Γιατί πάλι η Αγκυρα ανεβάζει τους τόνους

Από τη Δώρα Αντωνίου.   Σε παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας και, σίγουρα, αυξημένης προκλητικότητας από τη γείτονα έχουν εισέλθει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι όποιες προσδοκίες και εκτιμήσεις, ότι η κλιμάκωση των τουρκικών αμφισβητήσεων το τελευταίο διάστημα ήταν στο πλαίσιο της εσωτερικής έντασης και αντιπαράθεσης για το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, δεν επιβεβαιώθηκαν στην πράξη.

Τώρα, διπλωματικές πηγές αναγνωρίζουν ότι η ολοκλήρωση του δημοψηφίσματος, αντί να λειτουργήσει στην κατεύθυνση της εκτόνωσης της έντασης, αφήνει μια «κληρονομιά» πολύ πιο σύνθετη από την κατάσταση που επικρατούσε στο εσωτερικό της Τουρκίας πριν από τη διεξαγωγή του. Tι αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις; «Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα», σχολιάζει πηγή του υπουργείου Εξωτερικών, και εξηγεί την επιλογή της συγκεκριμένης παροιμίας για να διευκρινίσει ότι η Αθήνα, όπως κάθε φορά που υπάρχει αναστάτωση και ένταση στο εσωτερικό της γείτονος, αναμένει την εξαγωγή της έντασης αυτής προς την Ελλάδα με κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων.

Ο τρόπος που εξελίχθηκε το δημοψήφισμα για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι, σύμφωνα με τις αναλύσεις των ελληνικών διπλωματικών αρχών, αυτό που προσδιορίζει τις κινήσεις της τουρκικής ηγεσίας στη δεδομένη συγκυρία. «Το οριακό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι αυτό που περιπλέκει τα δεδομένα», αναφέρει σχετικά διπλωματική πηγή.

Στις αναλύσεις των τελευταίων ημερών, το στοιχείο που κυριαρχεί είναι ότι, ακριβώς επειδή το δημοψήφισμα δεν έδωσε ένα «καθαρό» αποτέλεσμα, ο κ. Ερντογάν δεν διαθέτει ευχέρεια κινήσεων για να ξεκαθαρίσει το πολιτικό περιβάλλον και να αποκρούσει τις πιέσεις που δέχεται και άπτονται τόσο των ελληνοτουρκικών σχέσεων όσο και των εξελίξεων στο Κυπριακό. Εκτιμάται, δηλαδή, ότι την επαύριο του οριακών αποτελεσμάτων δημοψηφίσματος, μια σειρά από παράγοντες έχουν αναδυθεί στο προσκήνιο προωθώντας τη δική τους ατζέντα και επιδιώκοντας να διευρύνουν το πλαίσιο επιρροής τους και, ως αποτέλεσμα, μέρος της πίεσης αυτής εκτονώνεται με τις συγκεκριμένες επιλογές της τουρκικής ηγεσίας στα καθ’ ημάς.

Ειδικότερα, η Αθήνα θεωρεί ότι ιδιαίτερα οι κινήσεις στο Αιγαίο έρχονται ως ανακλαστική αντίδραση στην πίεση που ασκείται από την τουρκική αντιπολίτευση, η οποία επιμένει να θέτει και να προβάλλει ζήτημα διεκδίκησης βραχονησίδων –και όχι μόνον– στο Αιγαίο, χρησιμοποιώντας στην κατεύθυνση αυτή όλα τα διαθέσιμα μέσα: φέρνοντας το θέμα στην τουρκική Βουλή με ερωτήσεις βουλευτών και σκληρή κριτική προς την κυβέρνηση, με δημόσιες δηλώσεις και τοποθετήσεις, με σχετικές αναφορές στα μέσα ενημέρωσης. Προκειμένου να μην εμφανισθεί ενδοτική και υποχωρητική, σύμφωνα με τα καταγγελλόμενα της αντιπολίτευσης, η τουρκική ηγεσία επιλέγει να κινηθεί «δυναμικά» ανεβάζοντας τους τόνους και αναβαθμίζοντας την ατζέντα των προκλητικών διεκδικήσεων. Σε ένα παράλληλο μέτωπο, φαίνεται ότι αναπτύσσεται κινητικότητα στον χώρο των εθνικιστικών δυνάμεων, που δείχνουν να επανασυσπειρώνονται και να αναζητούν περισσότερο ζωτικό χώρο στην τουρκική πολιτική σκηνή έπειτα από μακρά περίοδο περιθωριοποίησής τους. Τα ελληνοτουρκικά βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα τους. Εκτιμάται ότι η αδυναμία του κ. Ερντογάν να επιτύχει ένα ηγεμονικό αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα πιθανόν να ανοίγει την όρεξη σε διάφορες δυνάμεις που θεωρούν ότι τώρα είναι η στιγμή να αμφισβητηθεί η παντοδυναμία του.

Μέσα σε όλα αυτά, διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι διόλου δεν βοηθάει η υψηλών τόνων αντιπαράθεση που εξελίσσεται μεταξύ της Τουρκίας και της Ε.Ε., καθώς μια Τουρκία που θεωρεί ότι περιορίζεται η ευρωπαϊκή προοπτική και ο ρόλος της σε σχέση με την Ε.Ε. λειτουργεί τελείως διαφορετικά και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Για την Αθήνα, που έχει επενδύσει στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και στην ευρωπαϊκή στρατηγική της Τουρκίας ως παράγοντα που λειτουργεί υποβοηθητικά στην εκτόνωση της έντασης σε διμερές επίπεδο και που μπορεί να αξιοποιηθεί για την απόκρουση αμφισβητήσεων και αξιώσεων, οι εξελίξεις στο μέτωπο των σχέσεων ανάμεσα σε Βρυξέλλες και Αγκυρα είναι κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικές. Βεβαίως, οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές σπεύδουν να παρατηρήσουν ότι δεν πρόκειται η τουρκική ηγεσία να λειτουργήσει σπασμωδικά και βεβιασμένα όσον αφορά τις σχέσεις της με την Ε.Ε. συνολικά αλλά και με επιμέρους ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γερμανία. Ακόμα και αν τελικά η ένταση εκτονωθεί, ωστόσο στο μεσοδιάστημα θα εκδηλώνεται, σε σημαντικό βαθμό, και μέσω της κλιμάκωσης των αμφισβητήσεων στο Αιγαίο.

Λεκτική απειλή για Αγαθονήσι

Η δήλωση του Τούρκου υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ομέρ Τσελίκ, ότι «το Αγαθονήσι ανήκει στην Τουρκία», προκάλεσε έντονη ανησυχία στην Αθήνα. Διπλωματικές πηγές έσπευσαν να κάνουν λόγο για «ακραία δήλωση». Σαφώς πρόκειται για αδιαμφισβήτητη κλιμάκωση της τουρκικής πολιτικής αμφισβητήσεων στο Αιγαίο, καθώς εμφανίζεται μέλος της κυβέρνησης της Αγκυρας να απειλεί ευθέως ένα κατοικημένο ελληνικό νησί, υπογράμμιζαν οι ίδιες πηγές. Πέραν των λεκτικών αμφισβητήσεων, η κλιμάκωση των τουρκικών παραβάσεων και παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου, οι συχνές εμπλοκές ανάμεσα σε αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας και τουρκικά μαχητικά, οι αυξημένες υπερπτήσεις προκαλούν, επίσης, έντονο προβληματισμό και ανησυχία, καθώς, όπως παρατηρούν στρατιωτικές πηγές, όσο πυκνώνουν τα συμβάντα αυτά τόσο αυξάνεται η πιθανότητα κάποιου ατυχήματος στο Αιγαίο.

Η προσοχή της Αθήνας στρέφεται και στην Κύπρο, καθώς η τουρκική πλευρά έχει αυξήσει το τελευταίο διάστημα τις προκλήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ με τη συνεχή δημοσίευση παράνομων NAVTEX και παραχώρηση αδειών στο ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» για έρευνες στις περιοχές αυτές. Μέσα σε αυτό το κλίμα, κάθε άλλο παρά ευνοϊκή είναι η ατμόσφαιρα που δημιουργείται για τις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού. Στην Αθήνα θεωρούν ότι το οριακό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος επηρεάζει και τις αποφάσεις του κ. Ερντογάν σε σχέση με το Κυπριακό. Στο εν λόγω ζήτημα παραμένει ισχυρή η επιρροή των ενόπλων δυνάμεων και ο Τούρκος πρόεδρος δεν διαθέτει, όπως αποδείχθηκε από το δημοψήφισμα, την ισχύ να αγνοήσει την επιρροή αυτή και να μην την λάβει υπόψη του στα όποια βήματα γίνονται στην Κύπρο.

Η συνάντηση που πρόκειται να έχει ο κ. Ερντογάν περί τα μέσα Mαΐου με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται, πάντως, ότι θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθεί σε όλα αυτά τα ζητήματα προσεχώς η Αγκυρα.

Πηγή: kathimerini.gr

22