EuroCapital: Επισημάνσεις Επισημάνσεις ================================================================================ EuroCapital on 11/05/2020 14:30 Παρά το ότι η ιστορία των αγορών είναι γεμάτη από κρίσεις, ουδείς μπορούσε να φανταστεί αυτό που έγινε στους δύο τελευταίους μήνες. Μεταξύ της 19ης Φεβρουαρίου και της 23ης Μαρτίου, ο αμερικανικός δείκτης S&P (ο κυρίαρχος σε όλο το κόσμο) έχασε το ένα τρίτο της αξίας του. Σχεδόν αμέσως, αντέστρεψε την πορεία του και, μέσα σε τέσσερις εβδομάδες, ανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών του. Ο καταλύτης σ’ αυτή τη -μοναδική στην ιστορία ανάκαμψη- ήταν η είδηση που κυκλοφόρησε στις 23 Μαρτίου, ότι η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (FED) θα προχωρούσε σε αγορές εταιρικών ομολόγων, μία κίνηση που θα βοηθούσε τις εταιρίες να χρηματοδοτήσουν τα χρέη τους που συσσωρεύονταν επικίνδυνα. Και αυτόματα, ο πανικός μετατράπηκε σε αισιοδοξία! *** Στα -σχεδόν- 30 χρόνια της κυκλοφορίας του ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ, βιώσαμε πολλές κρίσεις -η ιστορία των χρηματιστηρίων είναι η ιστορία των κρίσεών τους. Στην πρώτη φάση κάθε κρίσης, συνήθως κυριαρχούν ο πανικός και η αίσθηση ότι έρχονται η καταστροφή και το τέλος του κόσμου. Όμως, όσο η κρίση προχωρά και εξελίσσεται, αρχίζουν να φαίνονται λύσεις και διέξοδοι, ενώ δημιουργούνται και νέες ευκαιρίες. Έτσι λειτουργούν οι κοινωνίες. Σε κάποια στιγμή προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και μέσα απ’ αυτή την προσαρμογή υιοθετούνται νέες πρακτικές και προβάλλουν λύσεις, αδιανόητες λίγο νωρίτερα. Η τρέχουσα κρίση είναι μεγάλη και παράλληλα είναι πρωτόγνωρη. Όμως, κάθε κρίση συνήθως είναι μεγάλη και πρωτόγνωρη (αν, κάθε φορά, οι κρίσεις δεν ήταν πρωτόγνωρες, θα μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί και αναχαιτιστεί, πριν συμβούν). Θα προσαρμοστούμε -κάθε φορά προσαρμοζόμαστε. Θα αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας -κάθε φορά την αλλάζουμε. Ούτε η κοινωνία, αλλά ούτε και η οικονομία θα καταστραφούν. Θα ανακάμψουν και θα κινηθούν πιο ψηλά από το σημείο που βρίσκονταν όταν ξέσπασε η κρίση. Η οικονομία δεν βαρύνεται από την κατάρα του Σίσυφου και, μετά από κάθε κρίση, δεν επιστρέφει στο σημείο μηδέν. Αντίθετα, ξεπερνά τις προηγούμενες κορυφές και κινείται προς νέες. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της κρίσης αναπτύσσουμε νέες ικανότητες και βρίσκουμε νέες διεξόδους -αυτό είναι πρόοδος. Οι κοινωνίες και οι οικονομίες, τελικά, ευεργετούνται από τις κρίσεις. Σε λίγο καιρό, πριν καν τελειώσει η παρούσα κρίση, θα αρχίσουμε -αν δεν έχουμε ήδη αρχίσει- να το διαπιστώνουμε. Ας είμαστε ρεαλιστές, αλλά και αισιόδοξοι! *** Η αντίδραση των ΗΠΑ στην επιδημία του COVID-19, ήταν αργή και, κατά το πρώτο διάστημα, διστακτική. Ο δε κρατικός μηχανισμός, ήταν -σε μεγάλο βαθμό- απροετοίμαστος. Όμως, από τη στιγμή που αποφασίστηκε το “κλείσιμο” της οικονομίας και ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων, ο Πρόεδρος Τραμπ -ο οποίος αντιμετωπίζει φέτος εκλογική αναμέτρηση για την ανανέωση της θητείας του- μεταμορφώθηκε σε έναν δυναμικό ηγέτη. Η κρίση αντιμετωπίστηκε ως “πόλεμος”. Τα νομοθετικά σώματα παραμέρισαν τις διαφορές τους και ψήφισαν νομοθετήματα που θα βοηθούσαν στην καταπολέμηση της κρίσης, η FED ενεργοποίησε κάθε “όπλο” της και -κυρίως- τη μηχανή που “δημιουργεί” χρήμα, οι ένοπλες δυνάμεις συμμετείχαν, με στρατιωτική μεθοδολογία, στην εφοδιαστική και κατασκευαστική αλυσίδα, η ομοσπονδιακή μηχανή δημόσιας διοίκησης λειτούργησε αποτελεσματικά και συντονισμένα και ο δημόσιος τομέας, συνενώθηκε με τον ακαδημαϊκό κόσμο και την ιδιωτική επιχειρηματική κοινότητα για να δημιουργήσουν ένα νέο περιβάλλον και ατμόσφαιρα “νίκης” κατά του ιού, που σταδιακά θα μεταλαμπαδευτεί και προς τον υπόλοιπο κόσμο, τουλάχιστον με τη μορφή τεχνολογίας και “know how”. Οι ΗΠΑ, επανήλθαν στο ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη, τον οποίο αρχικά είχαν απολέσει. Όμως, είναι σαφές ότι οι καιροί έχουν αλλάξει και ότι έχει ήδη δρομολογηθεί, είτε υπό τον Πρόεδρο Τραμπ, είτε υπό τον κ. Μπάιντεν, η νέα πολιτική ενός ιδιότυπου “απομονωτισμού”, που αναμένεται να αλλάξει τον κόσμο στις δεκαετίες που έρχονται. *** Η πανδημία του κορωνοϊού μετατρέπεται σε νέο πεδίο μάχης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, με την κυβέρνηση του προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, να προωθεί νέα πρωτοβουλία απομόνωσης της Κίνας από τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, ως “τιμωρία” του Πεκίνου για τους χειρισμούς του στην πανδημία. Η οικονομική καταστροφή λόγω κορωνοϊού και η αύξηση κρουσμάτων και θανάτων ενισχύουν τα κίνητρα της Ουάσιγκτον να απομακρύνουν μέρος της παραγωγής και της μεταποιητικής δραστηριότητας εκτός Κίνας, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει τη μεταφορά σε άλλες πιο φιλικές χώρες. Βεβαίως, είναι πολύ πιθανό, η πανδημία να χρησιμοποιείται ως αφορμή για την υλοποίηση πολιτικών οι οποίες είχαν σχεδιαστεί αρκετά νωρίτερα. Στο αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου αναζητούν τρόπους να παροτρύνουν τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν εκτός Κίνας τη μεταποιητική τους δραστηριότητα. Μεταξύ των κινήτρων που εξετάζονται είναι οι φοροελαφρύνσεις και επιδοτήσεις. *** Επί χιλιετίες, οι πανδημίες - επιδημίες έχουν λειτουργήσει ως καταλύτης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πυροδότησαν ταραχές, προώθησαν τις καινοτομίες στον τομέα της δημόσιας υγείας, συνέβαλαν σε επαναστάσεις και οδήγησαν σε επανασχεδιασμό του γεωπολιτικού χάρτη. Έτσι ώστε τελικά, η ιστορία να μην έχει γραφτεί μόνον από ανθρώπους, αλλά και από μικρόβια. (εδώ) *** Στην πανδημία της πανώλης το 14ο αιώνα, η καθολική εκκλησία δαιμονοποίησε τις γάτες. Τις σκότωσαν όλες, με αποτέλεσμα να αυξηθεί υπέρμετρα ο αριθμός των ποντικιών και να φουντώσει χειρότερα η επιδημία. Είναι άπειρα τα περιστατικά της δεισιδαιμονίας, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει -συχνά σε σύγχρονες μορφές. Όμως, η νέα πανδημία φέρνει νέες προκλήσεις και μεγάλες αλλαγές. Φέτος τον Απρίλιο, για πρώτη φορά στην ιστορία, εβραϊκές συναγωγές, τα μουσουλμανικά τεμένη και οι χριστιανικές εκκλησίες παρέμεναν ταυτόχρονα κλειστές -και μάλιστα σε περίοδο σημαντικών εορτών και για τις τρεις θρησκείες. Και αυτό συμβαίνει γιατί το είπαν οι επιστήμονες και το υποστήριξαν τα επίσημα Κράτη. Η θρησκεία συνεχίζει να είναι κοντά μας, και σαφώς έχει το ρόλο της, αλλά η ζυγαριά γέρνει πια από την άλλη μεριά. Ετούτη η επιδημία είναι το ορόσημο ενός νέου κόσμου. Ενός κόσμου που η επιστήμη έχει αποκτήσει μεγαλύτερη δύναμη ακόμα και από τη μοναδική και υπερχιλιόχρονη δύναμη της αναζήτησης του μεταφυσικού. Η επιστήμη και η λογική νικούν και ο κόσμος αλλάζει. (εδώ) *** Πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι, για αρκετά χρόνια μετά την πανδημία, η υγειονομική κατάσταση του πληθυσμού θα είναι σημαντικά καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν. Αυτός θα είναι ο αντίκτυπος της ευαισθητοποίησης του πληθυσμού σε ζητήματα υγείας, της στροφής που θα υπάρξει προς τρόπους περισσότερο υγιεινής ζωής, αλλά και της παραμονής των δημόσιων δαπανών υγείας σε υψηλότερα επίπεδα. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση στη ζήτηση ορισμένων ειδικοτήτων υπηρεσιών υγείας και σε βελτίωση του προσδόκιμου ζωής. Σημειώνεται ότι το προσδόκιμο ζωής υποχώρησε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης, ενώ είναι πιθανή μία περαιτέρω ελαφρά υποχώρηση λόγω της πανδημίας. *** Η πανδημία έκανε την εργασία στο σπίτι μία συνηθισμένη καθημερινή κατάσταση -η οποία σε λίγο θα αρχίσει να φαίνεται και ως απόλυτα φυσιολογική- αφήνοντας κενά γραφεία σε όλο τον κόσμο. Σταδιακά, θα αρχίσει να αμφισβητείται το νόημα και η χρησιμότητα των χώρων αυτών. Μια σειρά αλλαγών που θα ξεκινούν από τις καθημερινές μας συνήθειες, τον τρόπο που ζούμε, την επαφή με την οικογένειά μας ή τους φίλους μας, τις εργασιακές σχέσεις, τους νόμους που τις ρυθμίζουν και που θα φθάνουν έως και το επίπεδο της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων στις αστικές περιοχές, ή την αξία της γης, είναι μπροστά μας. (εδώ) (Δείτε ένα ενδιαφέρον άρθρο για το ζήτημα των εργατικών δικαιωμάτων σε περιβάλλον τηλεργασίας (εδώ). *** Ο διεθνής τουρισμός θα μπορούσε να σημειώσει ''βουτιά'' κατά 60-80% λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, ο οποίος αναθεώρησε προς τα κάτω τις προηγούμενες εκτιμήσεις του. Έτσι, ο κλάδος θα βιώσει τη χειρότερη κρίση του από το έτος 1950. Οι αφίξεις τουριστών μειώθηκαν κατά 22% τους πρώτους τρεις μήνες του έτους και κατά 57% μόνο τον Μάρτιο, με την Ασία και την Ευρώπη να καταγράφουν τη μεγαλύτερη πτώση. Σύμφωνα με το καλύτερο δυνατό σενάριο, που περιλαμβάνει την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών στις αρχές Ιουλίου, ο διεθνής τουρισμός θα μπορούσε να καταγράψει πτώση κατά 58%. Εάν όμως οι ταξιδιωτικοί περιορισμού αρθούν στις αρχές Δεκεμβρίου, η πτώση θα μπορούσε να κυμανθεί περίπου στο 78%. *** Έκθεση του “American Enterprise Institute” (εδώ) με τίτλο “National Coronavirus Response - A Road Map to Reopening” που κυκλοφόρησε στις 24/4/2020 (εδώ), παρέχει έναν οδηγό για την πλοήγηση στην πανδημία του COVID-19 στις ΗΠΑ. Περιγράφει συγκεκριμένες οδηγίες για την προσαρμογή της στρατηγικής για τη δημόσια υγεία καθώς περιορίζεται πλέον η εξάπλωση του ιού και αναφέρει τις ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν μετά τον περιορισμό. Προτείνει εργαλεία και προσεγγίσεις που στοχεύουν τις περιπτώσεις όπου η εξάπλωση του ιού είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη και δεν ελέγχεται. Τέλος, θέτει ορόσημα για τον εντοπισμό των κατάλληλων σημείων, από τα οποία μπορεί να γίνει η σταδιακή μετάβαση προς μία ανοικτή και λειτουργική οικονομία, αλλά και προς μία πιο φυσιολογική ζωή για τους πολίτες. Παρά το ότι η έκθεση αναφέρεται στις ΗΠΑ, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αφού τα ίδια ζητήματα απασχολούν σήμερα τα περισσότερα κράτη. *** Σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη αναπτύσσεται μία συζήτηση ώστε να εξαιρεθούν από τα κρατικά και κοινοτικά πακέτα στήριξης όσες επιχειρήσεις διατηρούν off shore σε φορολογικούς παραδείσους. Εάν κάποιος δε συμμετέχει στα βάρη της χώρας στην οποία ζει και δραστηριοποιείται, δεν έχει δικαίωμα να διεκδικεί κάποια ωφελήματα στις δύσκολες περιόδους. Λογικό δεν είναι; Θα τολμήσει η ελληνική κυβέρνηση να κάνει κάτι τέτοιο; (εδώ) *** Αντί να βλέπουμε “ταραξίες”, θα έπρεπε να βλέπουμε την αισιόδοξη πλευρά: Οι νεαροί που “συναθροίζονται στις πλατείες και πίνουν μπύρες” μας δείχνουν τη διάθεση αυτής της κοινωνίας -ολόκληρης της κοινωνίας- να ξαναζήσει κανονικά, να βγει από την απομόνωση, να επισκεφτεί μέρη και να καταναλώσει. Αυτό που θα ζητά η οικονομία από τους πολίτες το επόμενο διάστημα θα είναι να καταναλώνουν. Να καταναλώνουν όσο πιο πολύ μπορούν! Έτσι ώστε να αρχίζει να ξαναπαίρνει ανάσες η αγορά και να μπορέσει η οικονομία να σταθεί στα πόδια της. Και αν η οικονομία σταθεί στα πόδια της, η κοινωνία θα μπορέσει να ξανακάνει ένα βήμα μπροστά, να ελπίσει και να ξαναπροσπαθήσει. Όμως, κάποιους βολεύει η “εύκολη” εικόνα. *** Με μάσκα ή χωρίς μάσκα; Η απάντηση είναι απλή αναλόγως μιας μικρής λεπτομέρειας βέβαια. “Είναι λάθος η χρήση μάσκας από το γενικό πληθυσμό” (Σωτ. Τσιόρδας, 1/4/2020 -εδώ). Αυτό ισχύει όταν δεν υπάρχουν μάσκες στην αγορά, ή όταν το κράτος δε φρόντισε να υπάρχει επάρκεια. Εάν και όταν υπάρξουν μάσκες στην αγορά τότε “οι μάσκες χρειάζονται οπωσδήποτε για την προστασία του πληθυσμού και την επιστροφή στην κανονικότητα” (Σωτ. Τσιόρδας, 22/4/2020 - εδώ). Όμως, αν θέλουμε να έχουμε μία κοινωνία υπεύθυνη, θα πρέπει να την αντιμετωπίζουμε υπεύθυνα και με ειλικρίνεια. *** Και αν η ένταση που είχε αναπτυχθεί στους προηγούμενους μήνες υποχώρησε λόγω της πανδημίας, η Τουρκία δεν παραιτήθηκε από την υλοποίηση της φιλόδοξης περιφερειακής ατζέντας της, που στοχεύει στην εγκαθίδρυση μίας νέας περιφερειακής ισορροπίας, στην οποία θα έχει τον κεντρικό ρόλο. Σήμερα, η μειωμένη παρουσία της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην περιοχή, σε συνδυασμό με την “απουσία” των ΗΠΑ και την αδιαφορία της Ε.Ε. της δίνει ένα πλεονέκτημα. Δείτε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας, από τον Πέτρο Βαμβακάς, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College (εδώ). *** Τα ΜΜΕ ανακάλυψαν την “αστοχία” των voucher (σκοιλ ελικικου), μόνον όταν παρενέβη ο Πρωθυπουργός -για να αποφευχθεί η επέμβαση του εισαγγελέα. Και πάλι, στρουθοκαμηλίζοντας, απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν τη λέξη “σκάνδαλο”, μη βλέποντας πόσο μεγάλο ήταν. Η όλη υπόθεση ήταν ένα μεγάλο λάθος. Και λάθη όπως αυτό καταλήγουν να κοστίζουν και στην κοινωνία, αλλά και τη δημοκρατία. Το θέμα των voucher αναδείχθηκε κυρίως από τα social media και τους επιστημονικούς συλλόγους. Όταν κινητοποιείται η κοινωνία των πολιτών, τίποτα δεν μπορεί να σκεπάσει τον θόρυβο που σηκώνει. *** Το σενάριο πρόωρων εκλογών είχε ακουστεί και πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Επανήλθε στην επιφάνεια, ως αποτέλεσμα των θετικών μετρήσεων που -αυτό το καιρό- λαμβάνει, στις δημοσκοπήσεις, η Κυβέρνηση. Η πολιτική διάσταση του θέματος δε μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Μας ενδιαφέρει το γεγονός ότι, η αβεβαιότητα, είναι αρνητικός παράγοντας για την οικονομία και το Χρηματιστήριο. Το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, σε μία τόσο κρίσιμη φάση και μάλιστα χωρίς να είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος, θα προκαλούσε αρνητικές αντιδράσεις. Επιστροφή στα περιεχόμενα Δείτε τους συνδέσμους για παλαιότερα τεύχη (εδώ) Δείτε την ύλη των παλαιότερων τευχών (εδώ)