Σπύρος Ι. Ασδραχάς: Ενας ευπατρίδης της Ιστορίας

12 Δεκεμβρίου 2017, 13:01 | Ιστορία

Σπύρος Ι. Ασδραχάς: Ενας ευπατρίδης της Ιστορίας

Του Νίκου Βατόπουλου.

Οταν το 1960, ο Σπύρος Ασδραχάς πήρε το πρώτο πτυχίο του από το Ιστορικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Αθηνών, η ελληνική ιστορική έρευνα ήταν ακόμη σε μια κατάσταση ενηλικίωσης. Εκτοτε, ο ίδιος θα έδινε στην ιστοριογραφία σειρά έργων που θα αιμοδοτούσαν ένα πυκνό, σύνθετο, πολύπλευρο τρόπο κατανόησης και ερμηνείας της εθνικής συγκρότησης και διαδρομής και θα άνοιγε τον δρόμο στη δική του γενιά ιστορικών προετοιμάζοντας την επόμενη.

Ο Σπύρος Ασδραχάς, από τους σημαντικότερους Ελληνες ιστορικούς των τελευταίων δεκαετιών, απεβίωσε χθες σε ηλικία 84 ετών από παθολογικά αίτια, καταλείποντας ένα ευρύτατο ερευνητικό έργο πάνω, κυρίως, σε ζητήματα οικονομικής και κοινωνικής Ιστορίας, εμβαθύνοντας σε όψεις εθνικού βίου της νεότερης εποχής, και προτείνοντας ευρύτερες και πιο ρευστές ερμηνείες του χρόνου ως φιλοσοφικού υποστρώματος στην ιστορική μεγέθυνση των κοινωνιών. Ο Ασδραχάς ανήκει στους πρωτεργάτες μιας συστηματικής, και εν πολλοίς ρηξικέλευθης, επαναδιατύπωσης του αξιακού συστήματος του νεοελληνικού πολιτισμού, φωτίζοντας την πανσπερμία του, την κινητικότητά του και τη διαχρονία του.

Ο Σπύρος Ασδραχάς είχε ένα πλουσιότατο συγγραφικό έργο, αλλά υπήρξε και ένας «δάσκαλος», μία ηγετική μορφή στην ακαδημαϊκή κοινότητα (στη Γαλλία δίδαξε επί σειρά ετών) διευθύνοντας δεκάδες μεταπτυχιακά και διατριβές, θέτοντας, επί της ουσίας, τη βάση για τις επόμενες γενιές των ιστορικών. Ο ίδιος ανήκε στη γενιά εκείνη που υποδέχθηκε την προηγούμενη, στην οποία πρυτάνευε ο Νίκος Σβορώνος που είχε μεγάλη επιδραστικότητα. Με συνοδοιπόρους ιστορικούς όπως τον Φίλιππο Ηλιού και τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο, ο Σπύρος Ασδραχάς επέκτεινε και εμβάθυνε τη θεματολογία αλλά και τον τρόπο της ελληνικής ιστορικής έρευνας, ενσωματώνοντας μεταπολεμικές ευρωπαϊκές θεωρήσεις για τις εσωτερικές κινήσεις των κοινωνιών και τα μεγάλα χρονικά στάδια των εθνών. Η γενιά του Ασδραχά στάθηκε ιδιαίτερα στις διατομές και στις συνδηλώσεις, αναμόχλευσε υλικό εν υπνώσει και ανασύνθεσε μια κοινή εθνική ρητορεία περί προέλευσης και προορισμού. Εν ολίγοις, συνομίλησε με ένα προαιώνιο υλικό που το παρέδωσε με συγχρονισμένη γλώσσα (συχνά πυκνή, σαν παλίμψηστο εφαπτόμενων εννοιών) σε μια νέα κοινωνία περισσότερο δυσανάγνωστη και λιγότερο προβλέψιμη. Μαζί με τον Ηλιού και τον Παναγιωτόπουλο ίδρυσαν την επιθεώρηση «Τα Ιστορικά», στη δεκαετία του 1980 (εποχή που είδε ανανεωμένο ενδιαφέρον για την έρευνα και που υποδέχθηκε τη διεπιστημονική θεώρηση της Ιστορίας), ενώ αργότερα ήταν πρόεδρος των ΑΣΚΙ (Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας). Δύσκολα θα έβρισκε κανείς τομέα ιστορικής έρευνας χωρίς την επίδραση ή τη συμμετοχή του Ασδραχά από τη μεταπολίτευση και μετά.

Ο ίδιος, ωστόσο, ήταν ένας απλός άνθρωπος, βαθύτατα σκεπτόμενος και τα κείμενα που άφησε αποκαλύπτουν εντυπωσιακό εύρος ενδιαφερόντων και μεγάλη συνθετική και αναλυτική ικανότητα. Μιλούσε συχνά για το βάρος των ιστορικών εθνών, για την ανάγκη συνειδητότητας απέναντι στην Ιστορία και σε μια μεγάλη, βαθιά συνέντευξη που είχε δώσει στην «Κ» το 2002, στον Νίκο Ξυδάκη και στην Ολγα Σελλά, είχε πει: «Είμαστε ιστορικός λαός, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό... Κυρίως σημαίνει ευθύνες: έναντι της μνήμης και έναντι του μέλλοντος. Ο πολίτης ενός ιστορικού λαού σκέφτεται ότι ζούμε και μετά τον θάνατό μας...».

Η σχέση του με τη Λευκάδα, από όπου καταγόταν, ήταν ισχυρή (η πολιτική κηδεία του θα γίνει στη γενέτειρά του). «Είμαι ένας απλός άνθρωπος», είχε πει. «Ζω στη Νέα Σμύρνη, πηγαίνω στη Λευκάδα, όπου μ’ αγαπάνε οι πατριώτες μου. Και αυτό μου αρκεί».

Γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1933 και μετά τις σπουδές του στην Αθήνα πήγε με υποτροφία του ΙΚΥ στο Παρίσι για μεταπτυχιακά (1965-67). Το 1972 πήρε το ντοκτορά του στην οικονομική και κοινωνική Ιστορία, στην οποία ειδικεύθηκε. Ιδιαιτέρως σημαντική ήταν η συμβολή του στην προσπάθεια συγκρότησης ιστορικών αρχείων τραπεζών, ωθούμενος από το πάθος του για μια νέα σύμπλευση οικονομίας, κοινωνίας, πολιτικής σε ένα όλον εθνικής αυτοσυνειδησίας. Συνδέθηκε με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών όπου επί σειρά ετών (1988-2003) ήταν διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών. Στην Εθνική Τράπεζα ήταν διευθυντής ερευνών του Προγράμματος Ιστορίας (1977-1990) και σημαντική ήταν η συμβολή του στο Ιδρυμα Ερευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας και του Ιστορικού Αρχείου Ελληνικής Νεολαίας.

Ο Σπύρος Ασδραχάς αφήνει πλουσιότατο συγγραφικό έργο και πολλά από τα βιβλία του είχαν κυκλοφορήσει αρχικά από τον «Ερμή» και αργότερα από το «Θεμέλιο» και άλλους φορείς. Η επίδρασή του στην κατανόηση της ελληνικής οικονομικής Ιστορίας υπήρξε καταλυτική.

Πηγή: kathimerini.gr

24

Έντυπη