταπολεμικά αυτή η κοινωνία και αφ' ετέρου λόγω του εκρηκτικού δημοσίου χρέους και των συνεχιζόμενων δημοσιονομικών ελλειμμάτων (δείτε σχετικά στοιχεία). Όλες οι εξελίξεις συγκλίνουν (ίσως και πιο γρήγορα απ' ότι αρχικά νομίζαμε) στην περαιτέρω εξασθένιση του δολαρίου και στη μεγαλύτερη αστάθεια στην εξέλιξη των αμερικανικών μακροοικονομικών μεγεθών.

Το πρόβλημα του χρέους του δυτικού κόσμου, ως μία παράμετρος της σταδιακής μετατόπισης της ανάπτυξης και του παγκόσμιου πλούτου προς άλλες περιοχές του πλανήτη, είναι το κυριότερο πρόβλημα που θα απασχολήσει και κατά το 2010, αλλά και επί μακρόν τις κοινωνίες, τις κυβερνήσεις και τις αγορές. Ένα πρόβλημα που βεβαίως έχει μεγάλες κοινωνικές παραμέτρους, αφού συνδέεται με το είδος του κοινωνικού κράτους που επιθυμούμε και τη λειτουργία ολόκληρης της κοινωνίας.

Και ας μη ξεγελιόμαστε από τους βραχυπρόθεσμους (καθημερινούς) τίτλους των ΜΜΕ, που αλλάζουν όπως ο άνεμος. Ας μη θεωρούμε ότι επειδή το ένα ζήτημα παύει να είναι στα πρωτοσέλιδα, παύει κιόλας να υφίσταται (για παράδειγμα το πρόβλημα του Dubai). Το πρόβλημα που άρχισε να εμφανίζεται με τη μορφή επισφαλειών στα αμερικανικά στεγαστικά δάνεια, σταδιακά εμφανίζεται σε ολόκληρο το εκρηκτικό του μέγεθος. Και κατά το 2010 θα είναι ιδιαίτερα έντονο. Ο κόσμος βέβαια, δεν θα καταστραφεί. Αλλά, θα αναδιαταχθεί. Και η ιστορία έχει δείξει ότι τέτοιες αναδιατάξεις, συνοδεύονται από μεγάλες αναστατώσεις.


Εγγραφή RSS για αυτά τα σχόλια Σχόλια (0)

συνολικά: | προβολή:

Σχολιάστε το άρθρο comment

Παρακαλώ εισάγετε τον κωδικό που βλέπετε στην εικόνα:

Eshop
  • email Αποστολή άρθρου
  • print Εμφάνιση εκτύπωσης
  • Plain text Προβολή ώς Plain Text