Ποιος παράγοντας - κλειδί θα καθορίσει τη μορφή της ανάκαμψης της οικονομίας

Του Mohamed A. El-Erian

Έντονη είναι τόσο η συζήτηση όσο και οι διαφωνίες σχετικά με το ποια θα είναι η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και των επί μέρους εθνικών οικονομιών, καθώς οι χώρες, η μία μετά την άλλη, ανοίγουν τις "πύλες" της οικονομικής δραστηριότητας, μετά τα επιβεβλημένα λόγω της υγειονομικής κρίσης lockdowns.

Με την αβεβαιότητα να κυριαρχεί σε τόσο πολλά πεδία, οι νηφάλιες συζητήσεις για τα πιθανά σενάρια τείνουν να "καταλαμβάνονται" από προϋπάρχουσες αφηγήσεις, προσωπικές προκαταλήψεις ή πολιτικές προτιμήσεις.

Μόνον καλά τεκμηριωμένες πραγματικές εμπειρίες ή, προτού αυτές δημιουργηθούν από την ίδια τη ζωή, γερά θεμελιωμένα αναλυτικά βάθρα μπορούν να μειώσουν τη σύγχυση των ανθρώπων, αλλά και τις διαφορές και αποκλίσεις μεταξύ των εκτιμήσεων των ειδικών.

Information failure και κοινωνικός κατακερματισμός

Σε μια εκτεταμένη συζήτηση στην εκπομπή "The David Rubenstein Show" την περασμένη εβδομάδα, ο Eric Schmidt, πρώην εκτελεστικός πρόεδρος της θυγατρικής της Alphabet, Google, έθεσε δύο απλές αλλά εξαιρετικά σημαντικές έννοιες - κλειδιά ως τροφή για σκέψη σχετικά με τα εναλλακτικά αποτελέσματα εκείνου που καθίσταται ταχέως το κυρίαρχο υπόδειγμα της "ζωής με τον κορονοϊό".

Κατά την άποψή μου, οι έννοιες αυτές συνοψίζονται στην αντιμετώπιση της "information failure" (έλλειψη ξεκάθαρων και μη αμφισβητήσιμων πληροφοριών προκειμένου να λαμβάνονται οι ανάλογες αποφάσεις) και στη μείωση του κοινωνικού κατακερματισμού.

Σε συνδυασμό με την εξέταση των αμιγώς οικονομικών ζητημάτων, αυτές "φωτίζουν" το τι θα ακολουθήσει μας καθώς οι διάφορες χώρες και, όσον αφορά τις ΗΠΑ, οι διάφορες πολιτείες επανεκκινούν την κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα, σε διαφορετικές ταχύτητες και με διαφορετικά σετ οδηγιών προς τους πολίτες τους.

Ο Schmidt προκρίνει το να θεωρήσουμε τη "σηματοδότηση" των πληροφοριών των σχετικών με την υγεία μας ως έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση αυτή τη στιγμή.

Σε έναν τέλειο κόσμο, ο καθένας από εμάς θα ήταν σε θέση να καθορίσει αξιόπιστα και ξεκάθαρα την κατάσταση του σε ό,τι αφορά τον κορονοϊό: είτε έχουμε τον ιό, είτε δεν τον έχουμε, είτε φέρουμε ισχυρά αντισώματα.

Όσο δεν μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, η δυσπιστία και η απεμπλοκή από την κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα θα συνεχίζονται, ενισχυόμενες από την έλλειψη αξιόπιστων διαδικασιών που να μπορεί κάποιος τρίτος να μας παρέχει προς επαλήθευση και επικύρωση της πραγματικής κατάστασής μας.

Ο Schmidt βλέπει τους κατά τόπους ή κατά χώρα πληθυσμούς να χωρίζονται έτσι σε τρία ευρεία τμήματα, τουλάχιστον για την ώρα: άτομα τα οποία είναι πρόθυμα να επανεμπλακούν στη δραστηριότητα, πιστεύοντας ότι δεν φέρουν τον ιό. Άτομα που δεν τον φέρουν, αλλά είναι απρόθυμα να δραστηριοποιηθούν λόγω προσπάθειας αποτροπής του κινδύνου σε ατομικό επίπεδο ή άλλων ανησυχιών. Άτομα, τέλος, που δεν πρέπει να αλληλεπιδρούν κοινωνικά και δεν το πράττουν επειδή είτε γνωρίζουν ότι φέρουν τον ιό είτε είναι πολύ ευάλωτοι λόγω υποκείμενων νοσημάτων και ηλικίας.

Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις, ως ταυτόχρονοι εργοδότες και προμηθευτές, θα πρέπει να προσαρμοστούν στην ύπαρξη αυτών των πληθυσμιακών υπο-ομάδων.

Η σύνδεση των εννοιών που θέτει επί τάπητος ο Schmidt με ένα σύστημα το οποίο είναι δομικά βασισμένο στην έντονη και στενή ανθρώπινη αλληλεπίδραση και κινητικότητα μάς δίνει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τη μορφή των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία και τη μακροοικονομία - δηλαδή με τις ζωές και με το επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων.

Αυτά τα δύο στοιχεία θα θεμελιώνονται από νοικοκυριά και επιχειρήσεις που θα πραγματοποιούν μία σειρά υπολογισμών επί τη βάσει πληροφοριών και ανάληψης ρίσκου, σε συνδυασμό με την αυτο-ταυτοποίηση και την ανάλογη "σηματοδότηση".

Τα τεστ, η ιχνηλάτηση και τα εμβόλια θα αποτελέσουν παράγοντες κομβικής σημασίας. Χωρίς αυτά, θα υπήρχε εκτεταμένη δυσπιστία, εκτεταμένη προσπάθεια αποφυγής κινδύνου και χαμηλή εμπλοκή στην κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα.

Το πολυπόθητο σχήμα V και οι προϋποθέσεις του

Δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος για να προσελκύσει κανείς έναν αρκετά μεγάλο αριθμό από εντελώς υγιείς ανθρώπους ώστε οι τελευταίοι να επανέλθουν στην οικονομία. Η εσωτερική ανά χώρα και η διεθνής κινητικότητα θα παραμείνει διαταραγμένη. Η πολυαναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη στην οποία όλοι ελπίζουν θα παραμείνει αδύναμη και εγγενώς ευάλωτη. Θα μοιάζει δηλαδή πολύ εγγύτερα στο σχήμα L ή έστω στο U / W παρά στο σχήμα V.

Σε έναν κόσμο αξιόπιστων τεστ, ιχνηλάτησης και ευέλικτων και προσαρμοστικών αντιδράσεων στον τομέα της υγείας, υποστηριζόμενο από αξιόπιστες διαδικασίες επαλήθευσης και επικύρωσης, θα ζούσαμε πολύ καλύτερα με τον ιό και θα επιστρέφαμε πολύ γρηγορότερα σε κάποιο επίπεδο φυσιολογικής λειτουργίας. Οι οικονομίες θα ανέκαμπταν, αν και δεν θα κατάφερναν να αναρρώσουν πλήρως και άμεσα από το μεγάλο πλήγμα που έχουν δεχθεί.

Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο το οποίο θα λαμβανόταν από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού θα ξεπερνούσε αποφασιστικά το πρόβλημα της information failure. Η προσπάθεια αποφυγής του κινδύνου θα μειωνόταν. Τα τρία τμήματα του πληθυσμού που καθορίζονται από τον Schmidt θα συνέκλιναν τελικά σε δύο, με το απρόθυμο έτοιμο πια για συμμετοχή στην οικονομική δραστηριότητα.

Το μεγαλύτερο τμήμα θα ήταν οι υγιείς ή/και ανοσοποιημένοι, οι οποίοι θα λάμβαναν ενεργό μέρος στην οικονομία, με ένα μικρό τμήμα το οποίο θα αποτελείτο κυρίως από τους μη εμβολισμένους και τους άρρωστους.

Η ευρεία κινητικότητα και η εμπιστοσύνη θα αποκαθίσταντο, γρήγορα και αποφασιστικά. Οι οικονομίες - σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο - θα επέστρεφαν σε υψηλότερο επίπεδο κανονικότητας. Με άλλα λόγια, θα μιλούσαμε για μια ανάκαμψη του πολυπόθητου τύπου V.

Πού βρισκόμαστε; Η "ζωή με τον ιό" και η πολιτική πρόκληση

Όσο και να το επιθυμούμε, δεν είμαστε ακόμη στο σημείο μιας τέτοιας ορμητικής και βιώσιμης ανάκαμψης. Το άνοιγμα των οικονομιών εμπίπτει κυρίως σε μια μίξη του πρώτου και του δεύτερου σχήματος - μια υπόκωφη ανάκαμψη ή στην καλύτερη περίπτωση μία ανάκαμψη ικανή να διατηρήσει μια κάποια δυναμική, στον βαθμό που θα ξεπερνά σταδιακά τις αποτυχίες πληροφοριών και τον υπερβολικό κατακερματισμό.

Οι υπεύθυνες κοινωνικές συμπεριφορές και η συνεχιζόμενη διαδικασία εκμάθησης στον τομέα της υγείας θα επιταχύνουν τη μετάβαση, αν και είναι απίθανο να αποτελέσουν μια γραμμική διαδικασία προς τα εμπρός. Η κινητικότητα θα αποκατασταθεί αργά αλλά θα παραμείνει μακριά από το να ολοκληρωθεί για κάποιο διάστημα.

Οι επιχειρήσεις οι οποίες ανοίγουν ξανά, ως εργοδότες και προμηθευτές,  είναι αναγκασμένες να φιλοξενούν μέλη διαφορετικών υποτμημάτων του πληθυσμού και να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα όσον αφορά το υγειονομικό σκέλος, προκειμένου να μειώνουν τις συνέπειες που προέρχονται από εκείνους που επιθυμούν να επανέλθουν πλήρως, ίσως όμως και πρόωρα.

Αυτή η προσωρινού χαρακτήρα οικονομία θα πρέπει να διαχειρίζεται επιπλέον τον κίνδυνο στοχευμένων και μερικών lockdowns λόγω τοπικών εστιών μόλυνσης. Μόνον ένα μέρος των προβλημάτων θα βρίσκει ανακούφιση, γεγονός που δεν θα αρκεί για την άρση του σημαντικού πόνου, της ταλαιπωρίας και της ανισότητας στην κοινωνία μας.

Θα χρειαστούν έτσι περισσότερα μέτρα ανακούφισης και η πολιτική  έμφαση θα αρχίσει να μετατοπίζεται στη μείωση των μακροπρόθεσμων προκλήσεων που θα απειλούν μια γενική ευημερία χωρίς αποκλεισμούς.

Με μια σταθερή συλλογή και ανάλυση δεδομένων να αποτελεί το θεμέλιο για τη λήψη αποφάσεων - και, το πιο σημαντικό, με την υιοθέτηση υπεύθυνων συμπεριφορών από τον πληθυσμό σε μεγάλη κλίμακα - μπορούμε να μάθουμε να ζούμε πολύ καλύτερα με τον ιό.

Αυτό θα αποτελέσει θεμέλιο για την πιο αποφασιστική ανάκαμψη, η οποία θα έλθει μαζί με το εμβόλιο, αλλά και μαζί με μια διαφορετική μακροπρόθεσμη ισορροπία μεταξύ παραγωγικότητας, χρέους και παγκοσμιοποίησης.

Πηγή: capital.gr