Ο πληθωρισμός στο 4,1%, οι αγορές αγριεύουν

Οι αγορές δεν πείστηκαν, παρά τις προσπάθειες της προέδρου της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, να τις πείσει να μη στοιχηματίζουν επιθετικά ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αυξήσει τα επιτόκια του ευρώ μέσα στο επόμενο έτος. Την Πέμπτη στην καθιερωμένη συνέντευξη Tύπου η κ. Λαγκάρντ δεν κατόρθωσε να αλλάξει το κλίμα στην αγορά, που στοιχηματίζει σε αύξηση των επιτοκίων κατά 20 μονάδες βάσης μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022, καθώς δήλωσε απλώς πως «η ανάλυση της ΕΚΤ δεν στηρίζει αυτή την εκτίμηση». Λιγότερο από 24 ώρες αργότερα τα στοιχήματα κλιμακώθηκαν, φέρνοντας ακόμα πιο κοντά την αύξηση στη χρονική στιγμή της κίνησης. Oπως σχολιάζει εντελώς ωμά ο Βαλεντίν Μαρίνοφ, επικεφαλής του ερευνητικού τομέα νομισμάτων του G10 στην Credit Agricole, οι αγορές «μιλούν για την μπλόφα της Λαγκάρντ». Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ τα στοιχεία φέρουν τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης να έχει σημειώσει άλμα 4,1% τον Σεπτέμβριο, υπερβαίνοντας τις προβλέψεις των οικονομολόγων για 3,7%. Είναι μόλις η δεύτερη φορά σε όλη την ιστορία της Ευρωζώνης που ο πληθωρισμός έχει υπερβεί το 4%.

Είναι μόλις η δεύτερη φορά σε όλη την ιστορία της Ευρωζώνης που ο πληθωρισμός έχει υπερβεί το 4%.

Κρίνοντας από τα στοιχήματα της Παρασκευής, η αγορά περιμένει τώρα πως η ΕΚΤ θα αυξήσει το βασικό επιτόκιο δανεισμού κατά 20 μονάδες βάσης τον Οκτώβριο του επόμενου έτους. Αυτό σημαίνει ότι το επιτόκιο θα ανέλθει στο -0,3% και θα πρόκειται για την πρώτη αύξηση του κόστους  δανεισμού που αποφάσισε η Τράπεζα ύστερα από 10 και πλέον χρόνια. Το γεγονός ότι προεξοφλούν πως θα ανέλθει το κόστος δανεισμού έχει αντίκτυπο και στις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της Ιταλίας και της Ελλάδας, το χρέος των οποίων συχνά θεωρείται το πλέον επισφαλές στην Ευρωζώνη, εκτοξεύθηκαν κατά 22 μονάδες βάσης και 11 μ.β. αντιστοίχως στο 1,29% και το 1,17%. Εν ολίγοις, το κόστος δανεισμού της Ιταλίας βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα που έχει σημειώσει από τον Ιούλιο του περασμένου έτους.

Η αλλαγή στο κλίμα της αγοράς καταγράφεται σε μια στιγμή που ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί παγκοσμίως, με αποτέλεσμα πολλές κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο, από την Τράπεζα της Αγγλίας μέχρι την Τράπεζα του Καναδά, να αρχίζουν ήδη είτε να αυξάνουν τα επιτόκια είτε να προετοιμάζουν την αγορά για την αύξησή τους. Τα  τελευταία στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Παρασκευή καταδεικνύουν πως οι τιμές καταναλωτή στην Ευρωζώνη αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί μετά το 2008. Η κ. Λαγκάρντ παραδέχθηκε βέβαια πως ο πληθωρισμός θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από όσο είχε αρχικά εκτιμήσει η ΕΚΤ. Επέμεινε, ωστόσο, πως τελικά οι πληθωριστικές πιέσεις θα υποχωρήσουν στη διάρκεια του επόμενου έτους. Στη συνέντευξή της, πάντως, δεν έφτασε στο σημείο να πει κατηγορηματικά πως οι αγορές κάνουν λάθος που στοιχηματίζουν σε αύξηση των επιτοκίων μέσα στο επόμενο έτος. Σύμφωνα με στελέχη της Τράπεζας που γνωρίζουν τα τεκταινόμενα, αυτή η στάση της μάλλον αντανακλούσε τη γενικότερη πεποίθηση που επικρατεί μεταξύ των μελών του διοικητικού συμβουλίου της  Τράπεζας, ότι μια τέτοια δήλωση θα μπορούσε να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Oι κυβερνήσεις στη μάχη για να μειωθεί το κόστος ζωής

Καθώς αυξάνεται διαρκώς το κόστος ζωής σε όλον τον κόσμο, οι κυβερνήσεις δεν επαφίενται μόνο στις κεντρικές τράπεζες, αλλά επιστρατεύουν και άλλα μέσα για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό. Είναι μακρά η ιστορία των διαφόρων πολιτικών που έχουν επιστρατεύσει οι κυβερνήσεις στην προσπάθειά τους να ανακόψουν την άνοδο των τιμών. Πολλές από αυτές, μαζί με ορισμένες πιο καινούργιες, έρχονται στο προσκήνιο ξανά, καθώς η αμερικανική κυβέρνηση υπό τον Τζο Μπάιντεν στελεχώνει ομάδα δράσης που θα αναλάβει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιδοτούν την ενέργεια και η Αργεντινή επιβάλλει ελέγχους. Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών επικράτησαν ως ακρογωνιαίοι λίθοι της οικονομικής ορθοδοξίας δύο δόγματα: αφενός ότι οι τιμές πρέπει να καθορίζονται από την ελεύθερη αγορά και αφετέρου ότι ο έλεγχος του πληθωρισμού είναι έργο της νομισματικής πολιτικής.

Ωστόσο, οι πληθωριστικές πιέσεις που αντιμετωπίζουμε φέτος, ως συνεπακόλουθο της πανδημίας και των ογκωδών προγραμμάτων στήριξης από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, έχουν δώσει επιθετική ώθηση στη ζήτηση σε όλον τον κόσμο. Εχουν, έτσι, αλλάξει τα πράγματα. Πρώτα απ’ όλα δεν είναι σαφές με ποιο τρόπο η αύξηση του κόστους δανεισμού, στην οποία προχωρούν ήδη πολλές χώρες, θα επηρεάσει τα αίτια του πληθωρισμού την περίοδο της πανδημίας, δηλαδή τον συνωστισμό στα λιμάνια με τις αναπόφευκτες  καθυστερήσεις στις φορτώσεις ή τις ελλείψεις σε εργατικά χέρια και πρώτες ύλες. Επιπλέον, από την οπτική γωνία των πολιτικών, ο χρόνος τελειώνει. Οικονομικοί αναλυτές υπολογίζουν πως μετά την αύξηση των επιτοκίων πρέπει να παρέλθει διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών μέχρις ότου μειωθεί η ζήτηση.

Επομένως, ακόμη κι αν η αμερικανική Federal Reserve αυξήσει τα επιτόκια στα τέλη του 2022, ο αντίκτυπος θα γίνει αισθητός κάποια στιγμή μέσα στο 2023 . Επομένως η κυβέρνηση Μπάιντεν θα εξακολουθήσει να υφίσταται πιέσεις για να κάνει κάτι νωρίτερα. Οι δημοσκοπήσεις σε ΗΠΑ και Βρετανία καταδεικνύουν πως οι ψηφοφόροι ανησυχούν για την άνοδο των τιμών.

Εν ολίγοις, η πανδημία έχει αναζωπυρώσει την πολιτική διαμάχη για τον ρόλο των κυβερνήσεων στην οικονομία και επομένως και σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό. Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να μένουν σε χαμηλά επίπεδα οι τιμές είναι να αφεθούν οι αγορές να αυτορρυθμιστούν. Ωστόσο, τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν φέτος στην εφοδιαστική αλυσίδα έχουν θέσει ερωτήματα για το κατά πόσον το αίτημα για αποτελεσματικότητα και χαμηλές τιμές αντιβαίνει στη σταθερότητα ή ακόμη και στην εθνική ασφάλεια.

Μέτρα σε ενέργεια – τρόφιμα και παρεμβάσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα

Η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας αποτελεί μόνο ένα από τα συστατικά του πληθωρισμού που έφερε η πανδημία και οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν να αντισταθμίσουν το πλήγμα. Η Γαλλία θα χορηγήσει εφάπαξ επίδομα 100 ευρώ στα χαμηλά εισοδήματα. Η Ισπανία έχει υποσχεθεί να λάβει μέτρα ώστε να «παγώσει» τα οικιακά τιμολόγια και επιβάλλει φόρο σε ορισμένες εταιρείες παρόχους ενέργειας. Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, οι διάφορες επιδοτήσεις αυτού του είδους δεν ανακόπτουν τον πληθωρισμό, δεν μειώνουν το κόστος, απλώς το κατανέμουν διαφορετικά. Περιορίζουν, πάντως, την άμεση άνοδο του κόστους ζωής, που για τους περισσότερους μη ειδικούς είναι το περιεχόμενο του πληθωρισμού.

Στη Λατινική Αμερική η τιμή του υγροποιημένου φυσικού αερίου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη από πολιτικής απόψεως, καθώς το χρησιμοποιούν κυρίως τα φτωχότερα νοικοκυριά, μεταξύ άλλων και για την προετοιμασία του φαγητού.

Ιδιαιτέρως για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, η άνοδος των τιμών των τροφίμων μπορεί να προκαλέσει κοινωνική  κρίση και φέτος σημειώθηκε όντως η μεγαλύτερη άνοδος της τελευταίας δεκαετίας. Ορισμένες χώρες προσπαθούν να δώσουν ώθηση στην παραγωγή περισσότερων τροφίμων. Η Νιγηρία προσφέρει στους αγρότες φθηνά δάνεια ώστε να αυξήσουν την παραγωγή τους. Επίσης η Ρωσία, πρώτη στον κόσμο σε εξαγωγές σιτηρών, προσπαθεί να αυξήσει την παραγωγή αλλά έχει επίγνωση ότι θα χρειαστεί χρόνος γι’ αυτό και μειώνει τις εξαγωγές, ώστε να διασφαλίσει επάρκεια σιτηρών στην εγχώρια αγορά. Παράλληλα επιβάλλει και φόρο στις εξαγωγές σιτηρών, ο οποίος αναπροσαρμόζεται κάθε εβδομάδα. Το πρόβλημα είναι πως όταν λαμβάνουν μέτρα για να διασφαλίσουν επάρκεια στο εσωτερικό τους οι χώρες που εξάγουν τρόφιμα ή ενέργεια, το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η προσφορά στις άλλες χώρες και να ανεβαίνουν οι τιμές. Η απαγόρευση που επέβαλε η Αργεντινή στις εξαγωγές βοδινού κρέατος αποτελεί πρόσφατο παράδειγμα.

Κάποιες άλλες κυβερνήσεις ασχολούνται με τον τρόπο που πωλούνται τα τρόφιμα. Η Τουρκία επεκτείνει το δίκτυο καταστημάτων των αγροτικών συνεταιρισμών, ενώ έχει αναθέσει σε στελέχη της αστυνομίας να διερευνούν τις εξελίξεις των τιμών στην αγορά χονδρικής. Παράλληλα ανακαλεί δασμούς σε σιτηρά και όσπρια και σχεδιάζει σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τον καιρό, ώστε να προλαμβάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα που πλήττουν την παραγωγή.

Η Αργεντινή έχει μακρά ιστορία ανορθόδοξων πολιτικών με στόχο τη μείωση των τιμών και έχει μονίμως έναν από τους υψηλότερους δείκτες πληθωρισμού, που υποδηλώνει πως τα μέτρα δεν έχουν αποδώσει. Και πάλι ο πρόεδρος Αλμπέρτο Φερνάντες, εφάρμοσε ορισμένα από τα πλέον δραστικά μέτρα για να διατηρήσει σε χαμηλά επίπεδα το κόστος διαβίωσης. Ανακοίνωσε μέσα στον Οκτώβριο «πάγωμα» τιμών μέχρι τα Χριστούγεννα για περισσότερα από 1.400 βασικά είδη  διατροφής και πρώτης ανάγκης.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν μακροπρόθεσμο σχέδιο για να αντιμετωπίσουν έναν καθοριστικό παράγοντα που οδήγησε στα ύψη τον πληθωρισμό την περίοδο της πανδημίας: την έλλειψη μικροεπεξεργαστών. Σχεδιάζουν να παράγουν περισσότερους μικροεπεξεργαστές στο εσωτερικό της  Ευρώπης. Προ ημερών ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, δήλωσε πως αν θέλουμε να λύσουμε αυτό το πρόβλημα «δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές παρά μόνον η παρέμβαση του κράτους».

Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, αγωνίζεται εδώ και μήνες για να αμβλύνει το πρόβλημα συνωστισμού που έχει εμφανιστεί στα λιμάνια και οδηγεί σε άνοδο των τιμών και εγκυμονεί τον κίνδυνο ελλείψεων την περίοδο των  Χριστουγέννων. Η κυβέρνησή του έχει στελεχώσει ομάδα εργασίας για την εφοδιαστική αλυσίδα και προσπαθεί να αντιμετωπίσει το μπλοκάρισμα στα λιμάνια, παρατείνοντας τα ωράρια εργασίας, εκδίδοντας περισσότερες άδειες για οδηγούς βαρέων φορτηγών, ώστε να αντιμετωπισθεί η έλλειψη εργατικών χεριών, ενώ προωθεί συμφωνίες με εταιρείες –όπως για παράδειγμα η FedEx Corp– για να παρατείνουν τα ωράρια παράδοσης των εμπορευμάτων.

Καθησυχάζει

Εμμένοντας ουσιαστικά στη θέση που έχει επαναλάβει πολλές φορές, η Κριστίν Λαγκάρντ παραδέχθηκε την Πέμπτη πως «θα παρέλθει περισσότερος καιρός από όσο είχαν αρχικά εκτιμήσει μέχρις ότου υποχωρήσει ο πληθωρισμός, αλλά θα υποχωρήσει μέσα στο επόμενο έτος και εξακολουθούμε να εκτιμούμε πως μεσοπρόθεσμα θα διαμορφωθεί κάτω από τον στόχο του 2%».

Η προειδοποίηση

Ανακοινώνοντας την παραίτησή του προ ημερών, ο απερχόμενος πρόεδρος της Bundesbank Γενς Βάιντμαν –και γνωστός υπέρμαχος της δημοσιονομικής πειθαρχίας– δεν έχασε την ευκαιρία να προειδοποιήσει εκ νέου για τον κίνδυνο του πληθωρισμού, τονίζοντας πως «είναι κρίσιμο να μην κοιτάζουμε μόνο τον κίνδυνο αποπληθωρισμού και να μην αμελήσουμε για τους κινδύνους επιτάχυνσης του πληθωρισμού».

Η πρόβλεψη

Με τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ να φτάνει τον Σεπτέμβριο το 5,4%, η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, εκτιμά πως «ο δείκτης θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα και το επόμενο έτος εξαιτίας όσων έχουν συμβεί, αλλά θα αρχίσει να υποχωρεί από τα μέσα και προς τα τέλη του 2022».

James Hirai, Alexander Weber / Bloomberg

Πηγή: kathimerini.gr