Η εμπορευσιμότητα της χρηματιστηριακής αγοράς

Ο δείκτης εμπορευσιμότητας μίας μετοχής εκφράζει το ποσοστό επί του συνολικού αριθμού μετοχών μίας εταιρίας οι οποίες συναλλάχθηκαν στη χρηματιστηριακή αγορά κατά τη διάρκεια μίας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, η οποία συνήθως είναι το ένα έτος. Για να υπολογιστεί, αθροίζουμε τις μετοχές που συναλλάχθηκαν (όγκος συναλλαγών) κατά τη διάρκεια του έτους και διαιρούμε αυτό το σύνολο με τον αριθμό των κυκλοφορούντων μετοχών. Το αποτέλεσμα (συνήθως εκφράζεται σε ποσοστό) είναι συγκεκριμένο, αντικειμενικό και εύκολα συγκρίσιμο με την εμπορευσιμότητα μίας άλλης μετοχής.

Σε επίπεδο συνόλου μιας χρηματιστηριακής αγοράς, η έννοια της “εμπορευσιμότητας” είναι κάπως πιο περίπλοκη. Και, κατά την άποψή μας, συνήθως δεν είναι αντικειμενική.

Όταν αναφερόμαστε στην εμπορευσιμότητα μιας χρηματιστηριακής αγοράς, στην Ελλάδα, συνηθίσαμε να αναφερόμαστε στην αξία των συναλλαγών -σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στις ΗΠΑ, αναφέρονται στον αριθμό των μετοχών που συναλλάσσονται σε μία συνεδρίαση. Και ορθά πράττουμε έτσι στην Ελλάδα, επειδή οι εταιρίες είναι κατά πολύ λιγότερες, αλλά και επειδή η αύξηση του αριθμού των τραπεζικών μετοχών κάνει αδύνατη τη διαχρονική σύγκριση.

Έτσι λοιπόν, σε όρους “αξίας συναλλαγών”, τί εννοούμε με τον όρο “εμπορευσιμότητα” μιας χρηματιστηριακής αγοράς; Συνήθως, η απάντηση που παίρνουμε σε ένα τέτοιο ερώτημα έχει να κάνει με τον ημερήσιο τζίρο (συνολική αξία συναλλαγών) της αγοράς. Όμως, για να αντιληφθούμε τη σημασία του στοιχείου αυτού, θα πρέπει αν γνωρίζουμε το μέγεθος της κεφαλαιοποίησης της αγοράς, αλλά και την εξέλιξη της εμπορευσιμότητας και σε άλλες περιόδους.

Για παράδειγμα, την Τρίτη 3/12/2019, ο Γενικός Δείκτης υποχώρησε κατά 1,31%. Η συνολική αξία των συναλλαγών εκείνη τη μέρα έφτασε στα 75 εκατομμύρια ευρώ. Το μέγεθος αυτό είναι υψηλό ή χαμηλό; Πώς συγκρίνεται με μία αντίστοιχη πτώση πριν ένα χρόνο όταν ο Γενικός Δείκτης βρισκόταν στις 580 μονάδες και συνεπώς, η κεφαλαιοποίηση ήταν κατά πολύ μικρότερη. Ένα άλλο πιο “ισχυρό” παράδειγμα έχει να κάνει με τη σύγκριση ανάμεσα σε διαστήματα που απέχουν σημαντικά μεταξύ τους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, ο μέσος όρος της αξίας των συναλλαγών κατά το έτος 1999 (στην περίοδο του “χρηματιστηριακού πυρετού”), έφθανε στα 600 εκατομμύρια την ημέρα. Όμως, τα συνολικά μεγέθη μεταξύ των δύο περιόδων είναι πολύ διαφορετικά. Πώς συγκρίνεται, με αντικειμενικούς όρους, η εμπορευσιμότητα της κάθε περιόδου;

Συνυφασμένος με τη εμπορευσιμότητα μίας μετοχής ή μίας αγοράς είναι ο όρος “ρίσκο ρευστότητας” (liquidity risk). Ο όρος αυτός δηλώνει τον κίνδυνο που ενέχει η χαμηλή εμπορευσιμότητα, με την έννοια ότι υπάρχουν υψηλές πιθανότητες ο κάτοχος ενός αριθμού μετοχών να μη μπορεί να τις πουλήσει τη στιγμή και στην τιμή που επιθυμεί ή αντίστροφα, κάποιος που επιθυμεί να αγοράσει έναν αριθμό μετοχών, να μη μπορεί να το πράξει στη στιγμή και στην τιμή που επιθυμεί. Αντίστοιχα, σε επίπεδο μιας χρηματιστηριακής αγοράς που έχει χαμηλή εμπορευσιμότητα, για έναν επενδυτή με μεγάλο χαρτοφυλάκιο, ο κίνδυνος ρευστότητας έγκειται στο να μη μπορεί να το ρευστοποιήσει όταν το επιθυμεί ή να καταλήξει να προκαλέσει μεγάλη πτώση στις τιμές με τις πωλήσεις του. Το αντίστροφο ισχύει στην περίπτωση που κάποιος θέλει να αγοράσει μία μεγάλη ποσότητα μετοχών, ή στην περίπτωση που σε μία αγορά εισέρχονται μαζικά κεφάλαια. Τότε παρατηρείται μία πολύ μεγάλη άνοδος των τιμών. Το φαινόμενο αυτό είναι έντονο στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως αγορά με “υψηλό κίνδυνο ρευστότητας”.