Θα ξαναβγεί η Ελλάδα στις διεθνείς αγορές;

Με τη δόση του Ιουνίου που εγκρίθηκε στο χθεσινό Eurogroup, ολοκληρώνεται το μεγαλύτερο μέρος της δανειακής σύμβασης της χώρας με την τρόικα, η οποία συμφωνήθηκε στις αρχές του περασμένου έτους, στα πλαίσια της πραγματοποίησης του PSI. Και γενικά, ολοκληρώνεται και το μεγαλύτερο τμήμα των δανείων της τρόικα προς τη χώρα μας, στα πλαίσια των προσπαθειών διάσωσης της οικονομίας της.

Με βάση το πρόγραμμα της τρόικα, αλλά και τα όσα πρόβλεπε το τρίτο Μνημόνιο, η Ελλάδα πρόκειται να επανέλθει στις διεθνείς αγορές, από τα τέλη του 2014, ώστε να αντλεί χρήματα για να χρηματοδοτεί το έλλειμμα του Προϋπολογισμού της (καθώς μάλιστα προβλέπεται να εμφανίζει πρωτογενή πλεονάσματα, με το δανεισμό από τις αγορές, η χώρα θα χρηματοδοτεί μέρος των τόκων του χρέους της). Αυτός είναι ο στόχος της τρόικα και η ευχή της Κυβέρνησης. Μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί; Ο εκ νέου δανεισμός της από τις διεθνείς αγορές, εναπόκειται στις ευχές της Κυβέρνησης, ή στη βούληση των ιδίων των αγορών;

Στην ιστορία της, η χώρα μας έχει πολλά κακά προηγούμενα με τις “διεθνείς αγορές”. Και γενικά, η σχέση της με το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα υπήρξε ταραχώδης για τις αγορές και καταστρεπτική για την ίδια.

Μετά την πρώτη πτώχευση που προήλθε από την αδυναμία αποπληρωμής των “δανείων της Ανεξαρτησίας” (1824-1825), η Ελλάδα ουσιαστικά επανήλθε στις διεθνείς αγορές το 1881. Μέσα σε 12 χρόνια, δανείστηκε τεράστια ποσά, με αποτέλεσμα η χώρα να πτωχεύσει το Δεκέμβριο του 1893.

Η Ελλάδα ξαναβγήκε στις αγορές, αμέσως μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, περί το 1918. Στα επόμενα 13 χρόνια, δανείστηκε και πάλι τεράστια ποσά, με αποτέλεσμα να πτωχεύσει το 1932. Ξαναβγήκε στις αγορές μόλις στα τέλη του 1996. Και πάλι, άντεξε μέσα στις αγορές, για μόλις 13 χρόνια. Δανείστηκε τεράστια ποσά και χρεοκόπησε στις αρχές του 2010.

Πώς χρηματοδοτούνταν η χώρα, όταν στο παρελθόν βρισκόταν εκτός αγορών; Από δύο πηγές: α) από τον εσωτερικό δανεισμό και β) από τον εξωτερικό δανεισμό.

Ο εσωτερικός δανεισμός ήταν διαφόρων μορφών. Όμως, οι βασικότερες ήταν δύο: α) πιστώσεις της Τράπεζας της Ελλάδας προς την Κυβέρνηση (κοπή νέου χρήματος) και β) έντοκα γραμμάτια και ομόλογα του Δημοσίου, τα οποία η Κυβέρνηση διέθετε στο εσωτερικό (όμως, συχνά αγοραστές ήταν και επενδυτές του εξωτερικού). Ο εξωτερικός δανεισμός προέρχονταν κυρίως από διμερής διακρατικές συμφωνίες, ή από διεθνείς οργανισμούς και αναπτυξιακές τράπεζες (παράλληλα, δάνεια από το εξωτερικό αντλούσαν και οι μεγάλες κρατικές εταιρίες ή τράπεζες, πχ ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΕΤΒΑ, ΕΤΕΒΑ κλπ).

Σε περίπτωση που η χώρα δεν καταφέρει να ξαναβγεί στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές εντός του 2014 ή του 2015, τί της απομένει να κάνει;

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να αναφέρουμε την εκτίμησή μας ότι, θεωρούμε από εξαιρετικά δύσκολο έως απίθανο, να καταφέρει η Ελλάδα να επανέλθει στις διεθνείς αγορές εντός του 2014. Με το σημερινό χρέος, τη σημερινή δομή των κρατικών εσόδων, την πορεία της οικονομίας και -κυρίως- το πρόσφατο παρελθόν της, η επιστροφή στις διεθνείς αγορές, είναι κάτι που δε μπορεί να γίνει. Αμφισβητούμε μάλιστα εάν η Ελλάδα μπορεί να επαναδραστηριοποιηθεί στις αγορές μέσα στην επόμενη πενταετία.

Όμως, από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα δε μπορεί να επαναλάβει τη “συνταγή” του παρελθόντος. Καθώς η χώρα δε διαθέτει πλέον δικό της νόμισμα, δε μπορεί να “δημιουργήσει” νέο χρήμα. Τα δε ομόλογα που θα μπορούσε να εκδώσει στο εσωτερικό, αφ’ ενός μεν δε θα μπορούσε να τα διαθέσει (ας μην ξεχνάμε την πρόσφατη αναξιοπιστία που επέδειξε με το “κούρεμα” των ομολόγων των ιδιωτών), ενώ και ακόμη εάν μπορούσε να τα διαθέσει, δε θα επαρκούσαν για να καλυφθούν οι ανάγκες.

Με άλλα λόγια, ακόμη και εάν δεχθούμε την “ομοβροντία τεχνητής αισιοδοξίας” που εκπέμπει κατά το διάστημα αυτό η Κυβέρνηση, δύσκολα μπορούμε να δούμε μία ρεαλιστική και εφαρμόσιμη λύση για το μέλλον. Εκτός εάν κάτι διαφορετικό δημιουργηθεί σε επίπεδο ευρωζώνης (π.χ. ευρωομόλογα τα οποία διατίθενται από την ΕΚΤ ή κάποιον άλλο ευρωπαϊκό οργανισμό), ή εκτός εάν υπάρξει κάποια σημαντική εξέλιξη σε επίπεδο χρέους (π.χ. μία νέα και -αυτή τη φορά- πραγματική μείωση του χρέους που βρίσκεται στα χέρια των ευρωπαϊκών Κυβερνήσεων) η Ελλάδα δε θα μπορεί να χρηματοδοτηθεί.

Με δεδομένη την αδυναμία περαιτέρω αύξησης των φορολογικών εσόδων, τουλάχιστον μέσα στο περιβάλλον της παρούσας ύφεσης, αλλά και την αδυναμία σημαντικής περικοπής άλλων οι λύσεις που υπάρχουν για να μην υπάρξει νέος κίνδυνος για τη χρεοκοπία της χώρας είναι:

α) Η μείωση ή ο μηδενισμός του επιτοκίου που καταβάλει σήμερα η χώρα (σήμερα το επιτόκιο βρίσκεται κοντά στο 2%, αλλά αναμένεται να αυξηθεί μετά το 2015). Κατά το 2013, η χώρα θα καταβάλει περίπου 9 δισεκατομμύρια για τόκους. Το 2014, η δαπάνη θα είναι ελαφρά χαμηλότερη (ανάμεσα στα 6,5 - 7,0 δισεκατομμύρια). Μία ελάφρυνση του ποσού αυτού θα ήταν πολύ σημαντική, ώστε να “ανασάνει” ο Προϋπολογισμός.

β) Η μείωση του χρέους που διακρατούν σήμερα οι διάφορες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (ουσιαστικά πρόκειται για τα δάνεια που λαμβάνει η χώρα κατά τα τελευταία χρόνια).

γ) Συνδυασμός των δύο παραπάνω.

Καλά κάνει η Κυβέρνηση και προσπαθεί, μέσα από δηλώσεις και ανακοινώσεις στατιστικών μεγεθών, να βελτιώσει την ψυχολογία του κοινού. Όμως, εμείς ας κρατάμε μικρό καλάθι...