Είναι θετική ή αρνητική για τις αγορές, η άνοδος των επιτοκίων της FED;

Ήπια δείχνει να είναι η αντίδραση των αγορών μετά την χθεσινοβραδινή ανακοίνωση της FED για την αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίου (δηλαδή του επιτοκίου που χρεώνει η FED για αναλήψεις από εμπορικές τράπεζες έναντι εγγυήσεων) σε 0,75% από 0,50%.
Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την έναρξη απόσυρσης των "επειγόντων μέτρων" υποβοήθησης της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος και της οικονομίας στο σύνολό της, που τέθηκαν σε εφαρμογή το Δεκέμβριο του 2008, μετά την εκδήλωση της χρηματοοικονομικής κρίσης.

Παραδοσιακά, είθισται οι αγορές -σε βραχυπρόθεσμη βάση- να αντιδρούν αρνητικά στις κινήσεις αύξησης των επιτοκίων. Υπάρχει μία λογική πίσω απ' αυτή την αντίδραση. Μία λογική που λέει ότι η αύξηση των επιτοκίων αυξάνει το κόστος του χρήματος, περιορίζει τις επενδύσεις και γενικά περιορίζει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων (και συνεπώς και τα κέρδη), αλλά και της οικονομίας στο σύνολό της.

Όμως, η ιστορία και η μακροπρόθεσμη μακροοικονομική λογική, δείχνουν ότι, σε μεσομακροπρόθεσμη βάση, τελικά οι αγορές αντιδρούν θετικά στις αυξήσεις των επιτοκίων. Και η λογική πίσω απ' αυτή την άποψη είναι η ακόλουθη:

Αύξηση των επιτοκίων γίνεται κυρίως για το λόγο της προστασίας της οικονομίας και του νομίσματος από τον πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός εκδηλώνεται όταν η "ζήτηση" στην οικονομία είναι μεγαλύτερη από την "προσφορά". Ο πληθωρισμός (στην ήπια ή "αναπτυξιακή" του μορφή) εκδηλώνεται όταν η οικονομία αναπτύσσεται. Όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, σημειώνεται "αποπληθωρισμός" (deflation).
Συνεπώς, όταν μία οικονομία εισέρχεται σε φάση αύξησης των επιτοκίων, σημαίνει ότι η "παραγωγική μηχανή" της οικονομίας αρχίζει να εργάζεται κανονικά.
Βεβαίως, η στενή παρακολούθηση της εξέλιξης της οικονομίας από τις νομισματικές αρχές και η προσαρμογή της νομισματικής πολιτικής στις εκάστοτε συνθήκες είναι κάτι το οποίο πρέπει να γίνεται διαρκώς. Ιδίως, μετά από μία κρίση, όπως αυτή που βίωσε η παγκόσμια κοινότητα στη διετία 2008 - 2009.

Ας δούμε τί συνέβη στις αγορές στους προηγούμενους κύκλους των επιτοκίων. Για να το δούμε αυτό, δημοσιεύουμε τρία διαγράμματα: α) το διάγραμμα των επιτοκίων των τρίμηνων γραμματίων της FED για το διάστημα από το 1920 έως και σήμερα και β) το διάγραμμα του federal fundsrate (του επιτοκίου που δανείζονται μεταξύ τους οι τράπεζες μέσω της FED) για το διάστημα από το 1955 έως και σήμερα και γ) το διάγραμμα του αμερικανικού δείκτη Dow Jones, από το 1955 έως και σήμερα.

Το πρώτο διάγραμμα (επιτόκια 1920 έως σήμερα) το δημοσιεύουμε έτσι ώστε να έχει ο αναγνώστης μία γενική εικόνα για την εξέλιξη των αμερικανικών επιτοκίων κατά τα τελευταία 90 χρόνια. Όμως, το δεύτερο διάγραμμα (επιτόκια 1955-2010) μπορείτε να το συγκρίνεται με το διάγραμμα του δείκτη Dow Jones.
Από τη σύγκριση αυτή θα διαπιστώσετε ότι: α) Τα επιτόκια ξεκινούν την πτωτική τους φάση, είτε λίγο πριν, είτε αφού ο Dow Jones ξεκινήσει την πτωτική τους φάση. Δηλαδή, η πτώση των επιτοκίων συνδυάζεται σχεδόν πάντα με πτώση των τιμών των μετοχών. β) Τα επιτόκια ξεκινούν την ανοδική τους φάση, λίγο μετά την έναρξη της ανοδικής φάσης του Dow Jones. γ) Ο Dow Jones πετυχαίνει τις υψηλότερες τιμές του, είτε λίγο πριν κορυφωθεί η άνοδος των επιτοκίων, είτε κατά τη φάση κορύφωσής τους. Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει ανώτερο σημείο περιόδου για τον Dow Jones, σε πτωτική φάση των επιτοκίων.

Τί συμβαίνει σήμερα; Επηρεάζει η άνοδος των επιτοκίων την οικονομική ανάπτυξη; Κατ' αρχάς, τα επιτόκια που ανέβηκαν δεν επηρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη των επιτοκίων των διαφόρων κατηγοριών δανείων. Επίσης, όπως βλέπουμε και από το ιστορικό διάγραμμα των αμερικανικών επιτοκίων της περιόδου 1920 - 2010, παρά τη μικρή άνοδό τους, τα επιτόκια εξακολουθούν να βρίσκονται κοντά στα ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Η χθεσινοβραδινή άνοδος, έχει και έναν συμβολικό χαρακτήρα, αφού θέλει να περάσει το μήνυμα της έναρξης της υλοποίησης της διαδικασίας απόσυρσης των μέτρων έκτακτης ανάγκης για την ενίσχυση της οικονομίας. Μία διαδικασία που όπως διακρίνεται και από την ανακοίνωση της FED, αλλά και τα πρακτικά της τελευταίας συνεδρίασης της Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς  της FED, θα γίνει πολύ αργά και θα αργήσει να ολοκληρωθεί. Βεβαίως, υπάρχουν αμφισβητήσεις εάν είναι νωρίς για την έναρξη της απόσυρσης αυτών των μέτρων. Όμως, το ζήτημα αυτό είναι στοιχείο διαβουλεύσεων εδώ και πολύ καιρό. Και κατά τα φαινόμενα, η απόφαση των αμερικανικών οικονομικών και νομισματικών αρχών είναι να ξεκινήσει η διαδικασία απόσυρσης των μέτρων, με παράλληλη συνεχή και προσεκτική παρακολούθηση των αντιδράσεων της οικονομίας, έτσι ώστε να υπάρξει άμεση αντίδραση, εάν διαπιστωθεί ότι κάτι δεν πάει καλά.

Συμπερασματικά, πέραν από τις πρώτες ανησυχίες των επενδυτών, οι οποίες διατυπώθηκαν σήμερα με τη μορφή "διακυμάνσεων" των δεικτών, η εκτίμησή μας είναι ότι η χθεσινή "συμβολική" αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίου στις ΗΠΑ, αποτελεί μία μεσομακροπρόθεσμα θετική εξέλιξη για την αμερικανική οικονομία και για τις χρηματιστηριακές αγορές.