EuroCapital: Επισημάνσεις της αγοράς Επισημάνσεις της αγοράς ================================================================================ EuroCapital on 14/03/2022 11:20 Ο πόλεμος στην Ουκρανία, αποτελεί την πρώτη μεγάλου μεγέθους πολεμική επιχείρηση στην ευρωπαϊκή ήπειρο, μετά από 77 χρόνια. Ένας πόλεμος στην Ευρώπη, είναι μία εντελώς καινούργια κατάσταση για το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα, για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και ως εκ τούτου και για τις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές. Για τις αγορές, ο πόλεμος έχει ήδη προεξοφληθεί και, ως εκ τούτου, έχει τελειώσει. Αυτό ακούγεται κυνικό, όμως, οι αγορές είναι κινικές. Ο μόνος λόγος που οι αγορές θα “πανηγυρίσουν” το τέλος των μαχών είναι, ο τερματισμός του κινδύνου που πάντα υπάρχει σε έναν πόλεμο, να συμβεί κάποιο “ατύχημα” ή κάτι άλλο που θα εκτρέψει την πορεία των πραγμάτων. Οι αγορές ενδιαφέρονται πλέον για την “επόμενη μέρα”, η οποία όμως έχει αρκετούς άγνωστους παράγοντες. Όμως, με βάση αυτά που μπορούν να εκτιμήσουν, προσπαθούν να σκιαγραφήσουν τα βασικά της χαρακτηριστικά: μείωση του αισθήματος της ασφάλειας και αύξηση της γεωπολιτικής αβεβαιότητας, αυξημένες δαπάνες για την άμυνα, ακριβότερη ενέργεια, ακριβότερες μεταφορές, υψηλότερος πληθωρισμός, αυξημένα επιτόκια, διατάραξη της οικονομικής ανάπτυξης και της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Όλα αυτά, με τη σειρά τους, σημαίνουν ανατάραξη στην πορεία των χρηματιστηριακών αγορών. Δε γνωρίζουμε πόσο γρήγορα, τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, θα αποτυπωθούν στους οικονομικούς δείκτες και στους ισολογισμούς των εισηγμένων εταιριών. Δε γνωρίζουμε ποιά θα είναι η νέα στρατηγική και προς τα πού θα κατευθυνθούν οι ροές των μεγάλων επενδυτικών κεφαλαίων. Ούτε καν το μέγεθος της διατάραξης μπορούμε να εκτιμήσουμε. Όμως, μπορούμε να εκτιμήσουμε, με αρκετή βεβαιότητα ότι, η ανοδική πορεία των αγορών -μεταξύ αυτών και της ελληνικής- διεκόπη. Ήδη, οι χρηματιστηριακοί δείκτες, οι οποίοι, λόγω της μεταβαλλόμενης νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, ούτως ή άλλως κινούνταν σε ένα ασταθές και “ανήσυχο” περιβάλλον, βρίσκονται -και επισήμως- σε πτωτική φάση (πτώση μεγαλύτερη του -20,0% από το τελευταίο “υψηλό κλείσιμο” της περιόδου), είτε θα βρεθούν στο προσεχές μέλλον. Η μακρά ανοδική χρηματιστηριακή πορεία των τελευταίων 13 ετών, ολοκληρώθηκε. Δείτε εδώ. **** Όμως, είναι βέβαιο ότι θα υποχωρήσουν αυτή τη φορά οι αγορές; Τίποτα δεν είναι “βέβαιο” στις αγορές. Άλλωστε, στα τελευταία 13 χρόνια, πολλές φορές βρέθηκαν σε “κίνδυνο”, όμως, οι ανοδικές τάσεις επικράτησαν. Στο ίδιο ερώτημα, ένα μήνα νωρίτερα, θα απαντούσαμε πως, “μάλλον όχι, δε θα υποχωρήσουν”. Όμως, στο μήνα αυτό, έγιναν τόσα πολλά, όσα δεν έγιναν στα τελευταία 77 χρόνια. Οπότε, σήμερα απαντούμε “πιθανότατα ναι, θα υποχωρήσουν -θα συνιστά μία πολύ μεγάλη έκπληξη αν και οι αμερικανικοί δείκτες δεν υποχωρήσουν σε περιοχή bear market (πτωτικής αγοράς). Και η στατιστική που αναφέρει ότι, “όποιος αγόρασε τον S&P 500 την ημέρα που σημείωσε πτώση 10% από το 1960, θα είχε κέρδη το 81% του χρόνου ένα χρόνο αργότερα” θα πρέπει να την αγνοήσουμε; Νομίζουμε πως, ναι. Θα πρέπει να την αγνοήσουμε. Άλλωστε, η στατιστική είναι “κόλπα με τους αριθμούς και τους μέσους όρους”. Πάντα θα πρέπει να την προσεγγίζουμε με την αντίληψη ότι, κάθε γεγονός σε ένα σύνολο εξεταζόμενων γεγονότων, είναι ανεξάρτητο από τα υπόλοιπα. **** Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 13 ετών, η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, δεν είχε τη λαμπρή ανοδική πορεία των υπολοίπων αγορών και εξακολουθεί και κινείται σε επίπεδα τιμών που βρισκόταν και πριν από 25 χρόνια. Συνιστά αυτό έναν λόγο για να μην υποχωρήσει περαιτέρω; Σίγουρα, οι ελληνικές μετοχές δεν περιέχουν στις τιμές τους, τα μεγάλα κέρδη των ξένων μετοχών. Όμως και το ελληνικό ΑΕΠ, αν εξεταστεί σε “σταθερές τιμές” του 2015, βρίσκεται περίπου στα επίπεδα του 1999. Παράλληλα, όπως αποδείχθηκε και στην -προ διετίας- κρίση της πανδημίας, εξακολουθεί να “γλιστράει” προς πολύ χαμηλότερα επίπεδα, με μεγάλη ευκολία. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι, οι θετικές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα χρόνια, η θετική πορεία των κερδών κατά το 2021 και η θεμελιώδης ανάκαμψη -και η χρηματιστηριακή τους αναβάθμιση- των τραπεζών, θα μπορούσαν να “κρατήσουν” τη χρηματιστηριακή αγορά, σε ικανοποιητικά επίπεδα. Όμως, στο σημείο αυτό εισέρχεται ο παράγοντας “πληθωρισμός”, ο οποίος απειλεί όχι μόνο την ελληνική οικονομία, αλλά τις οικονομίες όλου του κόσμου. Η ελληνική οικονομία έχει ένα κακό παρελθόν με τον πληθωρισμό και η δομή της οικονομίας βοηθά στην εξάπλωσή του, υπό κατάλληλες συνθήκες. Παράλληλα, ο υψηλότερος πληθωρισμός, αναγκαστικά θα φέρει υψηλότερα επιτόκια. Και αυτό, θα προκαλέσει ερωτηματικά και μείωση στους προβλεπόμενους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι εξελίξεις αυτές, εάν επαληθευτούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά. Εκ των πραγμάτων, κάθε πρόβλεψη, είναι πλέον επισφαλής. **** Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας μιλώντας (στις 3/3/2022) σε συνέδριο της ΕΙΒ ανέφερε ότι ο “δυνητικός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας για την επόμενη δεκαετία θα είναι κοντά στο 2%”, ωστόσο όπως εξήγησε ο ίδιος η οικονομία θα αναπτυχθεί με υψηλότερους ρυθμούς για συγκεκριμένους λόγους. Πρώτον, οι αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα είναι ασυνήθιστα υψηλές, με μέσο όρο περίπου 15% του ΑΕΠ το 2021, από 6% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία του Covid-19. Δεύτερον, η Ελλάδα θα λάβει περίπου 30,5 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης. Τρίτον, η αυξημένη ικανότητα του τραπεζικού συστήματος να συμβάλλει στη χρηματοδότηση βιώσιμων επενδυτικών σχεδίων. Βέβαια, αυτά είναι προβλέψεις. Εν τούτοις, ακόμη και ως προβλέψεις, είναι πολύτιμες απόψεις, καθώς προέρχονται από έναν επίσημο και μη κυβερνητικό φορέα. Και δείχνουν ότι, ακόμη και αν υπάρξει μια μερική ανατροπή των προβλέψεων, στη συγκεκριμένη φάση, η χώρα έχει μία καλή βάση, ώστε να πετύχει μία, έστω ικανοποιητική πορεία ανάπτυξης κατά την τρέχουσα δεκαετία. **** Ένα λάθος που συχνά γίνεται στο δημόσιο διάλογο για την τιμή των καυσίμων, είναι η παράλειψη της διαχρονικής συναλλαγματικής ισοτιμίας μεταξύ του ευρώ και του δολαρίου. Όταν, το καλοκαίρι του 2008, η τιμή του πετρελαίου είχε φτάσει στα 144 δολάρια ανά βαρέλι, η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου βρισκόταν -περίπου- στο 1,59 (δολάρια ανά ευρώ). Αν μετατρέψουμε την τιμή του βαρελιού αργού πετρελαίου σε ευρώ, ήταν 90,57 ευρώ ανά βαρέλι. Σήμερα (12/3/2022) που η τιμή του πετρελαίου είναι 112 δολάρια ανά βαρέλι και η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου είναι μόλις 1,09 δολάρια ανά ευρώ, η τιμή του πετρελαίου σε ευρώ είναι 102,7 ευρώ ανά βαρέλι. Δηλαδή, αποτιμούμενη σε ευρώ, η τιμή του πετρελαίου, σήμερα βρίσκεται κοντά στα ιστορικά ανώτατα επίπεδα. **** Όσα συμβαίνουν σήμερα, αντιπροσωπευουν τη μεγαλύτερη επανασχεδίαση του ενεργειακού και γεωπολιτικού χάρτη στην Ευρώπη —και πιθανώς στον κόσμο— από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αν όχι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η Γερμανία, στο πλέγμα της αρχικής αντιπαράθεσης του Ψυχρού Πολέμου, βρίσκεται και πάλι στην πρώτη γραμμή των αλλαγών που παρατηρούνται τώρα. Μέρες αφότου η Ρωσία έστειλε τις δυνάμεις της στην Ουκρανία, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς ανακοίνωσε μια τεράστια αύξηση στον αμυντικό προϋπολογισμό της Γερμανίας μαζί με σχέδια για επιδίωξη μεγαλύτερης ενεργειακής ασφάλειας. Για τη Γερμανία, η χαλάρωση της ενεργειακής του εξάρτησης από τη Ρωσία δεν σημαίνει απλώς να χτυπήσει την κύρια ροή εσόδων της Μόσχας. Είναι μια απειλή για την ανατροπή της «Ostpolitik», μιας στρατηγικής μεταπολεμικής πολιτικής προσέγγισης με τη Σοβιετική Ένωση, και κατ' επέκταση αργότερα τη Ρωσία, που περιλάμβανε οικονομική και πολιτική εμπλοκή, ιδίως μέσω συνδέσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η πολιτική αυτή, έφερνε τα δύο μεγάλα κράτη πιο κοντά και ενσωμάτωνε τη Ρωσία στην ευρωπαϊκή οικονομία, μία κίνηση φυσιολογική και αναγκαία. Το ότι, τώρα, όλα αυτά ανατρέπονται, δεν είναι θετικό. **** Η προσπάθεια των ΗΠΑ να “βγάλουν” τη Ρωσία από το διεθνές εμπορικό σύστημα πλήττει σημαντικά το όραμα του ελεύθερου εμπορίου, το οποίο αποτελούσε “φάρο” της αμερικανικής πολιτικής για σχεδόν 30 χρόνια. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την έναρξη μιας εποχής όπου τα έθνη και οι εταιρείες απομακρύνονται από το εμπόριο με ανταγωνίστριες χώρες, και στρέφονται σε εταίρους με τους οποίους έχουν παρόμοιες απόψεις. Το εμπορικό σύστημα όπως το γνωρίζουμε, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και το οποίο διέπεται από ένα βασικό σύνολο κανόνων, βάσει των οποίων όλοι συναλλάσσονται, έχει αρχίσει να καταρρέει. (εδώ) **** Στις 8 Μαρτίου, την ημέρα που η Ρωσία απείλησε τις δυτικές χώρες με αντίποινα, τα συμβόλαια που συνδέονται με την ευρωπαϊκή τιμή χονδρικής του φυσικού αερίου αυξήθηκαν στα 285 ευρώ ανά MWh, 18 φορές το επίπεδο πριν από ένα χρόνο. (Δείτε εδώ για την αγορά διαπραγμάτευσης συμβολαίων φυσικού αερίου και δείτε το διάγραμμα τιμών, εδώ). Την ίδια μέρα, το Χρηματιστήριο Μετάλλων του Λονδίνου (LME) ανέστειλε τη διαπραγμάτευση νικελίου, αφού το μέταλλο διπλασίασε την τιμή του προηγούμενου ρεκόρ. Ήταν η δεύτερη φορά στα 145 χρόνια ιστορίας του, που ανεστάλει η διαπραγμάτευση ενός μετάλλου. Ένας δείκτης βασικών εμπορευμάτων που καταρτίστηκε από την Thomson Reuters έχει αυξηθεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο από το 1973, σε τριμηνιαία βάση. Την εβδομάδα που έληξε στις 4 Μαρτίου έδειξε τη μεγαλύτερη άνοδό του από τουλάχιστον το 1956. Αυτές οι εξελίξεις είναι εξαιρετικά σημαντικές. Και, πιθανότατα, δυσοίωνες. Προς το παρόν, όλες αυτές οι τιμές, είναι ενδείξεις σε μία οθόνη. Όμως, σύντομα, θα γίνουν πραγματικότητα. Στο τέλος, η Ρωσία μπορεί να “λυγίσει”. Όμως, καθώς θα λυγίζει, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα σε ολόκληρο το κόσμο. **** Αναρωτιόμαστε, αν θα μάθουμε ποτέ, για το εάν, η “ένταση” των τελευταίων ετών (ιδίως μετά το 2014) για την αλλαγή του κλίματος και που μετατράπηκε σε "μανία" στα τελευταία χρόνια, ήταν όντως για την αλλαγή του κλίματος, ή για να απεξαρτηθεί η Ευρώπη από τις ρωσικές εισαγωγές και να να αποδυναμωθεί και να βγει τελείως από το "παιχνίδι" των μεγάλων δυνάμεων η Ρωσία, τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα (και "όπλα") της οποίας, είναι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Όμως, αυτά είναι από τα πράγματα που, συνήθως, δε μαθαίνονται ποτέ. **** Και αν τελικά η Ρωσία χάσει τον πόλεμο; Ο πρόεδρος Πούτιν φαίνεται να προσπαθεί να αναστήσει τον παλαιό, αυτοκρατορικό, ρωσικό ιμπεριαλισμό. Όμως, αναλαμβάνοντας αυτό το τεράστιο ρίσκο, φαίνεται ότι ξέχασε τα γεγονότα που οδήγησαν στο τέλος της ρωσικής αυτοκρατορίας: Ο τελευταίος Ρώσος τσάρος, Νικόλαος Β', έχασε έναν πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας, το 1905. Οι συνέπειες του πολέμου αυτού, προκάλεσαν τεράστια δυσαρέσκεια και οδήγησε στην ενδυνάμωση των Μπολσεβίκων και έτσι, έχασε όχι μόνο το στέμμα του, αλλά και τη ζωή του. Το μάθημα: οι αυταρχικοί ηγεμόνες δεν μπορούν να χάσουν τους πολέμους και να παραμένουν στις θέσεις τους, ή ακόμη και να παραμένουν ζωντανοί. Βέβαια, είναι μάλλον απίθανο να χάσει ο Πούτιν τον πόλεμο, στο πεδίο της μάχης. Θα μπορούσε όμως να χάσει όταν οι μάχες τελειώσουν και όταν τεθεί το ερώτημα: “Τί γίνεται τώρα;” Από την άλλη πλευρά, εάν οι δυτικές χώρες συνεχίσουν να σφίγγουν την “οικονομική ζωή” της Ρωσίας, αντί να στοχεύουν σε συγκεκριμένα πρόσωπα του καθεστώτος με πιο αποτελεσματικές κυρώσεις, τότε θα καταλήξουν να στραγγαλίσουν και τη ρωσική κοινωνία, διακινδυνεύοντας έτσι να μετατρέψουν τη Ρωσία σε μια μεγαλύτερη, πιο ασταθή και πιο επικίνδυνη Βόρεια Κορέα. **** Η τάση ήπιας υποχώρησης στο επιτόκιο του ελληνικού 10ετούς ομολόγου που είχε αρχίσει να εκδηλώνεται από τα μέσα του Φεβρουαρίου, διεκόπη στις αρχές Μαρτίου (εδώ). Επιδεινώθηκε την Πέμπτη 11 Μαρτίου, καθώς γίνεται αντιληπτό ότι, η ΕΚΤ, θα σκληρύνει τη στάση στο ζήτημα της ρευστότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, αφού κάτι τέτοιο ίσως σημάνει προβλήματα για την αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους. Είναι πολύ πιθανό ότι, κατά τους επόμενους μήνες, ανάλογα και με την πορεία του πληθωρισμού, η ανοδική τάση να επανέλθει. **** Η χρηματιστηριακή αγορά, μπορεί να παρουσιάσει “ευκαιρίες” κατά το προσεχές διάστημα. Πολλοί θα δουν κάποιες “ανισορροπίες” στις τιμές των μετοχών ως τέτοιες και θα σπεύσουν να τοποθετηθούν. Όμως, οι εξελιξεις είναι αβέβαιες. Τόσο σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο (εξέλιξη των μαχών και του πολέμου), όσο -κυρίως- σε μεσομακροπρόθεσμο. Ουδείς γνωρίζει την εξέλξη των οικονομιών. Ουδείς γνωρίζει το πώς θα επηρεαστούν οι επιχειρήσεις. Και ουδείς γνωρίζει την αντίδραση των κεντρικών τραπεζών. Η λογική λέει ότι, με βάση τα νέα δεδομένα του πληθωρισμού, όπως πιθανότατα θα αρχίσουν να εμφανίζονται κατά τις επόμενες εβδομάδες, η πολιτική επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών να είναι περισσότερο επιθετική απ’ ότι είχαν αρχικά αφήσει να εννοηθεί. Ήδη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στην τελευταία της συνεδρίαση, έδειξε να ανησυχεί για τις εξελίξεις, πολύ περισσότερο από τις προηγούμενες φορές. Κρίσιμη ημερομηνία θα είναι η 16η Μαρτίου, όταν η FED (κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ) θα ανακοινώσει τις αποφάσεις της για τα επιτόκια. Οι επόμενες πολύ κρίσιμες ημερομηνίες θα είναι η 8η Απριλίου (ανακοίνωση πληθωρισμού στην Ελλάδα) και η 12η Απριλίου (ανακοίνωση δείκτη πληθωρισμού στις ΗΠΑ). **** Καθώς η αβεβαιότητα στην αγορά θα παραμένει υψηλή, η προσπάθεια για την επισήμανση του χαμηλότερου σημείου της τρέχουσας πορείας της αγοράς, ίσως είναι η πιο ασφαλής στρατηγική, για όσους αρέσκονται στην ανάληψη υψηλότερου κινδύνου. Το “χαμηλό σημείο”, θα συμβεί μετά από μία πολύ άσχημη εξέλιξη. Όμως, το ότι ένα σημείο ήταν το “χαμηλότερο”, το αντιλαμβανόμαστε αρκετές μέρες αφού αυτό συμβεί και αφού οι τιμές αρχίσουν να αντιδρούν ανοδικά. Η καλή στάθμιση της κατάστασης τότε, μπορεί να δώσει οδηγήσει κάποιον σε “πρόωρες” αγορές, με ένα τμήμα του κεφαλαίου του. **** Το “απόλυτο σύστημα συναλλαγών”, το οποίο ακολουθούμε για τις πράξεις του “εκπαιδευτικού επενδυτικού χαρτοφυλακίου” του “Χ&Α”, έδωσε “σήμα πωλήσεων”, στις 24/2/2022 (στις 888,31 μονάδες), δηλαδή την ημέρα που άρχιζε ο πόλεμος. Το σύστημα λειτούργησε με συνέπεια, στη βάση αυτών που “υπόσχεται”: Μειωμένο ρίσκο για όσους το ακολουθούν και διατήρηση του κεφαλαίου. Το βασικό σκεπτικό πίσω απ’ αυτή τη λειτουργία είναι πως, όταν ο επενδυτής διατηρεί το κεφάλαιό του αλώβητο, πάντα θα έχει την ευκαιρία επίτευξης κερδών, στις περιόδους που η αγορά είναι πιο ήρεμη και με πιο σταθερές προοπτικές. Άλλωστε, η ιστορία και η εμπειρία στις χρηματιστηριακές αγορές, αποδεικνύουν ότι, κάποιος δεν καταστρέφεται από το χρηματιστήριο επειδή αγόρασε σε λάθος φάση, αλλά επειδή δεν πούλησε όταν θα έπρεπε. Στα τρία χρόνια της δημόσιας (μέσω της συνδρομητικής στήλης του eurocapital.gr - δείτε εδώ), το χαρτοφυλάκιο έχει πετύχει απόδοση 74,46%, έναντι απόδοσης 20,56% του Γενικού Δείκτη. Το χαρτοφυλάκιο θα εισέλθει εκ νέου σε μετοχές, όταν δοθεί το κατάλληλο “σήμα εισόδου” από τους δείκτες του “απόλυτου συστήματος”. Στις μέρες που ζούμε, θα πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας ότι, επειδή κάτι φαίνεται ως “πιθανό”, δε σημαίνει ότι είναι και “σίγουρο”. Στην οικονομία, στις χρηματιστηριακές αγορές, όπως άλλωστε και στις περισσότερες καταστάσεις της ζωής, πάντα υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πιθανών μεταβλητών που μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα. Επιστροφή στα περιεχόμενα, εδώ