Την προσεχή Πέμπτη 22 Ιανουαρίου, ο κ. Ντράγκι αναμένεται να πάρει την (ιστορική) απόφαση για την αγορά ομολόγων των κρατών μελών της Ευρωζώνης, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με την κίνηση αυτή, η ΕΚΤ θα αγοράζει ομόλογα από τις εμπορικές τράπεζες, αυξάνοντας έτσι τη ρευστότητά τους με την ελπίδα ότι η ρευστότητα αυτή θα διοχετευθεί σε επενδύσεις στην πραγματική οικονομία.

Θα έχουν όμως έτσι τα πράγματα; Κατά την άποψή μας, αλλά και κατά την άποψη πολλών άλλων, όχι. Οι τεράστιες ποσότητες χρήματος που θα διοχετευθούν στις τράπεζες δε θα οδεύσουν προς τις πραγματικές οικονομίες των ευρωπαϊκών κρατών. Για τον απλούστατο λόγο ότι ουδείς τις εμπιστεύεται. Και ουδείς εκτιμά ότι, σε ένα περιβάλλον αντιπληθωριστικής ύφεσης στην Ευρώπη, μειούμενης ανάπτυξης σε όλο το κόσμο και διαρκώς επιδεινούμενης ανταγωνιστικότητας για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, θα υπάρξει αύξηση της ζήτησης του χρήματος για επενδυτικούς σκοπούς. Τα κεφάλαια που θα απελευθερωθούν (“δημιουργηθούν”) σε μεγάλο βαθμό θα κατευθυνθούν σε άτομα (ή σε εταιρίες) με μικρή ροπή για κατανάλωση και θα κατευθυνθούν σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο τις τιμές διαφόρων περιουσιακών στοιχείων (ακινήτων, μετοχών κλπ), ενώ η οποιαδήποτε αύξηση της ζήτησης στις οικονομίες θα είναι μικρού μεγέθους και είναι αμφίβολο εάν θα μπορέσει να αυξήσει τις πληθωριστικές προσδοκίες.

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, θα αποδειχθεί το αυτονόητο: Η ευημερία μίας οικονομίας δεν επιτυγχάνεται από το μέγεθος της νομισματικής της βάσης, αλλά από την ποιότητα των δομών της. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δε θα μπορέσει να αντιγράψει την επιτυχία του μοντέλου της “ποσοτικής χαλάρωσης” που ακολούθησαν οι ΗΠΑ, ή ακόμη και η Μεγ. Βρετανία.

Οι ενέργειες της ΕΚΤ γίνονται με μεγάλη καθυστέρηση, σε μία φάση όπου η χαμένη ανταγωνιστικότητα της οικονομίας δε μπορεί να αποκατασταθεί. Τα ευρωπαϊκά κράτη είναι υπερχρεωμένα, η ανεργία αυξάνεται και η οικονομία διολισθαίνει στη χειρότερη είδους ύφεση. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες διατηρούν τις ανελαστικές τους δομές και δεν έχουν ομοιογένεια. Ο πληθυσμός γηράσκει και τα ασφαλιστικά συστήματα θα συνεχίσουν να εκτροχιάζουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς, ενώ οι κοινωνίες θα διατηρούνται σε αναβρασμό, ενώ βεβαίως θα πρέπει να προσθέσουμε και το “διχαστικό” κλίμα που έχει αρχίσει να δημιουργείται με μεγάλη μάλιστα δυναμική.

Η προχθεσινή απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας (η οποία μάλιστα ελήφθη, παρά το γεγονός ότι επρόκειτο να λογιστικοποιήσει τεράστιες ζημιές γι' αυτή) να απελευθερώσει την τιμή του φράγκου, ώστε να αμυνθεί στον πακτωλό των κεφαλαίων που θα ζητήσουν καταφύγιο στο ελβετικό νόμισμα, είναι μία ακόμη σοβαρή ένδειξη των επιφυλάξεων και των φόβων για το μέλλον της Ευρωζώνης και έρχεται να προστεθεί στις αρνητικές προσδοκίες που καλλιεργούνται από τη διατήρηση των επιτοκίων σε μηδενικά επίπεδα και την πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και της ενέργειας.

Σύντομα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αρχίσει να σχεδιάζει τα μέτρα που θα ακολουθήσουν.

Ένα τέτοιο θα μπορούσε να είναι η υιοθέτηση αρνητικών επιτοκίων. Όμως, αυτό συνοδεύεται από τον κίνδυνο της λανθασμένης εκτίμησης του ρίσκου και της σταδιακής συσσώρευσης ακόμη μεγαλύτερων επισφαλειών στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών.

Ένα άλλο μέτρο, το οποίο μπορεί σήμερα να προκαλεί ερωτηματικά, αλλά το οποίο αναφέρεται όλο και περισσότερο στις ακαδημαϊκές κοινότητες είναι η απευθείας διανομή χρημάτων από την ΕΚΤ προς τους ευρωπαίους πολίτες, ή έστω σ' αυτούς που έχουν χαμηλό ή καθόλου εισόδημα (πρόκειται για το λεγόμενο “helicopter money”). (Δείτε πρόσφατο σχετικό άρθρο).

Ένα ακόμη πιο αποτελεσματικό μέτρο θα είναι το “θάψιμο του χρέους” από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ένα τέτοιο μέτρο θα αποσκοπούσε στη μείωση των δανειακών υποχρεώσεων όλων των κρατών της Ευρωζώνης, μέσω της αγοράς του χρέους από την ΕΚΤ και της ισόποσης αντικατάστασής του με τίτλους που δε θα έχουν ημερομηνία λήξης (διηνεκή ομόλογα) και που θα φέρουν ένα πολύ χαμηλό (συμβολικό) επιτόκιο. Αυτό το μέτρο θα εξασφάλιζε στα εθνικά κράτη πόρους για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και την αύξηση των κυβερνητικών δαπανών προς κατευθύνσεις που θα είχαν άμεση επίδραση στη ζήτηση της οικονομίας.

Προς το παρόν όμως, οι σκέψεις αυτές θεωρούνται ως “απαγορευμένες”, λόγω των αντιδράσεων και της καταλυτικής επίδρασης της Γερμανίας και άλλων βόρειων χωρών στη χάραξη της ευρωπαϊκής νομισματικής πολιτικής.

Έτσι, η Ευρώπη ετοιμάζεται να υποδεχθεί κάτι το οποίο οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι είτε θα είναι χαμηλής αποτελεσματικότητας, είτε δεν θα μπορέσει να επιδράσει στην πορεία της Ευρωζώνης προς τον αποπληθωρισμό. Από την άλλη πλευρά βέβαια, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια πανηγυρίζουν και ετοιμάζονται να ζήσουν το δικό τους “παράδοξο”. Ήδη, από την ημέρα του νομισματικού σοκ που προκάλεσε η ανατίμηση του ελβετικού φράγκου, ο Γερμανικός χρηματιστηριακός δείκτης Dax, βρέθηκε σε νέα ιστορικά ανώτατα επίπεδα. Και η φούσκα θα συνεχίσει να φουσκώνει.

Στους παρακάτω συνδέσμους, θα βρείτε μία σειρά από ενδιαφέροντα άρθρα που θα σας δώσουν μία πλήρη εικόνα του σημερινού μακροοικονομικού προβλήματος της Ευρώπης και των πολιτικών που προτείνονται από τους ακαδημαϊκούς για τη λύση του. (Τα κείμενα είναι στην αγγλική γλώσσα).

Helicopter money: The best policy to address high public debt and deflation (1/10/2014)
Unconventional monetary policies revisited (Part II) (5/10/2013)
Unconventional monetary policies revisited (Part I) (4/10/2013)
Secular stagnation: Facts, causes, and cures (1/9/2014) – ebook (μορφή PDF)
Helicopter money as a policy option (20/5/2013)
Is inflation targeting dead? Central banking after the Crisis (14/4/2013)
Helicopter money (24/2/2013)
Solving the macroeconomic policy challenge in Europe (19/12/2012)
Using changes in auction maturity sectors to help identify the impact of QE on gilt yields (20/12/2012)
The economic crisis: How to stimulate economies without increasing public debt (Αύγουστος 2012 – μορφή PDF)
The threat to use the printing press (18/11/2011)