Χωρίς πυξίδα στη Μέση Ανατολή

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον, οι δύο άνδρες που έχουν αναλάβει να καθορίσουν τις προτεραιότητες της κυβέρνησης των ΗΠΑ στη διεθνή σκακιέρα, διέσχισαν αυτήν την εβδομάδα τη Μέση Ανατολή, διχάζοντας περαιτέρω μία ήδη διαιρεμένη περιοχή, αφού επιχείρησαν να ικανοποιήσουν όλους τους παίκτες και τελικά πέτυχαν να δυσαρεστήσουν τους πάντες. Αν ο Λευκός Οίκος είχε ποτέ μια συνολική θεώρηση του κόσμου, στα γερμανικά Weltanschauung, η εικόνα αυτή κατέρρευσε πριν κομίσουν οι δύο άνδρες τα μηνύματά τους στις χώρες από τις οποίες πέρασαν.

Ειδικά ο Μπόλτον, πριν καν προλάβει να πατήσει το πόδι του στην Αγκυρα, κατόρθωσε να δυναμιτίσει το ήδη τεταμένο κλίμα με την Τουρκία και εξώθησε τον πρόεδρο της χώρας, Ταγίπ Ερντογάν, να ματαιώσει την προγραμματισμένη συνάντηση μαζί του. Αιτία αποτέλεσε η δήλωσή του στον πρώτο σταθμό της περιοδείας του, στο Ισραήλ, όπου ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας διατύπωσε το αίτημα να μην επιτεθεί η Τουρκία στους Κούρδους της Συρίας (YPG).

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Αντελμαν, πρώην ανταποκριτή των New York Times και του CBS News, ο Μπόλτον είπε στην Ιερουσαλήμ ακριβώς αυτά που ήθελε να ακούσει ο πρωθυπουργός της χώρας Mπέντζαμιν Νετανιάχου: ότι ο Τραμπ δεν θα προχωρήσει σε ταχεία και άμεση απόσυρση από τη Συρία, όπως υποσχέθηκε τον περασμένο μήνα, ότι ο Λευκός Οίκος δεν έχει πρόθεση να εγκαταλείψει τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, ούτε να αφήσει τις κουρδικές δυνάμεις, επί μακρόν συμμάχους των ΗΠΑ, στα νύχια του τουρκικού στρατού. Ο εφιάλτης του Ισραήλ είναι ένα ενωμένο συριακό καθεστώς, υπό τη στήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, ενισχυμένο από την Τουρκία, το οποίο ανυπομονεί να στρέψει τη συνολική προσοχή του κατά του εβραϊκού κράτους.

«Σοβαρό λάθος»

Η στάση του αυτή, όμως, ενόχλησε την Αγκυρα, τον δεύτερο σταθμό του ταξιδιού του. Προτού καν προλάβει να προσγειωθεί το αεροπλάνο του, ο Ερντογάν ματαίωσε τη συνάντηση με τον Αμερικανό απεσταλμένο, αποκαλώντας «σοβαρό λάθος» τη θέσπιση όρων για την αμερικανική απόσυρση από τη Συρία, όπως περιγράφηκε στα σχόλια του Μπόλτον. Αυτό που δυσαρέστησε περισσότερο τον Τούρκο πρόεδρο ήταν η διαβεβαίωση του Μπόλτον ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αφήσουν τους Κούρδους χωρίς εγγυήσεις προστασίας, με δεδομένο ότι η Αγκυρα θεωρεί τους Κούρδους της Συρίας τρομοκράτες με στενές σχέσεις με το ΡΚΚ. Η ιστοσελίδα middleeasteye.net αποκάλυψε εξάλλου ότι οι τουρκικές αρχές περίμεναν ένα λεπτομερές σχέδιο εξόδου από τη Συρία.

Αντ’ αυτού, η αμερικανική αντιπροσωπεία παρέδωσε στους Τούρκους αξιωματούχους ένα ανεπίσημο non-paper, στο οποίο καθόριζε τη στάση των ΗΠΑ σε μία σειρά από ζητήματα και καλώντας την Αγκυρα σε διάλογο. Το έγγραφο των πέντε σημείων πρότεινε μια λύση προϊόν διαπραγμάτευσης για τις δυνάμεις των Κούρδων, που θα αντιμετωπίζει τις τουρκικές ανησυχίες.

Επαναλάμβανε, επίσης, ότι η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων θα είναι συντονισμένη, αλλά οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ δεν παρουσίασαν επιχειρησιακές πληροφορίες, ούτε συζήτησαν κάποιο χρονοδιάγραμμα στη διάρκεια της δίωρης συνάντησης στο τουρκικό προεδρικό μέγαρο. Μεταξύ των παρισταμένων στη συνάντηση του Μπόλτον ήταν ο επικεφαλής του γενικού επιτελείου των ΗΠΑ, Τζόζεφ Ντάνφορντ, καθώς και ο Τζέιμς Τζέφρι, ειδικός απεσταλμένος της Ουάσιγκτον στη συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους. Επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας στις συνομιλίες ήταν ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας. Υπενθυμίζεται ότι σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο μήνα, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε αναρωτηθεί γιατί ο Αμερικανός πρόεδρος δεν αποσύρει πλήρως τα στρατεύματα από τη Συρία προκειμένου να αφήσει την Τουρκία να ολοκληρώσει το έργο, όπου το Ισλαμικό Κράτος έχει εξαλειφθεί οριστικά. Στην πραγματικότητα η θέση της Αγκυρας βρίσκεται στον αντίποδα όσων θέλουν να ακούσουν οι Ισραηλινοί στο πλαίσιο της αποτίμησης για την τρέχουσα κατάσταση στη Συρία.

Η Ιορδανία

Τη στιγμή που ο Μπόλτον υποβαλλόταν σε αυτήν την προσβλητική υποδοχή στην Αγκυρα, ο Πομπέο προσγειωνόταν στο Αμμάν, άλλη μια χώρα που θέλει να παραμείνουν επί μακρόν στη Συρία τα αμερικανικά στρατεύματα. Για τον ηγέτη της Ιορδανίας, βασιλιά Αμπντάλα Β΄, το Ισλαμικό Κράτος, ο συριακός εμφύλιος και ειδικά οι 650.000 και πλέον Σύροι πρόσφυγες συνιστούν υπαρξιακή απειλή για τη χώρα του. Οι ΗΠΑ ελάχιστα έχουν συνδράμει την Ιορδανία να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, αλλά το πρώτο μήνυμα του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ ήταν ότι η Ουάσιγκτον θέλει να απομονώσει και να περιορίσει την ιρανική επιρροή.

Ο επόμενος σταθμός στην οδύσσεια του Πομπέο ήταν η Αίγυπτος, όπου επιτέθηκε στην πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα και επιχείρησε να κατευνάσει τις ανησυχίες των συμμάχων της Ουάσιγκτον ότι το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ δεν συνεπάγεται απομονωτισμό των ΗΠΑ και εγκατάλειψη των συμμάχων τους στην περιοχή. Η επιλογή του Καΐρου ήταν συμβολικής σημασίας, αφού στον ίδιο χώρο, στο αμερικανικό πανεπιστήμιο της αιγυπτιακής πρωτεύουσας είχε εκφωνήσει την περίφημη ομιλία του ο προκάτοχος του Τραμπ, Μπαράκ Ομπάμα, το 2009, όταν έκανε λόγο για νέα αρχή στις σχέσεις των ΗΠΑ με τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο.

«Θυμηθείτε, ήταν εδώ, σε αυτήν την πόλη, όταν ένας άλλος Αμερικανός στεκόταν μπροστά σας», είπε ο Πομπέο στην ομιλία του ενώπιον Αιγύπτιων αξιωματούχων διπλωματών και φοιτητών. «Σας είπε ότι η ακραία ισλαμική τρομοκρατία δεν προέρχεται από κάποια ιδεολογία. Σας είπε ότι η 11η Σεπτεμβρίου οδήγησε τη χώρα μου να εγκαταλείψει τα ιδανικά της, ειδικά στη Μέση Ανατολή... Τα αποτελέσματα αυτών των εσφαλμένων εκτιμήσεων υπήρξαν σκληρά», τόνισε.

Στην ίδια ομιλία απέδωσε στον Ομπάμα το φταίξιμο για την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους σε Ιράκ και Συρία, αλλά και την ενίσχυση του Ιράν μετά την άρση των κυρώσεων ως απόρροια της υπογραφής της πυρηνικής συμφωνίας το 2015.

Τελευταίος σταθμός του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών επρόκειτο να είναι η Σαουδική Αραβία, έναντι της οποίας καλούνται να κρατήσουν μια εύθραυστη ισορροπία οι ΗΠΑ μετά την παγκόσμια κατακραυγή για τη δολοφονία του αρθρογράφου της «Ουάσιγκτον Ποστ», Τζαμάλ Κασόγκι.

Επιμένει η Αγκυρα

Παρά τα αμφίσημα μηνύματα των ΗΠΑ, πάντως, η Αγκυρα διαμηνύει ότι θα προχωρήσει στην επιχείρηση κατά των Κούρδων, ανεξάρτητα από τις αποφάσεις της Ουάσιγκτον. «Αν η αποχώρηση αναβληθεί με γελοίες δικαιολογίες όπως ότι οι Τούρκοι θα σφάξουν τους Κούρδους, που δεν απηχούν την πραγματικότητα, εμείς θα υλοποιήσουμε την απόφασή μας», διακήρυξε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου την Πέμπτη.

«Είμαστε αποφασισμένοι στο πεδίο της μάχης και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», συμπλήρωσε και ανέφερε ότι η Τουρκία θα αποφασίσει για τον χρόνο εκδήλωσης της επιχείρησης χωρίς να ζητήσει άδεια από οποιονδήποτε. Οπως επισημαίνουν πάντως οι New York Times, ο Μπόλτον είναι ο κύριος υπεύθυνος για τις αλλεπάλληλες παλινωδίες του Λευκού Οίκου, ήτοι τη βιαστική ανακοίνωση του Τραμπ περί απόσυρσης από τη Συρία, την απόπειρα διόρθωσής της και τη μήνιν της Τουρκίας και ειδικά του Ερντογάν που εκλήθη να αντιμετωπίσει στη συνέχεια.

Το ασυνάρτητο μήνυμα που εκπέμπεται από την Ουάσιγκτον προκαλεί εντέλει ανασφάλεια στους συμμάχους, με τη Washington Post να σημειώνει ότι ακριβώς αυτή η σύγχυση εξωθεί την Τουρκία και τους Κούρδους να στραφούν προς τη Ρωσία. Στην υπό κουρδικό έλεγχο πόλη Μανμπίτζ ξεκίνησαν ήδη κοινές περιπολίες ρωσικών δυνάμεων και του στρατιωτικού συμβουλίου Αλ Μπαμπ, που διατηρεί δεσμούς με τη συριακή αντιπολίτευση.

Η Τουρκία δεν υποχωρεί στο θέμα των S-400

Τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις δηλητηριάζουν, εκτός από το Συριακό, το ζήτημα της αγοράς των ρωσικών S-400 και οι πιέσεις της Αγκυρας για έκδοση του εξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν. Αν στο δεύτερο αυτό ζήτημα παρατηρείται κάποια κινητικότητα, στο πρώτο η Αγκυρα εμφανίζεται αδιάλλακτη, αρνούμενη να ακυρώσει την αγορά. «Η Τουρκία δεν πρόκειται να συνάψει συμφωνία προμήθειας των αμερικανικών συστημάτων αεράμυνας Patriot αν οι ΗΠΑ συνδέσουν την πώληση με το σκίσιμο του υφιστάμενου συμβολαίου με τη Μόσχα», δήλωσε ο Τσαβούσογλου, για να προσθέσει ότι η συμφωνία για τους S-400 έχει οριστικοποιηθεί.

«Μπορούμε να συμφωνήσουμε με τις ΗΠΑ για το σύστημα Patriot, όχι όμως αν τεθεί ως όρος η εγκατάλειψη των S-400», ανέφερε χαρακτηριστικά. «Ο Γκιουλέν θα έρθει στην Τουρκία αργά ή γρήγορα», προέβλεψε ο Ερντογάν αυτήν την εβδομάδα, μιλώντας σε τοπικούς αξιωματούχους. Tην περασμένη εβδομάδα, κλιμάκιο Αμερικανών αξιωματούχων του υπουργείου Δικαιοσύνης πραγματοποίησε όντως επίσκεψη στην Αγκυρα με αντικείμενο την έκδοση του Γκιουλέν, παρά τις επανειλημμένες διαψεύσεις του Λευκού Οίκου πως δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα.

Πηγή:www.kathimerini.gr

Έντυπη