Το κατοχικό δάνειο σε σημερινές τιμές

Συνέντευξη του Νίκου Χριστοδουλάκη στη Σοφια Παπαϊωαννου

Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει διάφορες εκτιμήσεις για το ύψος του αναγκαστικού δανείου που η Ελλάδα κατέβαλε στους Γερμανούς και Ιταλούς κατά την περίοδο της Κατοχής. Τα ποσά που έχουν ακουστεί φτάνουν συχνά σε αστρονομικά ύψη. Κάνοντας αυτή τη διαπίστωση, ο πρώην υπουργός Οικονομίας Νίκος Χριστοδουλάκης υπολόγισε το ακριβές ποσό ακολουθώντας, για πρώτη φορά, μία οικονομική μεθοδολογία.

Από σύμπτωση, όπως διαπιστώνει, το ποσό του κατοχικού δανείου είναι παραπλήσιο με τη γερμανική συμμετοχή στο σημερινό Μνημόνιο. Η έρευνα του πρώην υπουργού θα κυκλοφορήσει σύντομα σε μία μονογραφία με τίτλο «Αγος Απλήρωτον. Τα οφειλόμενα από το κατοχικό δάνειο και μια ευκαιρία επίλυσης» από τις εκδόσεις Gutenberg. Ο πρώην υπουργός αποκαλύπτει στην «Κ» το ποσό που υπολόγισε, ενώ εξηγεί και τον ιδιαίτερα προσωπικό και συγκινητικό λόγο που τον οδήγησε να αφιερώσει την έρευνα στη μνήμη του πατέρα του.

– Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη σύγχυση για το ποιο είναι τελικά το ποσό του δανείου και η σημερινή του αξία.

– Το πρόβλημα προέκυψε επειδή τα αρχικά ποσά ήταν εκφρασμένα σε δραχμές ή σε κατοχικά μάρκα. Ομως και τα δύο νομίσματα μεταπολεμικά οδηγήθηκαν σε υπερπληθωρισμό όταν οι οικονομίες κατέρρευσαν, στη μεν Ελλάδα όλη την περίοδο 1944-52 και στη Γερμανία το 1948. Αν κάποιος κάνει υπολογισμούς σε εκείνα τα νομίσματα και αγνοήσει την κατάρρευση παίρνει μεγάλα ποσά. Αν την ενσωματώσει βγάζει «ψίχουλα» και έτσι έχουμε οδηγηθεί σε τραγελαφικές διαφορές με ισχυρισμούς από το σχεδόν μηδέν έως το άπειρο. Γι’ αυτό χρειάζεται μια πιο αντικειμενική προσέγγιση.

– Εσείς τι μέθοδο υπολογισμού ακολουθήσατε;

– Ο υπολογισμός της σημερινής αξίας πρέπει να γίνει με βάση μια αγορά που όλη αυτή την περίοδο λειτούργησε αδιατάρακτα, χωρίς να αλλάξει ή να καταρρεύσει. Τέτοια είναι η αγορά ομολόγων των ΗΠΑ. Υπολογίζω, λοιπόν, τη σημερινή αξία ως εάν το δάνειο να είχε συναφθεί σε μακροχρόνια αμερικανικά ομόλογα του 1944. Ετσι κάθε εκατομμύριο δολάρια της εποχής εκείνης ισοδυναμεί με 55 εκατ. ευρώ σήμερα. Είναι μια μέθοδος που κανείς διεθνής οργανισμός δεν μπορεί να αμφισβητήσει γιατί είναι αμερόληπτη ως προς τα δύο εθνικά νομίσματα της εποχής εκείνης.

Τέσσερα είδη διεκδικήσεων

– Σε ποια στοιχεία βασιστήκατε και ποιο είναι το τελικό ποσό που βγάλατε;

– Υπάρχουν τεσσάρων ειδών διεκδικήσεις και καλό είναι να τις ξεχωρίσουμε για να μην προκαλείται σύγχυση. Πρώτον, το κατοχικό δάνειο. Δεύτερον, οι αποζημιώσεις θυμάτων που έχουν αναγνωριστεί όπως φυλακισμένοι, αιχμάλωτοι και εκτελεσθέντες, αλλά οι αποζημιώσεις που δόθηκαν το 1962 ήταν ελάχιστες. Τρίτον, τα θύματα που δεν έχουν ακόμα αναγνωριστεί, όπως στο Δίστομο, την Κάνδανο και άλλα μαρτυρικά μέρη. Τέταρτον, οι υλικές καταστροφές και λεηλασίες.

Για το κατοχικό δάνειο η Τράπεζα Ελλάδος έχει πιστοποιήσει ένα ποσόν 228 εκατ. δολάρια του 1944, στο οποίο συμφωνούν και πολλοί άλλοι μελετητές. Μόνο αυτό αντιστοιχεί σήμερα σε 13 δισ. ευρώ, και φυσικά θα αυξηθεί εάν εντοπιστούν και άλλες εκταμιεύσεις. Αν τώρα κανείς συμπεριλάβει μια πιο εύλογη αποζημίωση στα αναγνωρισμένα θύματα με τις πρακτικές που ακολουθούν οι διεθνείς οργανισμοί, το ποσό ανέρχεται σε 54 δισ. ευρώ. Για τις άλλες αποζημιώσεις και επανορθώσεις τα οφειλόμενα γίνονται τριψήφια δισεκατομμύρια. Θα χρειαστεί όμως πολλή δουλειά τεκμηρίωσης.

– Γιατί πιστεύετε ότι είναι διεκδικήσιμο το κατοχικό δάνειο;

– Ειδικά το κατοχικό δάνειο είναι απόλυτα διεκδικήσιμο λόγω της ιδιαίτερης φύσης που είχε. Δεν ήταν δάνειο σε γερμανικά ομόλογα για να υπαχθεί στη διαγραφή του χρέους που έγινε το 1953, ούτε είχε καμία εμπράγματη εγγύηση για να περιληφθεί στις υλικές επανορθώσεις του 1945 που τελικά μόνο μικρό κλάσμα τους ικανοποιήθηκε. Και τις δύο αυτές συμβατικές μορφές τις απέφυγαν οι Αρχές Κατοχής για να μην εμφανιστεί η δαπάνη στον προϋπολογισμό τους και έτσι το δάνειο γλίτωσε το «κούρεμα».

Καλύτερη η συναινετική επίλυση της διαφοράς

– Πώς πρέπει κατά την άποψή σας να κινηθεί η Ελλάδα από εδώ και πέρα, στο πλαίσιο της διεκδίκησης;

– Κατά την άποψή μου, ο καλύτερος τρόπος είναι η συναινετική επίλυση της διαφοράς. Για παράδειγμα, το ποσόν του Δανείου που έχει καταγράψει η Τράπεζα της Ελλάδος φτάνει για να ξεχρεώσει το μερίδιο της δανειακής βοήθειας που δόθηκε από τη Γερμανία στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Μνημονίου. Την ιδέα είχε εκφράσει πρώτος ο Γερμανός καθηγητής Ριτσλ και θα μείωνε το ελληνικό χρέος χωρίς άλλα μέτρα και περαιτέρω ύφεση. Θα ήταν ένα σημαντικό πρώτο βήμα και τα υπόλοιπα μπορούν μετά να ακολουθήσουν είτε διμερώς είτε διαιτητικά.

– Αλήθεια, κ. Χριστοδουλάκη, ποιο ήταν το προσωπικό κίνητρο και ενδιαφέρον να ασχοληθείτε εσείς με το θέμα;

– Ο πατέρας μου. Το 1941 είχε καταδικαστεί από στρατοδικείο και στην Κατοχή ήταν φυλακισμένος των Γερμανών στο Χαϊδάρι. Το 1962 έλαβε αποζημίωση από τη Γερμανία σε δύο δόσεις των 8.000 δραχμών η καθεμία. Με την πρώτη αγοράσαμε ηλεκτρικό ψυγείο, ενώ με τη δεύτερη μας πήρε εγκυκλοπαίδεια και μας έγραψε στα Αγγλικά. Του είχε μείνει γινάτι που στη φυλακή ο Γερμανός διοικητής όσους διάβαζαν εγγλέζικα τους έστελνε για εκτέλεση. Ετσι λοιπόν μπήκε από νωρίς το θέμα στη ζωή μου και τώρα αποφάσισα να γράψω και το σχετικό βιβλίο.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

8