Η παρούσα κρίση και οι κρίσεις του παρελθόντος

Τις χρηματιστηριακές κρίσεις του παρελθόντος, δεν τις διάβασα μόνο στα βιβλία χρηματιστηριακής ιστορίας. Μερικές απ’ αυτές τις  έζησα κιόλας. Κατά μία περίεργη σύμπτωση, η πρώτη μου επαφή με τις χρηματιστηριακές αγορές ήταν η εκπαιδευτική επίσκεψη που κάναμε (στα πλαίσια ενός μαθήματος, στο Πανεπιστήμιο του Illinois), στις 19 Οκτωβρίου 1987, στο χρηματιστήριο του Σικάγου (Midwest Stock Exchange). Την ημέρα εκείνη, ο Dow Jones υποχώρησε κατά 22,8%. Τότε δεν καταλάβαινα πολλά. Απλά έβλεπα γύρω μου ανθρώπους νευρικούς και με τρομαγμένο βλέμμα.

Από τότε, έζησα πολλές κρίσεις και το ίδιο -τρομαγμένο- βλέμμα πρέπει να εμφανίστηκε πολλές φορές και στο δικό μου πρόσωπό μου. Κρίσεις που συνήθως ήταν “εισαγόμενες” από τις διεθνείς αγορές, αλλά και κρίσεις που προκαλούνταν από εσωτερικά αίτια.

Αυτό που θυμάμαι απ’ αυτές είναι ότι, κάθε φορά ένιωθα πως χάνεται η γη κάτω από τα πόδια μου. Ένιωθα σα να καταρρέουν τα πάντα γύρω μου και σα να μην υπάρχει αύριο. Είναι ένα περίεργο συναίσθημα. Φοβάσαι, γίνεσαι υπερκινητικός, ψάχνεις κάθε πληροφορία που μπορείς να βρεις, ακούς κάθε φήμη -και επηρεάζεσαι απ’ αυτή- χάνεις το κέφι σου και στο τέλος παραλύεις.

Κάθε φορά, οι κρίσεις ξεπερνιούνταν. Τα πράγματα ποτέ δεν ήταν τόσο τραγικά όσο ακούγαμε, πιστεύαμε ή φημολογούνταν -μόνον η ελληνική κρίση στα χρόνια 2010-2012 ήταν χειρότερη απ’ ότι πιστέψαμε. Και μετά, η αγορά επέστρεφε στην άνοδο και μάλιστα ανέβαινε ένα σκαλοπάτι πιο πάνω από εκεί που βρίσκονταν πριν από την κρίση, δίνοντάς σου μια νέα ευκαιρία.

Η γη συνέχιζε να γυρνά, ο κόσμος δεν καταστρεφόταν, η οικονομία ανέκαμπτε, οι κοινωνίες και οι άνθρωποι συνέχιζαν να ζουν κανονικά, έχοντας -κάθε φορά- προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Αυτό, δηλαδή το ότι τα πράγματα θα επιστρέψουν στην ομαλότητα, ήταν κάτι που δε μπορούσα να δω τη στιγμή που ξεκινούσε η κρίση και ο πανικός έφτανε στο υψηλότερο σημείο του.

Έχοντας βιώσει ένα από τα πιο “άγρια” δεκαήμερα στη σύγχρονη ιστορία των χρηματιστηριακών αγορών και έχοντας, επί μέρες, “βομβαρδιστεί” με αρνητικές πληροφορίες και εικόνες, αργά στο βράδυ της Κυριακής (8/3/2020), είδα κάτι που δεν είχα ξαναδεί: Το πετρέλαιο να υποχωρεί κατά 25% και τα παράγωγα των αμερικανικών χρηματιστηρίων να ανοίγουν με -4,0%.

Υπέθεσα ότι θα “χυθεί” αίμα στις αγορές, την επόμενη μέρα. Όπως άλλωστε και έγινε. Όμως, όπως μου συμβαίνει εδώ και αρκετά χρόνια κατά τη διάρκεια χρηματιστηριακών κρίσεων, δεν ανησύχησα. Αυτό, όχι μόνον επειδή το “σύστημα συναλλαγών” που ακολουθούμε μας έχει “βγάλει” έξω από την αγορά εδώ και πολλές μέρες, αλλά επειδή γνωρίζω -ναι, πλέον δεν το υποθέτω, το γνωρίζω- ότι, σύντομα, ο πανικός θα κοπάσει και η κρίση θα ξεπεραστεί.

Ναι, βιώνουμε μία πολύ σοβαρή υγειονομική κρίση. Ναι, η οικονομία μπορεί να μπει σε ύφεση (υπογραμμίζω το “μπορεί”). Ναι, οι αγορές πέφτουν και μπορεί να πέσουν ακόμη περισσότερο. Όμως, θα έρθει -σύντομα- η στιγμή που θα κατηγορούμε τον εαυτό μας γιατί έπεσε στην παγίδα του πανικού, γιατί παρασύρθηκε από τις φήμες και τις ειδήσεις της τηλεόρασης και αρνήθηκε -μία ακόμη φορά- το αυτονόητο: Η ανθρωπότητα βρίσκεται στην καλύτερη φάση της πορείας της πάνω στη γη. Εξελίσσεται κάνοντας θαύματα στην τεχνολογία και σε κάθε άλλη επιστήμη (και στην ιατρική ανάμεσα σ’ αυτές), βρίσκοντας λύσεις στα προβλήματα επιβίωσης, επισιτισμού και εργασίας των 7,8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που βρίσκονται στη ζωή, πετυχαίνοντας παράλληλα εξαιρετική οικονομική ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν έχει λύσει όλα τα προβλήματα, όμως συνεχίζει να κάνει άλματα. Παρά τις επιδημίες που κάθε τόσο τη χτυπούν, παρά τους πολέμους, παρά τις κρίσεις που κάθε τόσο ξεσπούν και τον πανικό που τις συνοδεύει.

Επιστροφή στα περιεχόμενα
Δείτε τους συνδέσμους για παλαιότερα τεύχη (εδώ) 
Δείτε την ύλη των παλαιότερων τευχών (εδώ)