Η κρίση της Ελλάδας, η κρίση της Ευρώπης και η έλλειψη πολιτικών ηγετών

Παλαιότερα, πριν από τους μεγάλους πολέμους του 20ου αιώνα, αλλά ακόμη και πριν από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρεοκοπία ενός κράτους, ήταν πιο απλή και πιο ξεκάθαρη υπόθεση.
Το κράτος δήλωνε αδυναμία πληρωμών (“δυστυχώς επτωχεύσαμε”), θύμωναν λίγο οι πιστωτές, στη συνέχεια άρχιζαν οι διαπραγματεύσεις, έστελναν κάποια επιτροπή οικονομικού ελέγχου (ή το ΔΝΤ στα τελευταία 40-50 χρόνια), έμπαινε ένα πρόγραμμα οικονομικής λιτότητας και σταθεροποίησης και σιγά - σιγά το πράγμα ξεχνιούνταν και σταδιακά η χώρα έβρισκε το δρόμο της και επέστρεφε στις χρηματοοικονομικές αγορές.

Σήμερα, τα πράγματα, τουλάχιστον στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι πιο σύνθετα. Σήμερα υπάρχει η “ηλεκτρονική παγκοσμιοποίηση” (επενδυτές και παίκτες απ’ όλο το κόσμο παίρνουν θέσεις υπέρ ή εναντίον μίας χώρας, ακόμη και από το σπίτι τους), υπάρχει η οικονομική διασύνδεση των τραπεζικών ιδρυμάτων, υπάρχουν τα spreads και τα CDS, υπάρχει και μία ζώνη αναπτυγμένων κρατών με ένα κοινό νόμισμα.
Και αυτό που κάνει τα πράγματα ακόμη πιο σύνθετα είναι ότι δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία. Έτσι ώστε κανείς, απολύτως κανείς να μην είναι σε θέση να πει με σιγουριά και ασφάλεια το τί θα μπορούσε να συμβεί εάν ενεργοποιηθούν οι πληρωμές στα CDS, εάν υπάρξει “πιστωτικό γεγονός”, ή εάν η ΕΚΤ  παύσει να δέχεται ως ενέχυρο τα ομόλογα μία χώρας και “ανακαλέσει” τα πιστωτικά υπόλοιπα των τραπεζών της.

Όπως δείχνουν οι εξελίξεις, μέσα σ’ αυτό το χάος που έχει δημιουργηθεί, η χρεοκοπία μίας χώρας, είναι δυνατό να παρασύρει σε χρεοκοπία (ή διάλυση) και μία ολόκληρη νομισματική ζώνη. Ακόμη και εάν αυτή είναι η πιο ισχυρή της γης.
Όμως, μπορεί πραγματικά να γίνει κάτι τέτοιο; Ή παραμένει μία θεωρητική εξέλιξη, αφού τελικά θα επικρατήσει η λογική που λέει ότι, οι αγορές δε μπορούν να βρεθούν πάνω από την πολιτική ή τις κοινωνίες;

Μη φοβάστε! Η Ελλάδα δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει στις 15 Ιουλίου. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες (με πεζό “ήτα”) θα σπεύσουν -πανικόβλητοι- να της δώσουν την 5η δόση (αυτές οι δόσεις έχουν καταλήξει να είναι σαν δόσεις ναρκωτικών) και θα σώσουν τη χώρα. Και ενδεχόμενα θα εγγυηθούν και την περαιτέρω χρηματοδότησή της, έως το 2014.
Βλέπετε, καθώς η Ελλάδα και η Ευρώπη μαζί της, βαδίζουν την κρίση τους, κανείς δε μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις. Και μέσα στην “κινούμενη άμμο” που έχουν βρεθεί, όλοι καταλαβαίνουν ότι δεν απειλούνται μόνον άλλες περιφερειακές ή υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ολόκληρη η ενότητα και η υπόσταση της Ευρωζώνης.

Το ζήτημα έχει πλέον πάψει να είναι οικονομικό. Το οικονομικό πρόβλημα, με κάποιο τρόπο, θα επιλυθεί. Θα αλλάξει κανόνες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; Θα ενεργοποιηθούν οι διαδικασίες του μηχανισμού παροχής έκτακτης ρευστότητας (Emergency Liquidity Assistance); Θα παραβιάσει τους εσωτερικούς του κανονισμούς το ΔΝΤ; Κάτι θα συμβεί και η ελληνική οικονομία και κοινωνία θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται, αν όχι κανονικά και με επάρκεια, τουλάχιστον για να συνεχίσουν να λειτουργούν.

Το ζήτημα της Ελλάδας, είναι και ζήτημα της Ευρώπης και είναι ζήτημα πολιτικό. Θέλουν οι λαοί της Ευρώπης να συνεχίσουν την πορεία της οικονομικής και της πολιτικής τους ένωσης; Θέλουν να προχωρήσουν μαζί, ή θέλουν να καταλήξουν σε ένα κατακερματισμένο -και αδύναμο- σχήμα;

Αυτό θα είναι το ερώτημα που θα πρέπει να απαντήσουν -και μάλιστα γρήγορα- οι σημερινοί ηγέτες της Ευρώπης. Και βέβαια, η απάντηση στο ερώτημα αυτό δε μπορεί να δοθεί μέσα από την οπτική της “ελληνικής κρίσης” ή των συναισθημάτων που αυτή προκαλεί. Η απάντηση θα πρέπει να δοθεί μέσα από την επανεξέταση των βασικών λόγων που οδήγησαν τους λαούς της Ευρώπης στην πορεία προς την ένωσή τους.

Η κρίση της Ευρώπης θα είχε έως τώρα λυθεί, εάν η ήπειρος ήταν τυχερή να έχει Ηγέτες του μεγέθους του ντε Γκολ, της Θάτσερ, του Κολ, ή ακόμη και του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η κρίση της Ευρώπης θα είχε περιορισθεί, εάν ο κόσμος ήταν τυχερός να έχει Ηγέτες του μεγέθους του Ρόνταλντ Ρίγκαν.
Όμως, δυστυχώς, δεν έχει. Ούτε η Ευρώπη, ούτε και ο κόσμος. Σήμερα οι ηγέτες της Ευρώπης δεν είναι παρά φτηνοί κομματικοί διαχειριστές που ζυγίζουν και υπολογίζουν μικροπολιτικά κόστη σε μικρές ευρωπαϊκές εκλογικές περιφέρειες, οι οποίοι μάλιστα ούτε τη δύναμη να τα βάλουν με τις αγορές και τους κερδοσκόπους έχουν. Σήμερα, η Ευρώπη κυβερνάται από μη εκλεγμένους τεχνοκράτες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που άγονται και φέρονται από τις ανακοινώσεις μερικών αμερικάνικων οίκων αξιολόγησης.

Ποιός ξέρει. Ίσως, η κρίση της Ελλάδας, έτσι όπως μετεξελίσσεται σε “κρίση της Ευρώπης”, δώσει την ευκαιρία για επανασχεδιασμό και επιτάχυνση των διαδικασιών για την -έως πρόσφατα ζητούμενη- πολιτική ένωση. Ίσως μάλιστα δώσει και την ευκαιρία να αναδειχθούν και μερικοί Ευρωπαίοι Ηγέτες (με κεφαλαίο “ήτα”), που τόσο έχουν λείψει από την Ευρώπη, αλλά και από τον κόσμο, αυτά τα χρόνια.