Η εξέλιξη του χρέους και οι προϋποθέσεις επιτυχίας της οικονομικής πολιτικής των ετών 2010 - 2014

Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση της υπογραφής της συμφωνίας μεταξύ. αφ' ενός της ελληνικής Κυβέρνησης και αφετέρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε και μία νέα σειρά προβλέψεων επί των μακροοικονομικών μεγεθών της περιόδου 2010 - 2014, οι οποίες βασίζονται στα νέα δεδομένα που διαμορφώνει η συμφωνία.

Τις προβλέψεις αυτές που περιγράψαμε σε σχετικό άρθρο, τις κρίνουμε περισσότερο ρεαλιστικές από αυτές που έκανε κατά τους προηγούμενους μήνες. Βεβαίως, είναι πλέον αναγκασμένη να εκδίδει ρεαλιστικές προβλέψεις, αφού διαπίστωσε ότι οι απόπειρες "παραπλάνησης" ελληνικού λαού και αγορών καταλήγουν τελικά σε βάρος της, ενώ από την άλλη πλευρά, μία διάψευση των προβλέψεων στο μέλλον, μπορεί να κοστίσει την καθυστέρηση, αναβολή ή ακόμη και τη διακοπή της δανειοδότησης από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ.

Θέλουμε να επικεντρωθούμε στην εξέλιξη του δημοσίου χρέους στα επόμενα χρόνια και να επιχειρήσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα ως προς το κατά πόσον είναι δυνατή η επιβίωση της ελληνικής οικονομίας μετά το 2014, εάν υποθέσουμε ότι οι κυβερνητικές προβλέψεις επιβεβαιώνονται.

Με βάση τις προβλέψεις αυτές, εκτιμάται ότι το δημόσιο χρέος, στα τέλη του 2014, θα φθάσει στο 144,3%, ενώ θα έχει κορυφωθεί στο επίπεδο ρεκόρ του 149,1% κατά το 2013. Με βάση τις προβλέψεις τις κυβέρνησης, εάν μεταφράσουμε τα παραπάνω ποσοστά σε ευρώ, τότε συμπεραίνεται ότι κατά το 2013, το δημόσιο χρέος θα φθάσει στα 354 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ θα αυξηθεί στα 360 δισεκ. ευρώ κατά το 2014 (ενώ όμως θα μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ, αφού εκτιμάται ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί με ταχύτερο ρυθμό).

Μπορεί η Ελλάδα να επιβιώσει με ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 144,3%; Και εάν ναι, με ποιό τρόπο; Και τί θα πρέπει να συμβεί έτσι ώστε το ποσοστό αυτό να μειωθεί στα επόμενα χρόνια;

Κατ' αρχάς, με βάση τον παρακάτω πίνακα, διαπιστώνουμε ότι:

α) Το κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέούς (τόκοι) θα κυμαίνεται από 6,7% του ΑΕΠ έως 7,5%. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότατο και είναι αυτό που δημιουργεί το πρόβλημα της αυτοτροφοδότησής του. Σημειώνουμε ότι, για τον υπολογισμό του ποσοστού αυτού εκτιμούμε ένα μέσο επιτόκιο της τάξης του 5,00%, το οποίο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

β) Στην πορεία των επομένων ετών, δύο είναι οι περισσότερο κρίσιμες χρονιές: i) Το 2010, οπότε και θα αποπειραθεί η μεγαλύτερη περιστολή της δημοσιονομικής πολιτικής των τελευταίων 60 ετών στην Ελλάδα και σε αναπτυγμένο κράτος (μείωση του ελλείμματος από 13,6% σε 8,1%). Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε το όλο πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας θα έχει επιτύχει κατά 40% έως 50%. ii) Το 2011 προβλέπεται δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 7,6%. Παράλληλα, οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους θα φθάνουν στο 7,2%. Αυτό θα σημαίνει ότι το πρωτογενές έλλειμμα θα υποχωρήσει στο 0,4%. Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε θα μπορούμε να θεωρήσουμε ότι θα έχει επιτευχθεί ένα ακόμη 30% του συνολικού προγράμματος και οι πιθανότητες επιτυχίας θα είναι σημαντικές.

γ) Εάν όλα όσα περιγράφουμε παραπάνω, στο στοιχείο (β) επιτευχθούν, τότε από το 2012, ο Προϋπολογισμός θα εμφανίζει πρωτογενές πλεόνασμα! Δηλαδή, εάν εξαιρέσουμε τις δαπάνες των τόκων, από το 2012, ο Προϋπολογισμός θα έχει πλεόνασμα της τάξης του 0,9% του ΑΕΠ, το οποίο θα πηγαίνει για τη μείωση του χρέους, ή του ρυθμού αύξησής του.

δ) Με βάση τον κυβερνητικό προγραμματισμό, στο 2014, το πρωτογενές πλεόνασμα θα φθάνει στο 4,9% του ΑΕΠ και το πλεόνασμα αυτό θα πηγαίνει στη μείωση του χρέους.

Βεβαίως, κάθε φορά, στα κυβερνητικά προγράμματα και σενάρια, τα προβλήματα ως δια μαγείας εξαφανίζονται και η Κυβέρνηση πάντα πετυχαίνει τους στόχους της! Παράλληλα, τα προγράμματα αποδεικνύονται ιδιαίτερα αισιόδοξα όταν επεκτείνονται στα χρόνια που θα έχουν γίνει πλέον οι εκλογές και που το κόμμα που συνέταξε τις προβλέψεις ενδεχόμενα να μη βρίσκεται πια στην εξουσία!

Πάντως, εάν επιτευχθεί το πρόγραμμα και επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, τότε όντως, η οικονομία μπορεί να σωθεί και να αποφύγει τη χρεοκοπία ή την αναγκαστική αναδιαπραγμάτευση του χρέους της.
Όμως, ακόμη και στην περίπτωση που θα συμβούν τα παραπάνω, το να "κάθεται" η οικονομία πάνω σε ένα χρέος που φθάνει στο 144% του ΑΕΠ, είναι σα να κάθεται πάνω σε μία ωρολογιακή βόμβα, η οποία μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή, στο πρώτο "τυχαίο" γεγονός.

Για μετά το 2014, κομβικό σημείο θα είναι η διατήρηση της "σφιχτής" δημοσιονομικής πολιτικής και η επίτευξη μηδενικού ελλείμματος, ώστε το Κράτος να πάψει να δανείζεται για να πληρώσει το σύνολο των τόκων, ενώ παράλληλα θα πρέπει να τεθεί ο στόχος της εμφάνισης πλεονασμάτων, έτσι ώστε κάθε χρόνο να περισσεύουν χρήματα για τη μείωση του ποσού του χρέους. Διαφορετικά, σε κάποια στιγμή, το "τυχαίο" γεγονός θα συμβεί και η ελληνική οικονομία θα κινδυνεύει και πάλι να τιναχθεί στον αέρα.

Τα κρίσιμα σημεία για την επίτευξη του παραπάνω φιλόδοξου και τολμηρού προγράμματος είναι:

1) Η διατήρηση της "ηρεμίας" στην Ευρωζώνη, έτσι ώστε να μην υπάρξουν προβλήματα σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, που θα έθεταν σε αμφισβήτηση τη συνέχιση του δανεισμού προς την Ελλάδα. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να υπάρξουν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης στο σύνολο της Ευρωζώνης και κυρίως, να πετύχουν τα προγράμματα λιτότητας που ήδη -πανικόβλητες από το "πάθημα" της Ελλάδας- εφαρμόζουν οι Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία.

2) Η διατήρηση των επιτοκίων δανεισμού της χώρας στα (υψηλά με βάση τις σημερινές συνθήκες) επίπεδα του 5,00%. Αυτό μάλλον προβλέπεται από τη συμφωνία της χώρας με τους τρεις παραπάνω φορείς. Όμως, θα δημιουργηθεί πρόβλημα εάν το γενικότερο επίπεδο των επιτοκίων ανέβει σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Και αυτό διότι, ακόμη και εάν τα επιτόκια που θα δανείζεται η χώρα παραμένουν σταθερά ως το 2012, η επιστροφή της χώρας στις κεφαλαιαγορές από το 2013 θα σημαίνει και υψηλότερα επιτόκια, στοιχείο το οποίο θα θέσει σε κίνδυνο το "σενάριο" που περιγράψαμε παραπάνω.

3) Επίτευξη κοινωνικής και πολιτικής ομαλότητας. Και αυτό είναι κάτι το οποίο δε θα πρέπει να παίρνουμε ως δεδομένο αφού είναι αμφίβολο εάν ο πολιτικός κόσμος, έστω σ' αυτή την ύστατη στιγμή, επιδείξει στοιχεία ωριμότητας, έτσι ώστε να συμβάλλει στο ξεπέρασμα της κρίσης που άλλωστε αυτός προκάλεσε.

4) Ταχεία επιστροφή της οικονομίας στην ανάπτυξη. Και εδώ βρίσκεται σήμερα το μεγάλο μερίδιο ευθύνης της Κυβέρνησης. Να πετύχει να δημιουργήσει ταχύτατα τις συνθήκες εκείνες που θα ξαναφέρουν την ανάπτυξη στην οικονομία! Εάν η χώρα δεν κατορθώσει να επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ήδη από το β' εξάμηνο του 2011, ή το αργότερο από την αρχή του 2012, τότε το όλο εγχείρημα θα αποτύχει και η Κυβέρνηση δε θα έχει άλλες επιλογές από το να επιδιώξει την αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Παράλληλα, η ανάπτυξη που θα πρέπει να πετύχει η χώρα από το 2012 και μετά, θα πρέπει -με κάθε θυσία- να ξεπεράσει το 3,0%, έτσι ώστε να διαβεβαιώσει τη διατήρηση των πρωτογενών πλεονασμάτων, που θα καλύπτουν χωρίς δανεισμό την πληρωμή των τόκων.

Θα μπορέσει όμως, μία οικονομία και ένας ιδιωτικός τομέας που θα έχει υποστεί ένα τόσο ισχυρό "σοκ" για διάστημα 3 ετών (2009-2011) να επιτύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στη συνέχεια;
Είναι δύσκολο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι αδύνατο. Και δυστυχώς, η κρισιμότητα της περιόδου, δεν αφήνει περιθώρια αποτυχίας. Και εάν το πρόγραμμα που έχει καταστρώσει, με τους δανειστές της, η Κυβέρνηση δεν επιτύχει, τότε οι συνέπειες της αποτυχίας θα βαραίνουν τη χώρα για δεκαετίες.