Αρχική | Άποψη | Άποψη (Γιάννης Σιάτρας) | Μπορεί η Αμερική να γίνει "GREAT, AGAIN"; Σίγουρα όχι!

Μπορεί η Αμερική να γίνει "GREAT, AGAIN"; Σίγουρα όχι!

Μέγεθος γραμμάτων: Decrease font Enlarge font
Μπορεί η Αμερική να γίνει "GREAT, AGAIN"; Σίγουρα όχι!

MAKE AMERICA GREAT AGAIN, διαλαλεί, όπου βρεθεί και όπου σταθεί, ο Τραμπ. Και καλά κάνει και το διαλαλεί, αφού για τους συμπατριώτες του, δείχνει να επιζητά κάτι το επιθυμητό ή και δίκαιο. Όμως, πότε ήταν η Αμερική μεγάλη; Αυτό δεν έχει συζητηθεί (τα συνθήματα έχουν την ικανότητα να περνούν έτσι, ατάκα και χωρίς μεγάλη διερεύνηση). Όμως, θα είχε ενδιαφέρον να το συζητήσουμε.

Πότε ήταν η Αμερική "μεγάλη"; Πώς κατέληξε "μεγάλη" και πώς, πότε και γιατί ξέπεσε;

Με μία ταχύτατη αναφορά στην ιστορία των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να τη διαχωρίσουμε σε 4 φάσεις: α) Στη φάση της γεωγραφικής ανάπτυξης (1776 έως το 1865). β) Στη φάση της οικονομικής ανάπτυξης και το τέλος του απομονωτισμού (1865 έως το 1917, οπότε οι ΗΠΑ εισήλθαν στον Α' ΠΠ). γ) Στη φάση της πολιτικοστρατιωτικής επέκατασης σε όλο το κόσμο (1917 έως 1975, με το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ). δ) Στη φάση της οικονομικής αποδυνάμωσης (1975 έως και σήμερα).

Ας αφήσουμε κατά μέρος τις δύο πρώτες φάσεις και ας επικεντρωθούμε στην τρίτη και την τέταρτη. Στην τρίτη φάση, η Αμερική αφήνει πίσω της τον απομονωτισμό (δόγμα Monroe) και εισέρχεται στον Α' ΠΠ, στο πλευρό της Αντάντ. Με τη λήξη του Α' ΠΠ αρχίζει να επεκτείνει την οικονομική και κυρίως τη πολιτική της κυριαρχία, υποκαθιστώντας τις έως τότε κύριες αποικιοκρατικές δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία κλπ) που, λόγω του πολέμου, είχαν αρχίσει να εξασθενούν. Κάνει το μεγάλο βήμα για την καθιέρωσή της ως κυρίαρχης οικονομικής δύναμης κατά τον Β' ΠΠ. Μετά τον πόλεμο, το ΑΕΠ των ΗΠΑ ήταν περισσότερο από το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ ο πληθυσμός της ήταν ένα μικρό κλάσμα του παγκόσμιου πληθυσμού. Ως νικήτρια δύναμη, οι ΗΠΑ διαμορφώνουν το μεταπολεμικό οικονομικό περιβάλλον σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα. Κυρίως, με τη νομισματική συμφωνία του Bretton Woods καθιερώνουν το δολάριο ως το νόμισμα αναφορά μεταξύ όλων των νομισμάτων και με το χρυσό και πετυχαίνουν να γίνει το νόμισμά τους το κύριο αποθεματικό νόμισμα σε όλο το κόσμο. Με την επεμβατική τους πολιτική παρεμβαίνουν σε όλο το κόσμο και δημιουργούν την περίοδο τηςpax americana” όπου ουσιαστικά γίνονται ο κυριότερος πόλος του δυτικού κόσμου. Κατά την περίοδο αυτή η οικονομία των ΗΠΑ (όπως άλλωστε και οι περισσότερες οικονομίες του δυτικού κόσμου) μεγενθύνονται εκπληκτικά. Στα χρόνια αυτά κατορθώνουν να προσελκύσουν στη χώρα τους τα καλύτερα μυαλά του κόσμου και δημιουργούν μία εξαιρετική βιομηχανική υποδομή. Η περίοδος αυτή λήγει στις αρχές της δεκαετίας του 1970, με την εμφάνιση μερικών σημαντικών γεγονότων: κατάρρευση της συμφωνίας του Bretton Woods, ήττα στο Βιετνάμ, πετρελαϊκή κρίση και εμφάνιση πληθωρισμού, πολιτική κρίση και παραίτηση του Νίξον.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, αρχίζει η οικονομική πτώση. Και έτσι εισερχόμαστε στην τελευταία και σύγχρονη φάση της ιστορίας των ΗΠΑ. Νέες οικονομικές δυνάμεις (νοτιοανατολικής Ασίας και Ευρώπης) αναπτύσσονται και σταδιακά εκτοπίζουν τα αμερικανικά προϊόντα από τις αγορές. Κυριότερη εμπορική απειλή είναι η Ιαπωνία. Η θέση των ΗΠΑ υποχωρεί σε σύγκριση με τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά οι ΗΠΑ παραμένουν πάντα η πρώτη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο, η οποία όμως αρχίζει να έχει τεράστια εμπορικά ελλείμματα. Τα ελλείμματα αυτά χρηματοδοτούνται από τη δύναμη του δολαρίου το οποίο παραμένει το κυριότερο αποθετικό νόμισμα, ενώ τα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού χρηματοδοτούνται από τις αγορές αμερικανικών ομολόγων από ξένους επενδυτές και κυβερνήσεις.

Και φθάνουμε στη δεκαετία του 1990, οπότε εμφανίζονται οι νέες μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, με κυριότερη την Κίνα. Είναι προφανές ότι τα πληθυσμιακά αποθέματα της Κίνας (και της Ινδίας που ακολουθεί) είναι τόσο μεγάλα, ώστε να μην εξαντληθούν γρήγορα (όπως συνέβη με την Ιαπωνία) και συνεπώς, η επέκταση της Κίνας θα μπορέσει να διαρκέσει επί δεκαετίες. Παράλληλα, οι ΗΠΑ δεν ασκούν προς την Κίνα, την επιρροή που ασκούσαν επί της Ιαπωνίας, ως κατοχική δύναμη στην αρχή και βασικός εταίρος στη συνέχεια. Πλέον, οι ΗΠΑ αδύναμες να ανταγωνιστούν στη διεθνή αγορά, μετατρέπονται σε οικονομία υπηρεσιών (συγκεκριμένων υπηρεσιών), ενώ τα ελλείμματα (εμπορικά και προϋπολογισμού) γίνονται εφιαλτικά. Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον και ενώ στα αμέσως επόμενα χρόνια η Κίνα θα πάρει τον τίτλο της “μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου” εμφανίζεται ο Τραμπ, ο οποίος για λόγους που έχουν αναλυθεί πολύ κατά το τελευταίο διάστημα, κερδίζει τις εκλογές, υποσχόμενος να κάνει την Αμερική GREAT, AGAIN.

Μπορεί όμως να γίνει; Μπορούν να επαναληφθούν οι ιδιαίτερες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που επικράτησαν μετά το 1930 και κυρίως μετά τον Β' ΠΠ, ώστε να ξαναγίνουν οι ΗΠΑ η κυριότερη χώρα αναφοράς και το νόμισμά της το ισχυρότερο και το πλέον πολύτιμο στον κόσμο; Μπορούν οι ΗΠΑ να επαναλάβουν τις εμπλοκές τους στη διακυβέρνηση των άλλων κρατών και να επαναλάβουν την πρακτική του ανεβοκατεβάσματος κυβερνήσεων και πρόκλησης πραξικοπημάτων; Μπορούν οι ΗΠΑ πραγματικά να ανταγωνιστούν την Κίνα ή τις άλλες δυνάμεις σε βιομηχανικό επίπεδο; Μπορούν οι ΗΠΑ να συνεχίσουν να διαφεντεύουν τον κόσμο, πολύ περισσότερο όταν σήμερα δεν υπάρχει ο διπολισμός μεταξύ “ελεύθερου δυτικού κόσμου” και “σιδηρού παραπετάσματος” που κυρίαρχησε μεταπολεμικά;

Σίγουρα, το παρελθόν δε μπορεί να επαναληφθεί. Οι συνθήκες που έκαναν την Αμερική GREAT, ήταν μοναδικές και δε μπορούν να επαναληφθούν. Και η προκλητικά αλλοπρόσαλλη πολιτική του Τραμπ, μάλλον θα προκαλέσει προβλήματα, παρά θα επιλύσει. Ίσως βέβαια, αυτό να είναι και το ζητούμενο, ώστε να ανακτήσουν οι ΗΠΑ την πολιτική τους κυριαρχία που έχουν απολέσει, ώστε στη συνέχεια να επιβάλουν το “ιδανικό” γι' αυτές οικονομικό περιβάλλον στη σφαίρα επιρροής τους. Όμως, αυτά είναι μάλλον φαντασία. Και αν είναι πραγματικότητα, είναι εφιαλτικά.

Στις δύο τελευταίες δεκαετίες βρισκόμαστε σε μία διαδικασία αναδιανομής του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η διαδικασία αυτή έχει ξεκινήσει πολύ παλαιότερα, ίσως και πριν από τη δεκαετία του 1970, αλλά σήμερα γίνεται αμεσότερα αντιληπτή. Καθώς αυτές που στις προηγούμενες δεκαετίες αποκαλούσαμε ως “υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες” μπήκαν σε τροχιά έντονης ανάπτυξης (και η τεχνολογία βοήθησε πολύ σ' αυτό), οι χώρες αυτές θα διεκδικήσουν το μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ που τους ανήκει και που η αποικιοκρατική διαχείριση των περασμένων αιώνων τους στέρησε μέχρι πρόσφατα. Αυτή η διαδικασία δε μπορεί να σταματήσει. Αυτό είναι το πρόβλημα της Ευρώπης σήμερα. Και σταδιακά -ως φυσιολογική ιστορική εξέλιξη- θα γίνεται και πρόβλημα της Αμερικής (αν η Αμερική κρατιέται ως σήμερα το οφείλει στα -ακόμη- ικανοποιητικά δημογραφικά της στοιχεία και στην ικανότητα να προσεκλύει ακόμη τα καλύτερα μυαλά του κόσμου, αφού ως χώρα εξακολουθεί να δαπανά ένα πολύ μεγάλο μέρος του ΑΕΠ της -μεταξύ 2,5% και 3,0%- στην έρευνα και την ανάπτυξη). Κανείς Τραμπ, όσο και αν το προσπαθήσει και με όποιον τρόπο και αν το προσπαθήσει, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δε θα μπορέσει να ανακόψει αυτή τη διαδικασία. Στις επόμενες δεκαετίες, τόσον η Ευρώπη, όσο και οι ΗΠΑ, θα εξακολουθήσουν να έχουν -συγκριτικά με τον πληθυσμό τους- ένα αναλογικά μεγαλύτερο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ. Όμως, αυτό δε θα μοιάζει σε τίποτα με το παρελθόν και, μέσα στη διάρκεια του χρόνου, θα μικραίνει διαρκώς. Η εξελικτική αυτή διαδικασία, δε μπορεί να αλλάξει.

 

Γιάννης Σιάτρας


Εγγραφή RSS για αυτά τα σχόλια Σχόλια (0)

συνολικά: | προβολή:

Σχολιάστε το άρθρο comment

Παρακαλώ εισάγετε τον κωδικό που βλέπετε στην εικόνα:

Eshop
  • email Αποστολή άρθρου
  • print Εμφάνιση εκτύπωσης
  • Plain text Προβολή ώς Plain Text