Υπάρχει ζωή έξω από το ευρώ;

“Ποιοί είναι υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και της επιστροφής της στη δραχμή;” ρώτησε ο κ. Daniel Mitchel, συνεργάτης του αμερικανικού Cato Institute προς το φιλελεύθερο ακροατήριό του, κατά τη διάρκεια μίας συζήτησης που έγινε απόψε, στα πλαίσια του “Athens, 2013 - Free Market Road Show”, μίας εκδήλωσης που οργανώνεται από το Austrian Economics Center, κάθε έτος σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης.

Κανείς δεν απάντησε. Αυτό ήθελε και ο κ. Mitchel. Για να πάρει φόρα στη συνέχεια και να μας πει: “Μα και βέβαια! Ποιός θέλει να επιστρέψει σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού, όπου το χρήμα θα χάνει καθημερινά την αξία του;”

Δυστυχώς, ο χρόνος είχε περάσει και η συζήτηση τελείωσε πριν προλάβω να αντικρούσω τα “επιχειρήματα” του κ. Mitchel (τον οποίο κατά τα δύο τελευταία χρόνια έχω συναντήσει σε διάφορα συνέδρια “φιλελεύθερης” κατεύθυνσης, ανά την Ευρώπη). Ήθελα να του πω ότι, θα πρέπει πια να πάψει αυτός ο σύγχρονος …”αστικός μύθος” για τον υπερπληθωρισμό, για την κατάρρευση των πάντων, ή ακόμη και για τα ...τάνκς έξω από τις τράπεζες, που μας έλεγε παλαιότερα ο κ. Πάγκαλος!

Ανέκαθεν ήμουν υπέρ της Ευρωζώνης. Και υπέρ μίας ενωμένης Ευρώπης. Όμως, υπό προϋποθέσεις. Και πάντα με βάση την αλήθεια και την πλήρη γνώση. Μία γνώση την οποία, όπως διαπίστωσα στην κατ’ ιδίαν συζήτηση που είχα στη συνέχεια με τον κ. Mitchel, δεν την έχει ούτε ο ίδιος. Συνθήματα αναμασά. “Τσιτάτα” πετάει στους δημόσιους λόγους του, έτσι, για να εντυπωσιάζει. Το ίδιο κάνουν άλλωστε πολλοί πολιτικοί μας.

Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε τί συμβαίνει. Έχουν βάσει τα όσα, τόσο εύκολα και απροβλημάτιστα λένε ο κ. Mitchel και άλλοι “επαγγελματίες ρήτορες”; Υπάρχει ζωή “έξω από το ευρώ”; Ποιά είναι η διακύμανση των ευρωπαϊκών νομισμάτων, σε σχέση με το ευρώ; Ποιό είναι το επίπεδο του πληθωρισμού σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που είναι ή που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Το παραπάνω, είναι απόσπασμα από άρθρο που είχα γράψει στο site του Συλλόγου Έλληνες Φορολογούμενοι, τον Μάιο του 2013(http://www.forologoumenos.gr/permalink/24339.html).

Το κείμενο που ακολουθεί, είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου "Οι ζημιές μας, κέρδη τους - Η λεηλασία της Ελλάδας" που εκδόθηκε το Νοέμβριο του 2013. (http://www.i-siatras.gr/permalink/3091.html ). Σημειώνω ότι, η κρίση του αποσπάσματος, χωρίς να έχει διαβάσει κάποιος ολόκληρο το βιβλίο ίσως είναι ελλιπής και να μη δίνει την πραγματική εικόνα των θέσεων του συγγραφέα.

Εντός των επομένων 2-3 ημερών, θα δημοσιεύσω ένα άλλο -μικρότερο- απόσπασμα που εξηγεί το γιατί η Ελλάδα και τα χαμηλής ανταγωνιστικότητας κράτη χάνουν από τη λειτουργία του ευρώ (όπως αυτή έχει σήμερα) και το γιατί κερδίζουν η Γερμανία και τα άλλα κράτη υψηλής ανταγωνιστικότητας.

(σελίδες 368-374 του βιβλίου)




Υπάρχει ζωή έξω από το ευρώ;
 
Πριν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα “εάν υπάρχει ζωή έξω από το ευρώ”, θα πρέπει να αναφέρουμε ένα βασικό αξίωμα: 

“Η νομισματική σταθερότητα μιας χώρας, δεν εξαρτάται από την ονομασία του νομίσματος. Εξαρτάται αποκλειστικά από την ποιότητα των θεσμών του Κράτους και της κοινωνίας, την ποιότητα του πολιτικού συστήματος και τις πράξεις των προσώπων που είναι υπεύθυνα για την άσκηση της οικονομικής και της νομισματικής πολιτικής της χώρας”.

Αν η ποιότητα των θεσμών –των οποιωνδήποτε θεσμών, των θεσμών της κοινωνίας, της οικονομίας και της πολιτικής– είναι χαμηλή, τότε μια χώρα, ακόμη και εάν είναι μέσα στην Ευρωζώνη, θα καταλήξει να καταχρεωθεί και να καταρρεύσει. Και όταν είναι έξω από την Ευρωζώνη, επίσης καταχρεώνεται, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί και αποφεύγει την πτώχευση, αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: επίσης καταρρέει. Αντίθετα, όταν η ποιότητα των θεσμών είναι υψηλή (μπορούμε να δούμε ως παραδείγματα τη Δανία ή τη Σουηδία), ακόμη και εάν η χώρα είναι έξω από την Ευρωζώνη, ευημερεί και διατηρεί το βιοτικό επίπεδο του λαού της υψηλά. Θα το επαναλάβουμε: Ο πλούτος των εθνών, δεν είναι το όνομα του νομίσματός τους, αλλά η ποιότητα των θεσμών τους!
 
Για πολλούς, το ζήτημα της παραμονής της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, έγινε κάτι σαν μια σύγχρονη “μεγάλη ιδέα”. Ένα “ταμπού”, το οποίο θα έπρεπε να υπερασπιστούμε με κάθε θυσία. Και για να το υπερασπιστούμε, η χώρα οδηγήθηκε σε πολιτικές ήττες και απώλεσε πάρα πολλά από τα πλεονεκτήματα που αρχικά διέθετε για να υπερασπιστεί τη θέση της και να χειριστεί καλύτερα την υπόθεσή της. Από την άλλη πλευρά, η αποχώρηση από την Ευρωζώνη, παρουσιάστηκε από άλλους σαν μια ζωτική ανάγκη. Μια αναγκαία συνθήκη η οποία, αν ικανοποιούνταν, ως δια μαγείας θα υπήρχε ανάκαμψη στην ελληνική οικονομία. 

Στα πλαίσια της εξυπηρέτησης της “μεγάλης ιδέας” της παραμονής στην Ευρωζώνη, ειπώθηκαν εξαιρετικές υπερβολές. Μας μίλησαν για καταστροφές, για υπερπληθωρισμό, για αδυναμία πληρωμής μισθών και συντάξεων, για ελλείψεις σε φάρμακα και σε καύσιμα. Ακόμη και για τανκς που θα έβγαιναν στους δρόμους για να προστατέψουν τις τράπεζες![1] Όμως, τα επιχειρήματα αυτά δε συνάδουν με τη λογική και ούτε πρέπει να αναφέρονται, κυρίως δε από υπεύθυνα ή από επίσημα χείλη. Συνιστούν παραληρήματα που αποπροσανατολίζουν και δεν επιτρέπουν στους πολίτες να αναπτύξουν σωστή κρίση και να λάβουν σωστές αποφάσεις.

Για να επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα για το εάν υπάρχει ή δεν υπάρχει “ζωή” έξω από το ευρώ, έχει ενδιαφέρον να ερευνήσουμε τις ισοτιμίες (με το ευρώ) των νομισμάτων των χωρών που ανήκουν μεν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά που παραμένουν εκτός της Ευρωζώνης. Επίσης, είναι χρήσιμο να δούμε την πορεία των νομισμάτων άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπάρχει όντως η “καταστροφή” που -τόσο επίμονα- αναφέρουν επί περισσότερα από 3 χρόνια οι υπερασπιστές του ευρώ και οι διάφοροι (συχνά περιστασιακοί) “ευρωλάγνοι”; Θα λέγαμε πως, όχι. Η ζωή “έξω από το ευρώ”, δείχνει να είναι κανονική. Και οι διακυμάνσεις των νομισμάτων των ένδεκα χωρών που βρίσκονται εκτός της Ευρωζώνης, είναι από ανεπαίσθητες, έως ήπιες.
 
Από τα ένδεκα νομίσματα των χωρών που, όντας μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιλέγουν να παραμένουν έξω από την Ευρωζώνη, κατά το διάστημα από την 31/12/2004 έως και την 5/10/2013, τα έξι σημείωσαν εξαιρετική σταθερότητα έναντι του ευρώ, με σχεδόν μηδενική ετήσια διακύμανση. Τα νομίσματα δύο χωρών ανατιμήθηκαν (Κορόνα Τσεχίας: +16,2% και Κορόνα Σουηδίας: +3,4%), ενώ τα νομίσματα τριών χωρών υποτιμήθηκαν σε αρκετά σημαντικό βαθμό (Λίρα Αγγλίας: -19,3%, Φιορίνι Ουγγαρίας: -20,1% και Λέι Ρουμανίας: -27,9%).
 
Το ίδιο περίπου συμβαίνει και σε μια σειρά νομισμάτων, ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τα εννέα νομίσματα των χωρών που παραμένουν εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά το διάστημα από την 31/12/2004 έως και 5/10/2013, ένα (το μάρκο της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης) διατηρείται απόλυτα σταθερό, καθώς είναι συνδεδεμένο με το ευρώ. Τα νομίσματα δύο χωρών υπερτιμήθηκαν (φράγκο Ελβετίας: +20,4%, κορόνα Νορβηγίας: +1,7% και δηνάριο FYROM: +2,8%), ενώ τα νομίσματα έξι χωρών υποτιμήθηκαν (λεκ Αλβανίας: -12,9%, δηνάριο Σερβίας: -43,3%, leu Μολδαβίας: -5,1% ρούβλι Ρωσίας: -16,0% και λίρα Τουρκίας: -55,4%).
 
Η διακύμανση του νομίσματος μιας χώρας, είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων: Κατ’ αρχάς, είναι πολιτική απόφαση που λαμβάνεται τόσο από την Κυβέρνηση, όσο και από τη Διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας. Όμως, τελικά είναι αποτέλεσμα της δημοσιονομικής, της οικονομικής και της εμπορικής συμπεριφοράς της χώρας. Το νόμισμα είναι ο “καθρέφτης” της οικονομίας. Εάν η χώρα δημιουργεί δημοσιονομικά ελλείμματα, ή εάν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι έντονα αρνητικό, τότε η ισοτιμία του νομίσματος υποχωρεί. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα, αλλά και η υποχώρηση της ισοτιμίας του νομίσματος, αναπόφευκτα προκαλούν πληθωρισμό και έτσι η χώρα μπαίνει σε έναν υποτιμητικό φαύλο κύκλο.
 
Όμως, το παρόν διεθνές περιβάλλον, δεν ευνοεί την ανάπτυξη υψηλού πληθωρισμού. Και αυτό το βλέπουμε σε όλες σχεδόν τις χώρες του πλανήτη. Και –κατά τα φαινόμενα– ο πληθωρισμός αυτά τα χρόνια παύει να είναι σοβαρή απειλή για τις περισσότερες οικονομίες του πλανήτη. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, οι χώρες καταλήγουν στο να έχουν μια αρκετά πειθαρχημένη δημοσιονομική διακυβέρνηση και ένα αρκετά ισορροπημένο εμπορικό ισοζύγιο και ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Καμία χώρα δε βιώνει ελλείψεις φαρμάκων ή καυσίμων, κάτι που –όπως μας έλεγαν μέχρι πρόσφατα– θα μπορούσε να συμβεί στην Ελλάδα, εάν αποχωρούσε από τη ζώνη του ευρώ. Σε καμία χώρα δεν υφίσταται υπερπληθωρισμός και μηδενισμός των εισοδημάτων. Σε καμία χώρα δε συμβαίνει κάτι το καταστροφικό. Απεναντίας, οι εκτός ευρώ οικονομικά αδύναμες χώρες, γνωρίζουν ότι ο δανεισμός προς αυτές δεν είναι εύκολος και έτσι συγκρατούνται από το να δανείζονται υπερβολικά ποσά. Και χρησιμοποιούν με σύνεση τα όποια ποσά δανείζονται.
 
Συνεπώς, υπάρχει ζωή και εκτός του ευρώ. Και φάρμακα και τρόφιμα και καύσιμα υπάρχουν. Αντίθετα, δε μπορεί να υπάρξει ζωή επί μακρόν, μέσα σε ένα κράτος σπατάλης, με κακή και ανορθολογική δημόσια διοίκηση, με οικονομική αδιαφάνεια και με υποκρισία του πολιτικού συστήματος. Δε μπορεί να υπάρξει ζωή επί μακρόν όταν η χώρα εμφανίζει διαρκή δημοσιονομικά ελλείμματα και όταν η χώρα υπερχρεώνεται. Το ευρώ υπήρξε ο καταλύτης για την οικονομική καταστροφή της Ελλάδας. Τα αίτια όμως ήταν οι τραγικές αποφάσεις και συμπεριφορές ενός κακού πολιτικού συστήματος που επί δεκαετίες οδήγησαν την ελληνική κοινωνία σε λάθος δρόμο και που έθρεψαν μια οικονομία κρατικοδίαιτη και αναποτελεσματική.
 
Βέβαια, κάποιος μπορεί να αντιτάξει ότι, η ζωή έξω από το ευρώ είναι κανονική για τα κράτη που ήταν πάντα έξω από το ευρώ. Θα μπορούσε να είναι κανονική για ένα κράτος που βρίσκεται στο ευρώ και αποφασίζει να το εγκαταλείψει; Ποιό θα είναι το μέγεθος της αναστάτωσης που θα προκύψει από την αλλαγή αυτή; Τί θα γίνει με το χρέος του κράτους; Τί θα γίνει με τα δάνεια των ιδιωτών; Τί θα γίνει με τις συμβάσεις; Πώς θα λειτουργήσουν οι ρυθμίσεις που θα γίνουν επί των θεμάτων των συναλλαγών; Πώς θα είναι η ζωή στο πρώτο διάστημα εφαρμογής της νέας κατάστασης; 

Εκτιμούμε ότι μπορούμε να φανταστούμε την “επόμενη μέρα”. Είμαστε βέβαιοι ότι η αναστάτωση που θα προκληθεί θα είναι τεράστια. Θα υπάρξει μία μεγάλη ανωμαλία στις συναλλαγές και στην οικονομία, που θα οδηγήσουν σε μία μεγάλη πτώση του ΑΕΠ και σε κερδισμένους και αδικημένους στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας. Δε θα θέλαμε να επεκταθούμε στο θέμα αυτό, αφού δεν είναι ανάμεσα στους σκοπούς του παρόντος. Όμως μπορούμε να πούμε πως, η όποια αναστάτωση προκληθεί, δε θα είναι μεγαλύτερη από την αναστάτωση που έχει ξαναζήσει αυτή η χώρα, σε άλλες αρνητικές στιγμές της ιστορίας της. Οι αναστατώσεις αυτές είναι προσωρινές. Οι κοινωνίες προσαρμόζονται και συνεχίζουν να λειτουργούν με βάση τα νέα δεδομένα.
 
Πέραν από τις οικονομικές δυσκολίες και επιπλοκές, δε θα πρέπει ποτέ να παραβλέπουμε τις πολιτικές προεκτάσεις μίας απόφασης για αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Σε ένα τέτοιο ενδεχό­ μενο θα υπάρξουν τεράστιες και αφόρητες πολιτικές πιέσεις προς τη χώρα και τους πολιτικούς που θα επιχειρήσουν κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, όλοι θυμόμαστε την προσβλητική συμπεριφορά των “ισχυρών” απέναντι στον Γιώργο Παπανδρέου όταν αυτός αποφάσισε να θέσει θέμα δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι στο Μνημόνιο. Είδαμε τις διόλου τιμητικές φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν από τη “συνάντηση” στις Κάννες.[2] Ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν ο έλληνας Πρωθυπουργός και όλοι έπρεπε να σεβαστούν την ιδιότητά του αυτή, επειδή έτσι θα επιδείκνυαν σεβασμό και στη χώρα μας. Όμως, στη διεθνή πολιτική, αυτά ισχύουν μόνον στις “καλές στιγμές”.
 
Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να πάψει να πιστεύει στις ιδεοληψίες που έχει καλλιεργήσει το πελατειακό πολιτικό σύστημα που κυβερνά τη χώρα επί τέσσερις δεκαετίες. Και θα πρέπει να κοιτάξει μπροστά. Μπροστά της είναι μερικά νέα “στοιχήματα”, μερικοί νέοι στόχοι. Ο στόχος της αναδιοργάνωσης και της αναμόρφωσης του κράτους. Της αναμόρφωσης της κοινωνίας και της αναστήλωσης των θεσμών. Της εμπέδωσης μιας καλύτερης φορολογικής συνείδησης και κοινωνικών αξιών στους πολίτες. Της αναμόρφωσης της παιδείας και της καλύτερης εκπαίδευσης των πολιτών, μικρών και μεγάλων. Της επαναφοράς των αξιών. 
Αν πετύχει στους στόχους αυτούς, θα πετύχει και στην οικονομική ανάπτυξη. Μακροχρόνια και υγιή οικονομική ανάπτυξη. Χωρίς δεκανίκια και με υψηλή ανταγωνιστικότητα. Τότε και μόνον τότε θα μπορεί η Ελλάδα να σταθεί ως μέλος της Ευρωζώνης και μάλιστα, να ωφεληθεί από τη συμμετοχή της σ’ αυτή.
 
Με την παρούσα δομή του Κράτους μας, την ποιότητα της δημό­σιας διοίκησης, τους διαλυμένους θεσμούς και –κυρίως– με το παρόν πολιτικό σύστημα και τη συγκεκριμένη πολιτική νοοτροπία και κουλτούρα, η Ελλάδα δεν αντέχει να παραμένει μέλος της Ευρωζώνης. Με τις σημερινές δομές της, η Ελλάδα δε μπορεί να διαμορφώσει ανταγωνιστική οικονομία, ώστε να αντέχει να έχει το ίδιο νόμισμα με τη Γερμανία, τη Φινλανδία ή την Ολλανδία. Οι κυβερνήσεις μπορούν να συνεχίσουν να περικόπτουν αμοιβές, να διαλύουν τις κοινωνικές δομές, να αυξάνουν τους φόρους και σταδιακά να υπάρξει μια ελαφρά βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα της χώρας. Όμως, η δομή της παραγωγής θα παραμένει η ίδια και η οικονομία εξαιρετικά εύθραυστη. Ακόμη και εάν χαριστεί το χρέος και αν απαλλαγεί ο Προϋπολογισμός από το επαχθές βάρος των τόκων, εάν δεν γίνουν αλλαγές στο Κράτος και την κοινωνία, το πρόβλημα της χαμηλής ανταγωνιστικότητας θα εξακολουθεί να υπάρχει. Και στην κατάσταση αυτή, η χώρα θα συνεχίσει να ζημιώνεται από την παραμονή της στην Ευρωζώνη.
 
Η απόφαση για το μέλλον της Ελλάδας, αλλά και το μέλλον της νότιας Ευρώπης, σε πρώτο στάδιο, άπτεται της απόφασης της ίδιας της Ευρώπης, αναφορικά με το δικό της μέλλον και τη δική της μετεξέλιξη. Ήδη, πιεζόμενη από τις εξελίξεις και την πραγματικότητα όπως αναδείχθηκε μέσα από τα τραγικά της λάθη, η Ευρώπη οδηγείται προς την κατεύθυνση της οικονομικής και της πολιτικής ένωσης. Μένει να αποδειχθεί εάν έχει τη διάθεση να πετύχει. Θα πρέπει να αποφύγει να παγιδευτεί μέσα σε ατέρμονες συζητήσεις και παλινδρομήσεις. Όλοι αντιλαμβάνονται πλέον πως η διατήρηση του σημερινού καθεστώτος λειτουργίας της Ευρωζώνης είναι ανέφικτη, ενώ ο χρόνος προσθέτει όλο και περισσότερες ζημιές στα αδύναμα κράτη. Οι κοινωνίες του ευρωπαϊκού νότου “βράζουν” και η πολιτική κατάσταση εκτραχύνεται. Θα αντέξουν άραγε αυτά τα χρόνια των σχεδιασμών και των διαβουλεύσεων; Θα μπορέσουν, οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου, να συνεχίσουν να ζουν για πολύ ακόμα με το φόβο της χρεοκοπίας, ή σύμφωνα με το τί θα ορίσει ο γερμανός Καγκελάριος ή το τί θα πει ο γερμανός Υπουργός των Οικονομικών ή ο ευρωπαίος Επίτροπος; Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα, δεν είναι απλά αναξιοπρεπής και προσβλητική. Είναι ύβρις προς τη Δημοκρατία και προς το πολίτευμα του κάθε κράτους. 


[1]  Πρόκειται για απαράδεκτη αναφορά του τότε Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης Θεόδωρου Πάγκαλου, σε συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα El Mundo, στις 26 Ιουνίου 2011.
 
[2]  Αναφερόμαστε στις διόλου τιμητικές φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν από τη συνάντηση του Γεωργίου Παπανδρέου με επικεφαλής Κυβερνήσεων μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών στις Κάννες, όπου κλήθηκε, άρον-άρον στις 2 Νοεμβρίου 2011, για να δώσει εξηγήσεις για το δημοψήφισμα που μόλις είχε αναγγείλει. Στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκε και η αποπομπή του από την Πρωθυπουργία.
 
Μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο μου "Οι ζημιές μας, κέρδη τους - Η λεηλασία της Ελλάδας" από διάφορα βιβλιοπωλεία, ή απευθείας από το site της εκδότριας εταιρίας (με έκπτωση): http://www.eurocapital.gr/eshop/category-2/product-15.html

Γιάννης Σιάτρας