Γιατί δεν θα πρέπει, σήμερα, να δίνουμε σημασία στα “σενάρια εξόδου” της Ελλάδας από την Ευρωζώνη

Στην παγκόσμια οικονομική ιστορία υπάρχει πλήθος περιπτώσεων αποφάσεων που είχαν καταλυτική επίδραση στα νομισματικά συστήματα χωρών, οι οποίες επέδρασαν σημαντικά στη ζωή των κοινωνιών των χωρών αυτών. Παραδείγματα τέτοιων αποφάσεων είναι η είσοδος μίας χώρας σε ένα μονομεταλλικό νομισματικό σύστημα (συνήθως αργύρου ή χρυσού) και η έξοδός του απ' αυτό, η είσοδος και η έξοδος από ένα διμεταλλικό σύστημα (το σύστημα χρυσού και αργύρου), η πρόσδεση ενός νομίσματος σε ένα άλλο (συνήθως πιο ισχυρό), η υποτίμηση ή ακόμη και η υπερτίμηση ενός νομίσματος έναντι κάποιου άλλου, ή ακόμη και η είσοδος ή η έξοδος από μία νομισματική ένωση που βασίζεται σε κάποιον “μεταλλικό” κανόνα. Στην -σχεδόν δύο αιώνων- νομισματική ιστορία της χώρας μας, έχουν ληφθεί αποφάσεις για σχεδόν όλες τις παραπάνω (νομισματικού χαρακτήρα) περιπτώσεις.

Οι αποφάσεις επί όλων των παραπάνω περιπτώσεων λαμβάνονται -στις περισσότερες περιπτώσεις- χωρίς κάποια προειδοποίηση και ξαφνικά, συνήθως μία μέρα που οι τράπεζες και οι χρηματιστηριακές αγορές είναι κλειστές. Βέβαια, πριν από τη λήψη μίας απόφασης σε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, πάντα προηγείται ένας μεγάλος κύκλος συζητήσεων και φιλολογίας από τις εφημερίδες και τα ΜΜΕ της κάθε εποχής. Όμως, ουδείς γνωρίζει -ή έστω ελάχιστοι γνωρίζουν- εάν τελικά θα ληφθεί μία νομισματική απόφαση και πότε αυτό θα συμβεί.

Υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα που, σε όλες τις παραπάνω (νομισματικές) περιπτώσεις, επιτρέπει την αιφνίδια λήψη μίας απόφασης: Όλες, μπορούν πράγματι να ληφθούν ξαφνικά. Και δεν υπάρχουν διοικητικά ή τεχνικά εμπόδια για την άμεση εφαρμογή τους, ενώ η όποια “αναστάτωση” προκαλούν είναι πρόσκαιρη και ρυθμίζεται εύκολα από την ίδια την αγορά. Για παράδειγμα, η υποτίμηση ενός νομίσματος ανακοινώνεται μία Παρασκευή βράδυ και τίθεται άμεσα σε εφαρμογή. Υπάρχει μία αναστάτωση για μερικές μέρες, κάποιοι κερδίζουν και κάποιοι χάνουν (συνήθως μικρά ποσά) και σε μερικές εβδομάδες η αγορά λειτουργεί και πάλι ομαλά. Το ίδιο ισχύει (όπως έχει αποδειχθεί και από την ελληνική νομισματική ιστορία) και στην περίπτωση “αποχώρησης” από ένα μεταλλικό σύστημα ή στην εφαρμογή καθεστώτος της αναγκαστικής κυκλοφορίας τραπεζογραμματίων, καταστάσεις που συνέβαιναν κυρίως στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ας έρθουμε όμως στο παρόν. Το ερώτημα για μία ενδεχόμενη αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη είναι διάχυτο. Εκφέρεται απ' όλους, προεξοφλείται (;) από τις χρηματιστηριακές αγορές, βρίσκεται στην καθημερινή ρητορική του κ. Σόιμπλε, ενώ πλήθος δημοσιευμάτων, αυτές τις μέρες, περιγράφουν το πιθανό “χάος” που θα υπάρξει στη χώρα, σε περίπτωση που αυτή αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη ζώνη του ευρώ.

Και πώς προσδιορίζεται αυτό το “χάος”; Από τη ...“φτωχοποίηση” των Ελλήνων, από τα ΑΤΜ που θα στεγνώσουν από ευρώ, από την αναστολή των εσωτερικών πληρωμών, ή ακόμη και από την ...έλλειψη στο χαρτί υγείας, σύμφωνα με αψυχολόγητη δήλωση ανώριμης πολιτικού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.

Όμως, όσο η συζήτηση περιορίζεται σ' αυτά, ή στις απειλές για “υπερ-πληθωρισμό”, για έλλειψη φαρμάκων και καυσίμων, καλά θα κάνουμε να μην δίνουμε σημασία.

Κατ' αρχάς, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η απόφαση για την έξοδο από την Ευρωζώνη και την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, δεν είναι απ' αυτές που λαμβάνονται ξαφνικά και κρυφά και ανακοινώνονται κάποια Παρασκευή βράδυ. Κάτι παρόμοιο, δηλαδή ξαφνική αλλαγή (σε καιρό ειρήνης και χωρίς την απειλή στρατιωτικής βίας) στη χρήση ενός νομίσματος και μετάπτωση σε ένα άλλο νόμισμα, τη στιγμή που το παλαιό νόμισμα εξακολουθεί να υφίσταται, δεν έχει συμβεί στο παρελθόν, πουθενά στον κόσμο. Και κατά την άποψή μας, δε θα γίνει. Επειδή για να γίνει μία τέτοια αλλαγή, χρειάζεται προετοιμασία μηνών. Πραγματική προετοιμασία με τη συμμετοχή της κοινωνίας και των φορέων και όχι αερολογίες πίσω από κλειστές πόρτες. Και πολλά θα μπορούσαν να συμβούν στην ευρύτερη Ευρωζώνη κατά τη διάρκεια μίας τέτοιας προετοιμασίας. Και επιπλέον, χρειάζεται και νομοθετική ρύθμιση. Και αυτό, με κανέναν τρόπο δε μπορεί να γίνει ούτε γρήγορα, ούτε κρυφά.

Δεν είναι τα ΑΤΜ το πρόβλημα, ούτε και η αναστολή των εσωτερικών πληρωμών και ούτε βεβαίως και τα ...χαρτιά υγείας. Αυτά είναι προχειρότητες και ανοησίες που εκστομίζουν ανώριμοι πολιτικοί με στόχο να φοβίσουν τον κόσμο. Ούτε βεβαίως είναι ο πληθωρισμός το πρόβλημα. Πληθωρισμός θα υπάρξει, για ένα μικρό διάστημα έως ότου το νέο νόμισμα βρει την ισορροπία του στις νομισματικές αγορές. Στη συνέχεια, το νόμισμα της χώρας θα ισορροπούσε στις διεθνείς συνθήκες χαμηλού (ή και μηδενικού) πληθωρισμού που υπάρχουν σε όλο το κόσμο και κυρίως στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Το κύριο (οικονομικής φύσης) πρόβλημα είναι τα δάνεια. Τα δάνεια της χώρας, τα δάνεια των ιδιωτών και τα δάνεια των επιχειρήσεων. Πώς θα ρυθμιστούν τα δάνεια; Τί προβλέπει ή τί δυνατότητες δίνει το εθνικό δίκαιο; Τί προβλέπει το διεθνές δίκαιο; Εδώ είναι το “χάος”. Αυτό είναι ένα από τα δύσκολα ζητήματα σε μία νομισματική αλλαγή στην -περίπλοκη- σύγχρονη εποχή. Και στο ζήτημα αυτό, κανείς δεν τολμά, όχι να δώσει απάντηση, αλλά ούτε και να κάνει σενάρια, επειδή κανείς δε γνωρίζει το μέγεθος των αλληλοεπιδράσεων που μπορεί να εκδηλωθούν μέσα στο αχανές παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και συνεπώς κανείς δε θα θελήσει ποτέ να πάρει το ρίσκο να προκαλέσει κάποιο “ατύχημα”. Αν ποτέ αρχίσει να γίνεται κουβέντα για το ζήτημα αυτό και αν η κουβέντα αυτή αρχίσει να επεκτείνεται και σε επίσημα χείλη, τότε θα μπορούσαμε να ανησυχήσουμε.

Όμως, ακόμη και εάν υποθέσουμε ότι επιλύονται όλα τα τεχνικά ζητήματα (κάτι που θα πρέπει να θεωρήσουμε ως πολύ δύσκολο ή και επικίνδυνο να συμβεί), σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να παραβλέπουμε τον πολιτικό κίνδυνο. Ακόμη και εάν σήμερα τα επιτόκια των ομολόγων των νοτίων χωρών της Ευρωζώνης έχουν φθάσει να κινούνται σε αρνητικά επίπεδα, κανείς δε μπορεί να προβλέψει τις αντιδράσεις των αγορών, εάν αποχωρήσει μία χώρα από τη νομισματική ένωση, αφού αμέσως -και πριν ακόμη αποχωρήσει η πρώτη χώρα- οι αγορές θα αναζητήσουν το πιθανό δεύτερο “θύμα”. Στην περίπτωση αυτή κανείς δε μπορεί να προβλέψει ποιές θα είναι οι κοινωνικές και πολιτικές επιδράσεις και μάλιστα σε μία περίοδο εύθραυστων πολιτικών ισορροπιών, ενός έντονου αντιγερμανικού, διχαστικού και εθνικιστικού κλίματος και -ας μην ξεχνάμε τις αγορές- σε μία φάση όπου οι διεθνείς αγορές, μετά από χρόνια μίας περίεργης ανοδικής πορείας, βρίσκονται σε κατάσταση “φούσκας” φουσκωμένες από τα κεφάλαια των μεγάλων κεντρικών τραπεζών.

Τα γεμάτα “χολή” και “αίμα” δημοσιεύματα για μία ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, είναι φυσιολογικά, αφού -ιδίως κατά το τελευταίο διάστημα- έχουν υπάρξει βάσιμοι λόγοι (ενδεχόμενη αδυναμία αποπληρωμής κάποιας διεθνούς υποχρέωσης) ώστε να δημιουργούνται υποθέσεις σχετικά με την κήρυξη στάσης πληρωμών της χώρας -χωρίς αυτό να σημαίνει και την αυτόματη έξοδο από την Ευρωζώνη. Βέβαια, διαβάζοντας τα άρθρα αυτά, δε θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε την ανάγκη των ΜΜΕ (ή ακόμη και των “οίκων ανάλυσης”) να γράψουν κάτι πρωτότυπο ή κάτι που προκαλεί εντύπωση ή φόβο, αφού όλα αυτά προκαλούν εντύπωση και ελκύουν την τηλεθέαση ή την αναγνωσιμότητα. Παράλληλα, δε θα πρέπει να ξεχνάμε το ρόλο και τη συμμετοχή των μέσων ή των φορέων αυτών στο “χοντρό” ψυχολογικό παιχνίδι που παίζεται σήμερα μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και Γερμανίας. Επειδή τελικά, εκεί καταλήγει το ζήτημα. Σε μία κόντρα, μεταξύ δύο κυβερνήσεων, μεταξύ δύο φιλοσοφιών για το μέλλον της Ευρώπης.

Θα υπομείνουμε και αυτό. Θα πρέπει να το υπομείνουμε και αυτό. Άλλωστε, σήμερα δεν έχουμε -ως πολίτες- κάποιες άλλες επιλογές. Θα πρέπει να εμπιστευτούμε την Κυβέρνησή μας και να πειστούμε ότι, το πιο φοβερό που θα μπορούσε να μας συμβεί, είναι ο ίδιος μας ο φόβος. Θα πρέπει να καταλάβουμε τί συμβαίνει αυτό το διάστημα και τί “παιχνίδι” παίζεται σε διεθνές επίπεδο, τί σημαίνει αδυναμία πληρωμής μίας δόσης και τη διαφορά της από την έξοδο από την Ευρωζώνη. Κυρίως δε, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι, στο -χαμηλών πιθανοτήτων σήμερα- σενάριο της εξόδου από την Ευρωζώνη, το “δύσκολο” δεν είναι αυτό που θα συμβεί μετά (θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι υπάρχει ζωή και έξω από το ευρώ και ίσως να είναι και καλύτερη), αλλά η όλη διαδικασία της εξόδου. Όμως, απέχουμε ακόμη πολύ από κάτι τέτοιο. Ή, για να το εκφράσουμε πιο σωστά, απέχουμε, όσο απέχει και η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, ή ακόμη και η ίδια η Γερμανία!

 

Γιάννης Σιάτρας

 

 

Διαβάστε επίσης:

Γερμανία, Ευρώπη, Ελλάδα. Παιχνίδια και “γυρίσματα” της ιστορίας