Τα μέτρα για το χρέος και οι παγίδες

Από ΒΑΣΙΛΗ ΖΗΡΑ, ΣΩΤΗΡΗ ΝΙΚΑ, ΕΛΕΝΗ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗ.           Σημαντική ελάφρυνση του χρέους προκύπτει από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που προωθούν οι πιστωτές, τόσο σημαντική μάλιστα που, παραδόξως, αντί να χαροποιεί, προβληματίζει την κυβέρνηση.

Η ελάφρυνση του χρέους και η μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων κρύβουν παγίδες, κυρίως επειδή έχουν –πέραν της σημασίας τους για την οικονομία– ισχυρή πολιτική φόρτιση. Ετσι:

1. Το πακέτο των βραχυπρόθεσμων μέτρων που έχει επεξεργαστεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθεροποίησης (ESM) οδηγεί σε ελάφρυνση του χρέους κατά περίπου 18 μονάδες του ΑΕΠ ή κατά 36 δισ. ευρώ, καθώς θα κλειδώσει σε χαμηλά σταθερά επιτόκια ένα σημαντικό μέρος των δανείων, πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο αρχικά εκτιμάτο. Λογικά, μια τέτοια εξέλιξη θα έπρεπε να προκαλεί ενθουσιασμό στην Αθήνα.

Ωστόσο, το οικονομικό επιτελείο είναι μάλλον προβληματισμένο. Κι αυτό, γιατί στην ανάλυση βιωσιμότητας με βάση τις υποθέσεις των Ευρωπαίων (όχι του ΔΝΤ), αρκεί η εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων μέτρων για να δείχνει το χρέος σχεδόν βιώσιμο.

Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει και το γεγονός ότι τα επιτόκια έχουν υποχωρήσει σημαντικά. Εάν όμως η κυβέρνηση δεχθεί αυτό το σενάριο, τότε ο Β. Σόιμπλε –και οποιοσδήποτε άλλος Ευρωπαίος ανησυχεί για το πολιτικό κόστος μιας γενναιόδωρης ελάφρυνσης– μπορεί να υποστηρίξει ότι «αφού εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα με τα βραχυπρόθεσμα, δεν χρειάζονται τα μεσοπρόθεσμα μέτρα».

2. Το Eurogroup του Μαΐου 2016 έχει αποφασίσει ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα θα εφαρμοστούν, εάν χρειαστεί, στο τέλος του προγράμματος, στα μέσα του 2018. Η Γερμανία δεν θέλει να γίνει συζήτηση για αυτά τώρα. Ο κ. Σόιμπλε υποστηρίζει ότι θα χανόταν το κίνητρο της Αθήνας να κάνει μεταρρυθμίσεις. Στην πραγματικότητα δεν θέλει να ανοίξει αυτό το θέμα πριν από τις γερμανικές εκλογές, το επόμενο φθινόπωρο. Το ΔΝΤ θέλει να προσδιοριστούν τώρα, ώστε να τα συνυπολογίσει στη δική του ανάλυση βιωσιμότητας, που είναι προϋπόθεση για να συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα. Η κυβέρνηση θέλει επίσης να αποφασιστούν τώρα, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι θα αρθεί η αβεβαιότητα και θα έρθουν επενδυτές.

Ωστόσο, αυτό που την ενδιαφέρει είναι πρωτίστως να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά τώρα αυτό που θα γίνει σε δύο χρόνια. Είναι πολύ πιθανό, αν όλα πάνε καλά, στο τέλος του χρόνου ή στις αρχές του επόμενου, μαζί με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης να υπάρξει κι ένας οδικός χάρτης για την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων. Δηλαδή, το Eurogroup να περιγράψει με λίγο περισσότερες λεπτομέρειες τα μέτρα (επιμήκυνση δανείων, επαναγορά μέρους των δανείων του ΔΝΤ και των διακρατικών του πρώτου μνημονίου, επιστροφή κερδών του ευρωσυστήματος από ελληνικά ομόλογα) και να καταστήσει περισσότερο βέβαιο ότι θα εφαρμοστούν το 2018 κι όχι απλώς αν κριθούν απαραίτητα.

Η παγίδα σε αυτή την περίπτωση είναι πως η εφαρμογή των μέτρων θα συνδεθεί με την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και δημοσιονομικών μέτρων αλλά και μεταρρυθμίσεων. Με βάση τα σενάρια που «τρέχουν» οι τεχνοκράτες στην Αθήνα και στο Λουξεμβούργο, η εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων θα μπορούσε να ελαφρύνει περαιτέρω το χρέος, ανεβάζοντας το συνολικό όφελος σε 30 - 35 μονάδες του ΑΕΠ ή 60 - 70 δισ. ευρώ.

3. Το ΔΝΤ θέλει ακόμη μεγαλύτερη ελάφρυνση επειδή θεωρεί πως η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτύχει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ και μάλιστα για πολλά χρόνια. Οι Ευρωπαίοι υποθέτουν ότι η χώρα μας θα έχει τέτοιες δημοσιονομικές επιδόσεις από το 2018 και για μία δεκαετία. Η κυβέρνηση θέλει επίσης μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα μετά το 2018 στο 2% - 2,5%.

Αν όμως υιοθετήσει την προσέγγιση του ΔΝΤ, τότε –παραδόξως– θα πρέπει να λάβει περισσότερα μέτρα. Το Ταμείο λέει ότι με τα μέτρα που έχουν συμφωνηθεί μπορεί να πετύχει πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ. Για να φτάσει στο 2% ή στο 2,5%, θα χρειαστεί επιπλέον μέτρα. Αν υιοθετήσει την προσέγγιση των Ευρωπαίων, που λένε ότι χωρίς μέτρα επιτυγχάνεται το 3,5%, δεν μπορεί να διεκδικήσει μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους.

Αν και το θέμα των στόχων είναι ακόμη ανοιχτό, σύμφωνα με πληροφορίες μια συμβιβαστική λύση που συζητείται μεταξύ του ΔΝΤ και της Ευρωζώνης είναι να διατηρηθεί ο στόχος του 3,5% για μία 3ετία ή μία 5ετία μετά το 2018, αντί των 10 χρόνων, και να μειωθεί στη συνέχεια. Υπενθυμίζεται ότι η συμφωνία προβλέπει πως η Ελλάδα θα πρέπει να πετύχει το 2018 πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ και να το διατηρήσει για «μεσοπρόθεσμο διάστημα». Και στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι τυχαίο ότι ο πρόεδρος του Eurogroup, Γ. Ντάισελμπλουμ, έχει δηλώσει δύο φορές το τελευταίο διάστημα (μία μετά το Eurogroup του Νοεμβρίου και άλλη μία την εβδομάδα που πέρασε από το Λονδίνο) πως στο Eurogroup του Δεκεμβρίου θα πρέπει να συζητηθεί και να διευκρινιστεί τι ακριβώς σημαίνει «μεσοπρόθεσμο διάστημα». Προφανώς, όμως, η επίτευξη των στόχων θα είναι ένα από τα προαπαιτούμενα για την υλοποίηση των μέτρων ελάφρυνσης του χρέους.

Οι διαφωνίες μεταξύ ΔΝΤ και Ευρωπαίων

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ - ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Είναι ίσως η πρώτη φορά που στο ζήτημα της αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος τα πράγματα κυλούν ομαλά ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και στους εκπροσώπους των θεσμών. Ωστόσο, σύμφωνα με αξιωματούχους της τρόικας, θα είναι δύσκολο να κλείσει η αξιολόγηση μέχρι το Εurogroup στις 5 Δεκεμβρίου, εξασφαλίζοντας και τη συμμετοχή του ΔΝΤ σε ένα νέο ελληνικό πρόγραμμα.

Το κώλυμα βρίσκεται αυτή τη φορά όχι ανάμεσα στην Αθήνα και τους θεσμούς, όπως συνηθίζεται, αλλά ανάμεσα στις Βρυξέλλες, την Ουάσιγκτον και το Βερολίνο. Οπως λένε αξιωματούχοι στην «Κ», οι συζητήσεις αυτή τη στιγμή μεταξύ των τριών βρίσκονται σε αδιέξοδο, παρότι ο χρόνος για μια λύση πιέζει ασφυκτικά, καθώς ιδανικά θα πρέπει να βρεθεί πριν από το τέλος του χρόνου.

Συγκεκριμένα, το βασικό κώλυμα βρίσκεται στο ότι το ΔΝΤ επιμένει πως η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% το 2019 και για το μεσοπρόθεσμο διάστημα (τα επόμενα 5-10 χρόνια), όπως έχει συμφωνήσει με τους Ευρωπαίους εταίρους της. Ο στόχος, λέει το Ταμείο, μεταξύ άλλων επιχειρημάτων, δεν είναι ρεαλιστικός, κυρίως λόγω των δημογραφικών εξελίξεων στην Ελλάδα, και υποστηρίζει πως θα πρέπει να μειωθεί αισθητά, στο 1,5%, κάτι που αρνούνται οι Ευρωπαίοι.

Η Γερμανία, κυρίως, δεν δέχεται μείωση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος, καθώς αυτό σημαίνει μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους. Αλλωστε λένε πως ο Ελληνας πρωθυπουργός ήταν αυτός που τον Ιούλιο του 2015 υπέγραψε συμφωνία για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% το 2018 και για το επόμενο διάστημα. Πίσω από κλειστές πόρτες οι Eυρωπαίοι συζητούν ότι το υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5% του ΑΕΠ θα πρέπει να διατηρηθεί, από το 2018 τουλάχιστον μέχρι το 2023, και έπειτα να μειωθεί στο 2,5% και μετά στο 2%. Μόνο αν η Ελλάδα τηρήσει αυτούς τους στόχους θα έχει και την ελάφρυνση του χρέους, υπογραμμίζουν. «Κάτω από τον στόχο του 2% του ΑΕΠ δεν θα συμφωνήσει κανένας Eυρωπαίος», έλεγε Eυρωπαίος αξιωματούχος στην «Κ», τονίζοντας ότι οι απαιτήσεις του ΔΝΤ για το 1,5% δεν θα γίνουν πραγματικότητα.

Το βασικό πρόβλημα όμως δεν είναι στο αν θα συμφωνήσουν το ΔΝΤ και οι Ευρωπαίοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα τα επόμενα χρόνια. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι Ευρωπαίοι και ΔΝΤ δεν μπορούν να συμφωνήσουν κατά πόσον η Ελλάδα θα χρειαστεί νέα μέτρα για να καταφέρει τους στόχους που θα τεθούν. «Δεν είναι τόσο δύσκολο να συμφωνήσουμε μεταξύ μας στο ποιοι θα είναι οι δημοσιονομικοί στόχοι. Αυτό που δεν καταφέραμε να συμφωνήσουμε είναι εάν κατά τα χρόνια μετά τη λήξη του προγράμματος θα χρειαστούν νέα μέτρα για να καταφέρει η Ελλάδα τους στόχους», λέει Ευρωπαίος αξιωματούχος στην «Κ».

Τι λέει το Ταμείο

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, εάν ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα στο 3,5% δεν αλλάξει, τότε η Ελλάδα θα χρειαστεί νέα παραμετρικά μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν πριν από τη λήξη του προγράμματος, καθώς, σύμφωνα με τον κανονισμό του, το Ταμείο δεν μπορεί να συμμετάσχει σε πρόγραμμα χώρας που το χρέος της δεν είναι βιώσιμο με τη λήξη του προγράμματος. Με άλλα λόγια, για να συμμετάσχει το ΔΝΤ σε ένα νέο πρόγραμμα, θα πρέπει η κυβέρνηση να συμφωνήσει σε νέα μέτρα. Το ΔΝΤ δεν φαίνεται διατεθειμένο να μεταθέσει για άλλη μία φορά την επίτευξη της βιωσιμότητας του χρέους, όπως στο παρελθόν.

Από τη μεριά των Ευρωπαίων, η Ελλάδα εάν καταφέρει το 2018 να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%, τότε δεν θα χρειαστεί περισσότερα μέτρα, και ακόμα και να τα χρειαστεί, θα τα πάρει τότε. Ομως το Ταμείο, εξαιτίας των αυστηρότερων κανόνων λειτουργίας, αλλά και επειδή έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στην Ελλάδα και τους Ευρωπαίους, θέλει να συμμετάσχει σε νέο ελληνικό πρόγραμμα με τα μέτρα να λαμβάνονται από την αρχή, πριν από το 2018. Μια λύση θα μπορούσε να είναι οι Ευρωπαίοι (κυρίως το Βερολίνο) να λάβουν την απόφαση ότι το ΔΝΤ δεν είναι απαραίτητο. Προς το παρόν κάτι τέτοιο δεν συζητείται ούτε πίσω από κλειστές πόρτες.

Αυτός ο «γόρδιος δεσμός», όσο περίπλοκος και αν ακούγεται, θα πρέπει να λυθεί πριν από το τέλος του έτους ή έστω στις αρχές του επομένου, καθώς, σύμφωνα με Eυρωπαίο αξιωματούχο, τα περιθώρια κυρίως για την Ολλανδία, που πάει πρώτη στις κάλπες τον Μάρτιο, είναι ιδιαίτερα στενά. Το τελευταίο ζήτημα που θα θέλει η εκεί κυβέρνηση να βρίσκεται στην προεκλογική ατζέντα είναι η συζήτηση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους.

Πηγή : kathimerini.gr

20