Το γεωπολιτικό παιχνίδι στα Δυτικά Βαλκάνια

Πέρυσι, ανάλογες ημέρες στη Νέα Υόρκη (17 Ιανουαρίου 2018) καταγραφόταν από τις τηλεοπτικές κάμερες ένα εξαιρετικά άβολο ζωντανό στιγμιότυπο, με πρωταγωνιστή τον αντιπρόσωπο της ΠΓΔΜ για το ονοματολογικό Βάσκο Ναουμόφσκι και τον Ελληνα ομόλογό του Αδαμάντιο Βασιλάκη, αλλά και τον ειδικό απεσταλμένο του γ.γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς να στέκονται αποσβολωμένοι, έχοντας μικρή πίστη ότι υπήρχαν ελπίδες να σημειωθούν θετικές εξελίξεις ακόμα μία φορά. Λίγο αργότερα ο Σλαβομακεδόνας διπλωμάτης τορπίλιζε δημοσίως τη διαπραγμάτευση, μιλώντας για μη αξιοπρεπή λύση την οποία η χώρα του δεν φιλοδοξούσε να δεχθεί. Εκείνη την εποχή, δύσκολα θα εισέπραττε οποιαδήποτε προσοχή όποιος ισχυριζόταν ότι σήμερα, ένα χρόνο μετά, η Βουλή της ΠΓΔΜ θα ψήφιζε αλλαγή του ονόματος της χώρας σε «Βόρεια Μακεδονία», ανοίγοντας τον δρόμο για την κύρωση μιας συνολικής συμφωνίας με την Αθήνα και στην Ελλάδα. Κι όμως, μόλις την περασμένη Παρασκευή η Βουλή της ΠΓΔΜ συγκέντρωσε την απαιτούμενη αυξημένη πλειοψηφία, απαριθμώντας 81 βουλευτές οι οποίοι κύρωσαν τις συνταγματικές αλλαγές και τον σχετικό εφαρμοστικό νόμο. Η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν ήταν προφανής πριν από έναν χρόνο. Επρεπε να μεσολαβήσουν έξι μήνες, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούνιο, εντατικών διαπραγματεύσεων και παλινδρομήσεων, έως ότου, έπειτα από εντατική εργασία σε Αθήνα και Σκόπια, να προκύψει ο συμβιβασμός που πλέον είναι γνωστός ως η συμφωνία των Πρεσπών.

Στα Σκόπια

Προφανής δεν ήταν η συγκεκριμένη εξέλιξη και στο εξάμηνο που ακολούθησε από την υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών στις όχθες της ομώνυμης λίμνης, όταν κατέστη απολύτως σαφές ότι πέρα από την διευθέτηση σε επίπεδο κυβερνήσεων έπρεπε να μεσολαβήσει και ένα δημοψήφισμα. Ηδη από εκείνο το πρωινό στους Ψαράδες των Πρεσπών, η Ε.Ε. και η Δύση γενικότερα κατέστησαν σαφές ότι δεν πρόκειται να αφήσουν τη συμφωνία στην τύχη. Επί περίπου έξι μήνες η πόλη των Σκοπίων βρέθηκε στο μάτι ενός πραγματικού διπλωματικού κυκλώνα και υποδέχθηκε ηγέτες και υψηλόβαθμους επισκέπτες από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ που, ενδεχομένως, δεν είχε δεχθεί αθροιστικά στα 27 χρόνια της ύπαρξης της ΠΓΔΜ ως ανεξάρτητης χώρας. Τα Σκόπια μετατράπηκαν στο επίκεντρο ενός εντατικού παρασκηνίου πιέσεων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ΠΓΔΜ θα προσδεθεί στο άρμα της Δύσης και δεν θα αφεθεί να ταλαντευθεί προς οποιαδήποτε άλλη κατεύθυνση.

Υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία αντιπαρατέθηκαν δημοσίως για την κατάσταση που επικράτησε στα Σκόπια πριν, αλλά και μετά το δημοψήφισμα. Αυτή η εκκρεμότητα ανήκει πλέον στο παρελθόν, καθώς εφόσον κυρώσει τη συμφωνία των Πρεσπών και η Ελληνική Βουλή, η ΠΓΔΜ θα οδεύσει πια ως «Βόρεια Μακεδονία» προς το ΝΑΤΟ, ενώ εκτιμάται ότι θα λάβει και ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Ε.Ε.

Εκ των πραγμάτων, αυτή η διεθνής προσοχή μεταφέρεται πλέον στην Αθήνα. Ηδη η προαναγγελία αποχώρησης του Πάνου Καμμένου από την κυβέρνηση συζητείται στις Βρυξέλλες, στο Βερολίνο και στην Ουάσιγκτον, ενώ στα δημοσιογραφικά γραφεία ξένων ΜΜΕ έχουν αρχίσει να καταγράφονται φαινόμενα ανάλογα με εκείνα των ψηφοφοριών της ελληνικής Βουλής κατά τις επικαιροποιήσεις των μνημονίων την περίοδο από το 2010 έως το 2015 (όταν πια άρχισαν να ψηφίζονται χωρίς απώλειες). Εν ολίγοις, οι ξένοι δημοσιογράφοι έχουν μάθει πόσοι βουλευτές λείπουν από τον ΣΥΡΙΖΑ, πόσοι μπορεί να φύγουν από τους ΑΝΕΛ, τι θα κάνει το Ποτάμι... Η επίσκεψη της καγκελαρίου της Γερμανίας Αγκελα Μέρκελ στην Αθήνα το διήμερο 10ης και 11ης Ιανουαρίου, ενώ στα Σκόπια εκκρεμούσε ακόμα η διαδικασία της ψηφοφορίας, ήταν ενδεικτική για τη σιγουριά του Βερολίνου για την έκβαση των εξελίξεων στην ΠΓΔΜ. Κυρίως, όμως, στόχευε στη μετάδοση ενός πολύ σαφούς μηνύματος ότι η Γερμανία θα στηρίξει τη συμφωνία των Πρεσπών μέχρι τελικής εφαρμογής της. Οι δηλώσεις ευγνωμοσύνης της κ. Μέρκελ προς τους πρωθυπουργούς Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα και ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ ήταν μια θερμή ένδειξη αυτής της γενικότερης στάσης της Γερμανίας. Τις αμέσως επόμενες ημέρες αναμένεται να αρχίσουν να καταγράφονται και οι πρώτες παρεμβάσεις προς την Αθήνα από τις υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις, προκειμένου να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος και η συμφωνία των Πρεσπών να κυρωθεί, όπως αναμένεται άλλωστε, από την ελληνική Βουλή. Οι πολλαπλές εκλογικές εκκρεμότητες σε Ευρώπη, Ελλάδα αλλά και ΠΓΔΜ (ανάδειξη νέου προέδρου της δημοκρατίας) δημιουργούν στην πραγματικότητα ένα χρονοδιάγραμμα πολύ πιο ασφυκτικό από αυτό που και ο κ. Τσίπρας υπολόγιζε αρχικά.

Το επόμενο «αγκάθι»

Σε ευρύτερο γεωπολιτικό επίπεδο η διαφαινόμενη οριστικοποίηση της συμφωνίας ανοίγει έναν κύκλο εξελίξεων, οι οποίες, σε σημαντικό βαθμό, θα εξηγήσουν και για ποιο λόγο η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ επιθυμούσαν την εκμετάλλευση του παράθυρου ευκαιρίας που άνοιξε, ώστε να λήξει η ονοματολογική διαφορά. Πέρα από τη σταθερότητα της ΠΓΔΜ, η διευθέτηση της ονοματολογικής διαφοράς ανοίγει τον δρόμο για το επόμενο, πολύ μεγαλύτερο «αγκάθι» της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων. Ηδη υπάρχουν αρκετά εντατικές συζητήσεις για τη συμφωνία που προωθείται ανάμεσα στο Βελιγράδι και την Πρίστινα, ώστε, εν ευθέτω χρόνω, να πραγματοποιηθεί η ανταλλαγή εδαφών ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο. Η λύση του εδαφικού ζητήματος ανάμεσα στις δύο χώρες θα ανοίξει άμεσα και την ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας, την οποία υποστηρίζει ενεργά η Γερμανία αλλά και η Αυστρία. Περιττό να υπογραμμιστεί ότι η ομαλοποίηση της κατάστασης στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί ρητό στόχο και της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία στοχεύει στη δημιουργία μιας ζώνης έναντι της ρωσικής επιρροής. Η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και η σταδιακή ενσωμάτωση και της Σερβίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν πρακτικά τη Ρωσία εκτός παιχνιδιού στα Βαλκάνια, αν και είναι απολύτως σαφές ότι το παιχνίδι αυτό έχει όρους οι οποίοι αλλάζουν διαρκώς. Το πρόσφατο παράδειγμα της αιφνίδιας αλλαγής των συσχετισμών ισχύος στη Συρία είναι εξόχως διδακτικό.

Η γερμανική εμπλοκή στα Βαλκάνια είναι εκείνο το στοιχείο που διαφοροποιεί τη γενικότερη συζήτηση σημαντικά, καθώς αναδεικνύει πρώτη φορά στοιχεία ευρύτερης γεωπολιτικής θεώρησης του Βερολίνου για την κατάσταση σε μια περιοχή που, άλλωστε, είχε ιστορικά αρκετά σημαντική επιρροή. Η εξέλιξη αυτή έχει οικονομικές προεκτάσεις οι οποίες αγγίζουν από τη μια πλευρά τη Γερμανία ως την πλέον ισχυρή δύναμη στο χώρο της πάλαι ποτέ Μεσευρώπης, αλλά και της Κίνας η οποία φιλοδοξεί να συμμετάσχει σε έναν σχεδιασμό που θα μετατρέψει τα Βαλκάνια σε διάδρομο σύνδεσης με την Κεντρική Ευρώπη. Σε αυτό το γεωπολιτικό σενάριο, το οποίο ακούγεται υπερβολικά φιλόδοξο και σίγουρα διόλου αυτονόητο, η Θεσσαλονίκη θα διαδραματίσει κομβικό ρόλο που ήδη υποδηλώνεται από συμβολικές κινήσεις, όπως η επιλογή της Γερμανίας ως τιμώμενης χώρας της ΔΕΘ το 2020, ενώ έχουν προηγηθεί εκείνη των ΗΠΑ του 2018 και της Κίνας του 2017 και της Ινδίας του 2019.

Πηγή:www.kathimerini.gr