Η πορεία των αγορών - Σκέψεις και προβληματισμοί

Αναμνήσεις από το 1973

Ζούσα το 1973. Βέβαια, δεν ήμουν αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν ως “οικονομική μονάδα” -ήμουν μόλις 10 ετών, και κάτι. Όμως, θυμάμαι αρκετά από εκείνη την εποχή. Θυμάμαι που έβλεπα από το μπαλκόνι μου, στη Βασιλίσσης Όλγας, στη Θεσσαλονίκη, στο απέναντι βενζινάδικο, ατελείωτες ουρές από αυτοκίνητα και από ανθρώπους με μπιτόνια στα χέρια (τότε, πολλά σπίτια θερμαίνονταν με σόμπες πετρελαίου) για να αγοράσουν πετρέλαιο. Και αυτό γινόταν, κάθε μέρα, όλο το χειμώνα του 1973. Αργότερα θυμάμαι που έλεγαν για την έλλειψη πετρελαίου, θυμάμαι τα “μονά - ζυγά” που επιβλήθηκαν στην κυκλοφορία, την ώρα που άρχισε να αλλάζει χειμώνα - καλοκαίρι. Θυμάμαι τις λέξεις “ακρίβεια” και “πληθωρισμός”. Θυμάμαι ότι, περνώντας τα χρόνια, το θεωρούσα πολύ φυσιολογικό να αλλάζουν, κάθε τόσο, οι τιμές. Αυτό κράτησε για χρόνια, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

 

Αργότερα που πήγα στο Πανεπιστήμιο, θυμάμαι μια από τις πρώτες εργασίες που έκανα, για τις “προβληματικές επιχειρήσεις”. Όταν, παράλληλα με τις σπουδές μου, άρχισα να εργάζομαι (στην Τράπεζα Μακεδονίας Θράκης), θυμάμαι τα επιτόκια: 18,5% επιτόκιο ταμιευτηρίου, συν 2,5% για τις καταθέσεις “υπό προειδοποίηση” και επιτόκια που κυμαίνονταν από 24% έως και 30% για τις προθεσμιακές. Τα δε δάνεια, έφταναν μέχρι και 36%.

Θυμάμαι την “αυτόματη τιμαριθμητική αναπροσαρμογή” που αύξανε το μισθό μου κάθε μήνα, ανάλογα με τον πληθωρισμό του προ-προηγούμενου μήνα, θυμάμαι τις εταιρίες που έκλειναν και τις επιταγές που έμεναν ακάλυπτες.

 

Τότε, δε γνώριζα για το Χρηματιστήριο. Ή μάλλον, άρχισα να γνωρίζω από το 1986-1987. Τότε δεν ασχολιόμουν με τα σταστιστικά, βέβαια. Ούτε και με τη χρηματιστηριακή ιστορία. Αυτά, άρχισα να τα ψάχνω αργότερα. Μέσα από τα αρχεία του Χρηματιστηρίου και στους διαδρόμους βιβλιοθηκών, “έζησα” τις χρηματιστηριακές τιμές των δεκαετιών του 1970 και του 1980. Όμως, είναι άλλο να τα διαβάζεις και άλλο να τα ζεις, κάθε μέρα.

 

Η απειλή του πληθωρισμού κόστους:

Όταν έγινε η εισβολή στην Ουκρανία, είχα θορυβηθεί πολύ, το γνωρίζετε. Τότε, στα πλαίσια της ύλης του τεύχους Νο 238 (Μάρτιος 2022), έγραψα ένα άρθρο με τίτλο: “Η απειλή του πληθωρισμού κόστους: Θα επαναληφθεί το φαινόμενο της κρίσης του 1973;” (εδώ). Ακόμη και αν το είχατε διαβάσει τότε, κάντε τον κόπο να το ξαναδιαβάσετε. Είναι διαφορετικό όταν διαβάζουμε ένα παλαιότερο άρθρο, ενώ στο μεταξύ έχουμε αποκτήσει νέες γνώσεις και νέες εμπειρίες.

 

Δύο μήνες μετά, διαπιστώνω ότι, οι φόβοι που εξέφραζα σε εκείνο το άρθρο, σε κάποιο βαθμό επιβεβαιώνονται. Κλειδί των πάντων, είναι το κόστος της ενέργειας. Αν το κόστος παραμείνει υψηλό, πολλές οικονομίες, ή πολλοί τομείς, κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα.

Προσοχή. Το να παραμείνει η ενέργεια σ’ αυτά τα υψηλά επίπεδα και να μην ανέβει περαιτέρω, δε λύνει το πρόβλημα. Αν συμβεί αυτό, ο πληθωρισμός θα εξαπλωθεί σε όλους τομείς των οικονομιών και θα αλλάξουμε επίπεδα τιμών. Και αυτό σημαίνει μία μεγάλη ανατροπή. Το κόστος της ενέργειας, θα πρέπει να μειωθεί.

 

Επίσης, δύο μήνες μετά, διατηρώ την πεποίθηση ότι, αν η παρούσα ανατρεπτική κατάσταση συνεχιστεί, η ελληνική οικονομία θα βλαφθεί, αλλά όχι στο βαθμό που είχε βλαφθεί στη δεκαετία του 1970. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (αρκεί να μείνει “σοβαρή” βέβαια και να μην επιτρέπει τα αχαλίνωτα δημοσιονομικά ελλείμματα) και το κοινό νόμισμα, συνιστούν, μία αρκετά ισχυρή δικλείδα ασφαλείας, ότι η χώρα δε θα παρασυρθεί σε ένα νέο πληθωριστικό κύκλο.

Επίσης, διατηρώ την εκτίμηση ότι, η κατάσταση της οικονομίας και των επιχειρήσεων σήμερα, είναι πολύ πιο ανθεκτική, σε σχέση με την κατάσταση της περιόδου 1973 - 1979 ή και αργότερα, μέσα στη δεκαετία του 1980. Όμως, αν υπάρξει ύφεση στην Ευρώπη, τότε, λόγω της εξωστρέφειας της οικονομίας, θα υπάρξουν ισχυροί κλυδωνισμοί.

 

Οι αγορές σήμερα:

Η χθεσινή ανακοίνωση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την εξέλιξη του πληθωρισμού και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προκάλεσαν μία σοβαρή ανατροπή στις αγορές.

Το σοκ, δεν προήλθε τόσο από τις αγορές μετοχών, όσο από το “ξεφούσκωμα” της φούσκας των “κρυπτονομισμάτων” (στη λέξη αυτή, συνηθίζω να χρησιμοποιώ εισαγωγικά, επειδή αδυνατώ να κατανοήσω ότι πρόκειται για νομίσματα). Έχω κλείσει 32 χρόνια στις αγορές, έχω δει απίστευτες πτώσεις, όμως κάτι όπως η εικόνα που είχε σχηματιστεί σήμερα το πρωί, σπάνια έχω δει (δείτε και εσεις, εδώ). Όταν, η μέση πτώση των “κρυπτονομισμάτων” φτάνει στο -30,0% σε μία μέρα, τότε όντως πρόκειται για κάτι μοναδικό.

Ας μην νομίσουμε ότι η πτώση αυτή δε μας αφορά. Στο σύγχρονο πολύπλοκο και αλληλοσυνδεόμενο χρηματοοικονομικό πλέγμα, όταν μία αγορά δεν πηγαίνει καλά, τα προβλήματα μεταφέρονται και στην άλλη. Απλά, πάντα είναι αυτή που ανέβηκε περισσότερο και αυτή που εμπεριέχει το μεγαλύτερο ρίσκο, που ξεκινάει πρώτη. Αν η φωτιά του φόβου “ανάψει” στις αγορές των “κρυπτονομισμάτων”, θα εξαπλωθεί και παραπέρα. Ξέραμε ότι, αυτά τα “κατασκευάσματα” κάποια στιγμή θα σκάσουν. Δε θα σκάσουν βέβαια σε νορμάλ συνθήκες, αλλά κατά τη διάρκεια κάποιας κρίσης.

 

Το ελληνικό Χρηματιστήριο σήμερα:

Η ελληνική αγορά, συνέχισε στην καχεκτικότητά της. Σε τέτοιες φάσεις, φαίνονται ακόμη περισσότερο τα εγγενή προβλήματά της. Μέσα από τη λογική ότι, στην “αμπώτιδα όλες οι βάρκες κατεβαίνουν σε χαμηλότερη στάθμη” και η ελληνική αγορά υφίσταται τις συνέπειες της προβληματικής περιόδου.

Εκτιμούμε ότι θα έχει καλύτερες επιδόσεις, σε σχέση με άλλες, για τον απλούστατο λόγο ότι, είχε υστερήσει στην άνοδο, ενώ παράλληλα, οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, εξακολουθούν να εμφανίζονται ως καλύτερες άλλων οικονομιών. Αυτό βέβαια, σε περίπτωση διεθνούς ύφεσης, ενδέχεται να αποδειχθεί λανθασμένο.

 

Ήταν λάθος του “απόλυτου συστήματος” το ότι ξαναμπήκαμε στην αγορά. Βέβαια εκείνη την περίοδο (8/4/2022 στις 906 μονάδες), σε όλες τις αγορές, η τάση φαινόταν διαφορετική. Μάλιστα, μετά από λίγες μέρες, ο ΓΔ ανέβηκε στις 951 μονάδες.

Γνωρίζαμε ότι τα συστήματα κάνουν λάθη. Όμως, άλλο να το συζητάς φιλολογικά και άλλο να το ζεις. Ήταν το πρώτο λάθος και μας στοιχίζει πολύ και οικονομικά, αλλά -για εμάς- και ψυχολογικά.

Δαπανήσαμε πολύ χρόνο για να δούμε αν και πώς μπορεί να διορθωθεί -αυτά σας τα έχουμε αναφέρει. Νομίζουμε ότι έχουμε “επινοήσει” μία βελτίωση, η οποία περιορίζει τον κίνδυνο σε παρόμοιες φάσεις. Βέβαια, όπως δείξαμε, τέτοια φάση και τέτοια οριζοντιοποίηση της καμπύλης του ΚΜΟ-200, δεν έχει υπάρξει στην ιστορία του ΓΔ. Και φοβόμαστε ότι η πορεία της συγκεκριμένης καμπύλης, θα συνεχίσει ακόμη για αρκετό καιρό, στα ίδια επίπεδα  (δείτε εδώ). Εκτιμούμε όμως ότι, θα προφυλαχθούμε από ένα επόμενο λάθος. Αυτά θα τα δούμε την ερχόμενη εβδομάδα.

 

Κατά τα φαινόμενα, αύριο, θα υπάρξει σήμα εξόδου. Από την πλευρά μας, είμαστε υποχρεωμένοι να το ακολουθήσουμε. Πιστεύουμε ότι, δεν είναι ορθό να επιμένουμε σε ένα λάθος. Θα είναι τραγικό δε, αν, από τις επόμενες μέρες, ξεκινήσει -φυσιολογικά- μία αναπήδηση. Ακόμη και υπάρξει μία τέτοια, δε ξέρουμε αν θα διαρκέσει και πού θα οδηγήσει. Εκτιμούμε ότι δε θα οδηγήσει κάπου μακριά.

 

Ένα ερωτηματικό το οποίο δεν έχει συζητηθεί, ούτε στον ελληνικό, αλλά ούτε και στο διεθνή τύπο, είναι, τί θα μπορούσε να γίνει, αν κάποια στιγμή, σύντομα, τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Βέβαια, σήμερα, η προοπτική αυτή ίσως φαίνεται μακρινή, όμως, ουδείς γνωρίζει τί θα μπορούσε να γίνει. Αυτό θα το σχολιάσουμε στο τεύχος που θα κυκλοφορήσει.

 

Νεότερο σχόλιο, θα δημοσιευθεί αύριο, μετά το άνοιγμα της αγοράς.

 

Καλό σας βράδυ.