Με αναταράξεις εντός Αυγούστου στέλνουν μηνύματα οι αγορές

Οταν παραπαίει το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, φαίνεται πως συμβαίνει πάντοτε τον Αύγουστο. Ισως οφείλεται στο γεγονός πως πολλοί χρηματιστές βρίσκονται σε άδεια και υπάρχει λιγότερη ρευστότητα στις αγορές και μεγαλύτερες διακυμάνσεις. Ισως να πρόκειται περί σύμπτωσης. Πάντως, ορισμένα από τα πιο ταραγμένα επεισόδια που σημειώθηκαν στις χρηματοπιστωτικές αγορές τη σύγχρονη εποχή σημειώθηκαν στα τέλη του καλοκαιριού, περιλαμβανομένων των ετών 1989, 1998, 2007, 2011 και 2015. Το ίδιο συμβαίνει και το 2019, καθώς ο εμπορικός και νομισματικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έχει προκαλέσει μεγάλη υποχώρηση των αγορών, ενώ τη Δευτέρα σημειώθηκε έντονο παγκόσμιο ξεπούλημα περιουσιακών στοιχείων. Προκειμένου να κατανοήσουμε την παρούσα αναταραχή και τι προμηνύει για την παγκόσμια οικονομία, αξίζει να μελετήσουμε ιδιαίτερα δύο ταραγμένους Αυγούστους: του 1998 και του 2007.  Και τις δύο αυτές χρονιές υπήρχαν προβλήματα παρόμοια, αν και όχι ακριβώς ίδια, με τα προβλήματα που πλήττουν σήμερα την παγκόσμια οικονομία και τις αγορές. Ομως το 1999 η αμερικανική οικονομία εξακολουθούσε να ανθεί, ενώ τα γεγονότα του 2007 είχαν οδηγήσει απευθείας στη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση της σύγχρονης εποχής.

Τον Αύγουστο του 1998 είχαμε την κρίση των αναδυόμενων αγορών. Αρκετές χώρες της Ανατολικήaς Ασίας βρίσκονταν ήδη σε κρίση επί ένα χρόνο, ωστόσο τον Αύγουστο του 1998 το ξέσπασμα κρίσης δημοσίου χρέους των αναδυόμενων κρατών επεκτάθηκε στις παγκόσμιες αγορές. Οι επενδυτές στράφηκαν σε ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, πρωτίστως σε ομόλογα ΗΠΑ και Γερμανίας. Το δολάριο ενισχύθηκε στις αγορές συναλλάγματος, επιδεινώνοντας την κατάσταση για αναδυόμενη κράτη που είχαν δανειστεί σε δολάριο. Οι τιμές των πρώτων υλών υποχώρησαν αντικατοπτρίζοντας την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και δυσχεραίνοντας τη θέση κρατών που βασίζονται σε εξαγωγές πετρελαίου και παρόμοιων προϊόντων. Εκείνη την εποχή η αμερικανική οικονομία βρισκόταν σε φάση έντονης ανάπτυξης, αλλά οι Αμερικανοί κεντρικοί τραπεζίτες μείωσαν τα επιτόκια δανεισμού τρεις φορές ώστε να προλάβουν εξωτερικό χτύπημα. Το αποτέλεσμα ήταν πως η Fed αποδείχθηκε υπερβολικά απαισιόδοξη, η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε με εκπληκτικό ρυθμό (4,8% το 1999) και η ανεργία εξακολούθησε να μειώνεται. Ο πανικός στις αναδυόμενες αγορές υποχώρησε. Οπως είχε συμβεί το 1998, έτσι και το 2019 η απειλή προέρχεται από την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και αντικατοπτρίζεται στην πτώση της τιμής πρώτων υλών, στην ενίσχυση του δολαρίου και των αμερικανικών ομολόγων και άλλων ασφαλών περιουσιακών στοιχείων. Υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφορές. Βασικό αίτιο της αναταραχής είναι οι διαφορές στο εμπόριο ενώ η αβεβαιότητα οφείλεται στη στάση των ΗΠΑ. Επιπλέον, το πλήγμα που είχαν υποστεί οι ΗΠΑ το 1998 ήταν περιορισμένο επειδή η κρίση είχε λάβει χώρα μακριά, ενώ δεν είχε πλήξει τις εφοδιαστικές αλυσίδες και τις μεγαλύτερες εξαγωγικές αγορές των αμερικανικών εταιρειών. Το δίδαγμα είναι πως η μεταστροφή της οικονομικής κρίσης δεν είναι αναπόφευκτη.

Τον Αύγουστο του 2007 είχαμε την αρχή της παγκόσμιας κρίσης. Στην πορεία του 2007 όλο και περισσότεροι Αμερικανοί χρεοκοπούσαν αδυνατώντας να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια. Το αποτέλεσμα ήταν τα υποτιθέμενα ασφαλή ομόλογα που είχαν ως εγγύηση αυτά τα στεγαστικά δάνεια να χάνουν την αξία τους. Αυτό προκάλεσε ζημίες, ιδίως μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών, οδηγώντας τις να συσσωρεύουν μετρητά και να διστάζουν να δανείσουν χρήματα η μία στην άλλη.

Η επιβράδυνση της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ προκαλούσε επιβράδυνση και της οικονομίας αλλά και ζημίες στο χρηματοπιστωτικό σύστημα ανά την υφήλιο. Μέχρι τον Σεπτέμβριο η Fed είχε αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια δανεισμού ελπίζοντας να προλάβει την ύφεση, ενώ τελικά η κυβέρνηση οργάνωσε σειρά οικονομικών διασώσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ωστόσο η κρίση ήταν υπερβολικά ισχυρή: οι ΗΠΑ εισήλθαν σε ύφεση τον Δεκέμβριο του 2007 και αυτή έγινε ακόμη πιο οξεία το φθινόπωρο του 2008 μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Το αποτέλεσμα ήταν η κρίση να προκαλέσει δεινά σε δισεκατομμύρια ανθρώπους και να υπονομεύσει την αξιοπιστία κεντρώων πολιτικών και θεσμών παγκοσμίως. Οπως και το 2007, οι παράγοντες που ταρακούνησαν τις αγορές τον φετινό Αύγουστο αντικατοπτρίζουν σύνθετες, αλληλένδετες δυνάμεις που υπάρχουν σε διάφορες αγορές. Αυτή τη φορά τα προβλήματα έχουν τη ρίζα τους στον ταχέως κλιμακούμενο εμπορικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και στα βαθύτερα προβλήματα στην Ευρώπη. Αυτές οι δυνάμεις προκαλούν επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, πτώση των τιμών των πρώτων υλών και περιορισμό των επενδύσεων στις ΗΠΑ. Υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με το 2007, γεγονός που μας επιτρέπει να ελπίζουμε πως η κατάσταση δεν θα εξελιχθεί σε καμία περίπτωση όσο άσχημα είχε εξελιχθεί το 2007.

Πρώτον, ένα από τα βασικά αίτια των οικονομικών προβλημάτων σήμερα είναι ο εμπορικός πόλεμος και αυτόν μπορούν να τον λήξουν οι εμπλεκόμενες κυβερνήσεις. Δεύτερον, οι τράπεζες παγκοσμίως βρίσκονται σήμερα σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ό,τι το 2007, γεγονός που σημαίνει πως υπάρχει μικρότερο περιθώριο να προκληθεί φαύλος κύκλος. Το δίδαγμα προς κυβερνήσεις και κεντρικούς τραπεζίτες ενδέχεται να είναι το ακόλουθο: Προσευχηθείτε η σημερινή αναταραχή να μοιάζει περισσότερο σε εκείνη του Αυγούστου του 1998. Λάβετε τα μέτρα σας στην περίπτωση που αποδειχθεί πως μοιάζει περισσότερο με την αναταραχή του Αυγούστου του 2007.

Πηγή: www.kathimerini.gr