Η καταγραφή των ζημιών και η χάραξη στρατηγικής ανάνηψης

Είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι, από τότε που ξεκίνησαν όλα αυτά, από τότε που βρέθηκε το πρώτο κρούσμα στη Θεσσαλονίκη, πέρασαν μόνον 100 μέρες, ή και κάτι περισσότερο. Ήταν εκατό μέρες με πάρα πολλά “συμπυκνωμένα” γεγονότα, που άλλαξαν όλο το κόσμο. Εκατό μέρες κατά τις οποίες ανατράπηκαν μοντέλα ζωής, “σφραγίστηκαν” κράτη, καταστράφηκαν οικονομίες, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, αλλάξαμε συμπεριφορά, αλλάξαμε τον τρόπο που επικοινωνούμε, τον τρόπο που εργαζόμαστε, τον τρόπο που ζούμε.

***

Σήμερα που κάνουμε τον απολογισμό, αντιλαμβανόμαστε ότι, οι  ζημιές από τη -σχεδόν ταυτόχρονη- διακοπή της λειτουργίας του συνόλου της παγκόσμιας οικονομίας, είναι όσο μεγάλες και οι συνέπειες τόσο χαοτικές και δαπανηρές, ώστε είναι αμφίβολο εάν, μία τόσο δραστική ενέργεια θα μπορούσε ποτέ να επαναληφθεί, άσχετα των υγειονομικών συνθηκών που θα μπορούσαν να υπάρξουν.
Είναι πιθανό πως, όταν λαμβάνονταν οι αποφάσεις για το κλείσιμο των οικονομιών και των κρατών, αυτοί που τις έπαιρναν, δε μπορούσαν να αντιληφθούν το πόσο σύνθετη είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των τομέων της οικονομίας ή μεταξύ των οικονομιών των κρατών, ή ακόμη, το πόσο δύσκολο είναι να συναρμολογηθεί από την αρχή και να τεθεί σε λειτουργία αυτός ο απέραντος και σύνθετος μηχανισμός της οικονομίας.Το τραγικό βέβαια είναι ότι, ποτέ δε θα μάθουμε τί θα είχε συμβεί εάν τα κράτη δεν είχαν φερθεί έτσι, εάν δεν έκλειναν οι οικονομίες και εάν δεν προκαλούνταν η χαώδης αναστάτωση που προκλήθηκε. Οι υποθέσεις που ο κάθε ένας εκφράζει για το “τί θα είχε συμβεί εάν…”, απ’ όποια πλευρά και εάν εξετάζει το ζήτημα, δεν έχουν κάποια αξία, επειδή δεν υπάρχει τρόπος για να αποδειχθούν.

***

Με γρήγορους ρυθμούς προχωρά η συγκρότηση του μηχανισμού που θα διαχειριστεί τα 32 δισεκατομμύρια ευρώ που θα προέλθουν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μολονότι το τελικό ποσό θα καθοριστεί σε μια από τις επόμενες Συνόδους Κορυφής, πιθανότατα τον Ιούλιο, τα ποσά που θα φτάσουν στη χώρα μας είναι μεγάλα και για την αξιοποίησή τους απαιτείται ο καλύτερος δυνατός συντονισμός. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε τις τρεις δέσμες προγραμμάτων που θα ενισχυθούν με την πρόσθετη χρηματοδότηση, αλλά η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να εντάξει στα προγράμματα αυτά στρατηγικούς πυλώνες της δικής της πολιτικής: την «πράσινη» μετάβαση, τις υποδομές, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την κατάρτιση και την απόκτηση δεξιοτήτων. Ο μηχανισμός θα λειτουργήσει ως εξής: Τα υπουργεία θα καταθέσουν τις προτάσεις τους στο Μέγαρο Μαξίμου, το υπουργείο Οικονομικών θα λειτουργήσει ως project manager, στην αξιολόγηση θα συνδράμει η Επιτροπή Πισσαρίδη και τον κεντρικό συντονισμό όλων των δράσεων θα τον αναλάβει το επιτελείο του Πρωθυπουργού. Στόχος είναι να συγκεραστούν οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – «πράσινη» συμφωνία για το κλίμα, διευκόλυνση των ιδιωτικών επενδύσεων, ενίσχυση της πολιτικής προστασίας, της υγείας και της έρευνας – με τις μεταρρυθμιστικές και αναπτυξιακές ανάγκες της Ελλάδας. Τα χρήματα θα διοχετευτούν μέσα από τα κανάλια του ΕΣΠΑ και ήδη αρκετά υπουργεία είτε ετοιμάζουν τις προτάσεις τους, είτε επισπεύδουν διαδικασίες, νομοθετικές και άλλες, προκειμένου να είναι έτοιμα το φθινόπωρο.

***

Μόλις κατά το μήνα Οκτώβριο θα μπορέσουμε να έχουμε μία πλήρη εικόνα της εξέλιξης του υγειονομικού προβλήματος, αλλά και της πορείας της εθνικής οικονομίας ή και των διεθνών οικονομιών. Σ’ εκείνη τη φάση, θα γνωρίζουμε τις επιδόσεις του τουρισμού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, θα έχουμε μία πλήρη εικόνα της κατάστασης στη βιομηχανία, αλλά και τα οικονομικά υπουργεία θα έχουν κάνει έναν πρώτο απολογισμό σχετικά με το κόστος της προσπάθειας αποκατάστασης της οικονομίας, αλλά και των φορολογικών εσόδων. Στον υγειονομικό τομέα, θα έχουμε μία καλύτερη εικόνα για την εξέλιξη της πανδημίας, για το εάν θα υπάρξει νέο κύμα ή το ποιά θα είναι η έντασή του, αλλά και την πρόοδο στον φαρμακευτικό τομέα και στην παραγωγή εμβολίου.

***

Η αναστολή της υποχρέωσης επίτευξης του στόχου του 3,5% επί του ΑΕΠ για το πρωτογενές πλεόνασμα, προς την οποία κινείται το Eurogroup (εδώ), συνιστά μία ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, αφού επιτρέπει στην Κυβέρνηση την άσκηση μίας περισσότερο ευέλικτης πολιτικής για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης, όμως θα οδηγήσει σε αύξηση των ρυθμών αύξησης του δημοσίου χρέους. Ας έχουμε υπ’ όψη μας ότι, το (υποχρεωτικό) δημοσιονομικό πλεόνασμα, προσδιορίστηκε στο ύψος του 3,5 του ΑΕΠ, αφού αυτές είναι περίπου οι δαπάνες για την πληρωμή των τόκων του τμήματος του δημοσίου χρέους για το οποίο δεν ισχύει περίοδος χάριτος (περίπου 6,5 έως 7,0 δισεκ. ευρώ ετησίως). Σημειώνεται ότι, η αναστολή θα ισχύσει για το έτος 2020 (εκτίμησή μας είναι ότι κατά το τρέχον έτος θα υπάρξει δημοσιονομικό έλλειμμα που μπορεί να υπερβεί το 6,0% του ΑΕΠ) και ενδεχομένως και για το 2020. Η ελληνική Κυβέρνηση θα καταβάλλει προσπάθειες για τη μεγαλύτερη χρονική διάρκεια της αναστολής ή για την υποχρέωση εμφάνισης μικρότερων πλεονασμάτων, όμως με δεδομένη την πορεία του χρέους -όπως αυτή θα εμφανιστεί στο επόμενο 12μηνο- είναι αμφίβολο εάν το αίτημα αυτό γίνει αποδεκτό από τους δανειστές.

***

Το ποσό των 3 δισ. ευρώ άντλησε το ελληνικό Δημόσιο από την έκδοση του νέου 10ετους ομολόγου, αφού η ζήτηση κινήθηκε σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και το επιτόκιο ήταν ικανοποιητικό. Οι προσφορές των επενδυτών ξεπέρασαν τα 16 δισ. ευρώ και το τελικό επιτόκιο διαμορφώθηκε σε mid swap +160 μονάδες βάσης, δηλαδή στο 1,55% (εδώ). Η επιτυχής έκδοση, αποδεικνύει ότι, κατά το διάστημα που η ελληνική οικονομία θα επηρεάζεται από τις συνέπειες της πανδημίας, η χώρα δε θα έχει πρόβλημα χρηματοδότησης. Η κατάσταση όμως αυτή μπορεί να μεταβληθεί όταν θα αρχίζει να αποκαλύπτεται η εικόνα των δημοσιονομικών ελλειμμάτων που θα δημιουργηθούν τουλάχιστον κατά την περίοδο 2020 - 2021. Ουδείς θα πρέπει να επαναπαύεται.

***

Μεγάλη μείωση 9,9% σημείωσε η βιομηχανική παραγωγή στη χώρα τον Απρίλιο εφέτος, δεύτερο μήνα του lockdown, ενώ ειδικά η παραγωγή των μεταποιητικών βιομηχανιών περιορίστηκε κατά 11,3%. Όπως ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ, ο γενικός δείκτης βιομηχανικής παραγωγής παρουσίασε μείωση 9,9% τον Απρίλιο 2020 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Απριλίου 2019, έναντι αύξησης 2,3% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση το 2019 με το 2018. (εδώ)

***

Ορατές, όπως αναμενόταν άλλωστε, ήταν οι συνέπειες του γενικευμένου lockdown τον Απρίλιο στις ελληνικές εξαγωγές. Οι μεγαλύτερες απώλειες προήλθαν από την κατακόρυφη μείωση των εξαγωγών πετρελαιοειδών, τόσο λόγω των μικρότερων διακινούμενων ποσοτήτων, όσο και της δραστικής μείωσης της τιμής των εν λόγω προϊόντων. Το τελευταίο, βεβαίως, είχε ως συνέπεια και τη μείωση της αξίας των εισαγωγών και κατ’ επέκταση τον περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η συνολική αξία των εξαγωγών τον Απρίλιο του 2020 διαμορφώθηκε σε 2,068 δισ. ευρώ έναντι 2,98 δισ. ευρώ τον Απρίλιο του 2019, παρουσιάζοντας μείωση 30,6%. Εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών οι ελληνικές εξαγωγές διαμορφώθηκαν σε 1,74 δισ. ευρώ έναντι 1,94 δισ. ευρώ τον Απρίλιο του 2019, καταγράφοντας μείωση 10,5%. Η συνολική αξία των εισαγωγών τον Απρίλιο του 2020 διαμορφώθηκε σε 3,2 δισ. ευρώ από 4,60 δισ. ευρώ τον Απρίλιο του 2019, μειώθηκε δηλαδή κατά 30,5%. Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν η συρρίκνωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 30,3%. (εδώ)

***

Οι Έλληνες εργοδότες καταγράφουν επιφυλακτικά σχέδια προσλήψεων για το τρίτο τρίμηνο του 2020. Οι Συνολικές Προοπτικές Απασχόλησης για το τρίτο τρίμηνο του 2020 διαμορφώνονται στο -7%. Οι προοπτικές προσλήψεων είναι οι πιο αδύναμες που έχουν καταγραφεί εδώ και περισσότερα από τέσσερα χρόνια, καθώς εμφανίζονται αποδυναμωμένες κατά 31 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 26 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Το 65% των εργοδοτών αναφέρουν ότι η επιχειρηματική τους δραστηριότητα επηρεάστηκε από τον COVID-19, με το 79% να προβλέπει πως τα επίπεδα προσλήψεων θα επιστρέψουν στα προ-COVID-19 επίπεδα εντός των επόμενων 12 μηνών. (εδώ)

***

Συνεχίστηκε και το πρώτο τρίμηνο του 2020 η άνοδος στις τιμές των ακινήτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, τα οποία προέρχονται από στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τις τράπεζες, οι τιμές των διαμερισμάτων (σε ονομαστικούς όρους) ήταν κατά μέσο όρο αυξημένες κατά 6,9% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Στην Αθήνα η αύξηση των τιμών - πρo της πανδημίας - ξεπέρασε το 10,5%. Για το σύνολο του 2019, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,3%, έναντι αύξησης 1,8% το 2018. Πιο αναλυτικά, η αύξηση των τιμών το α΄τρίμηνο του 2020 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019 ήταν 7,9% για τα “ νέα” διαμερίσματα, δηλ. ηλικίας έως 5 ετών, και 6,3% για τα “ παλαιά”, δηλ. ηλικίας άνω των 5 ετών. Για το σύνολο του 2019, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, η αύξηση των τιμών σε σχέση με το 2018 ήταν 7,7% για τα “νέα” διαμερίσματα, έναντι αύξησης 2% το 2018, ενώ η αντίστοιχη αύξηση για τα «παλαιά» διαμερίσματα ήταν 7% το 2019, έναντι αύξησης 1,7% το 2018 (εδώ). Δείτε τα σχετικά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (εδώ). Πρέπει να σημειώσουμε ότι, η κατάσταση στην αγορά ακινήτων και οι τάσεις των τιμών, κατά τις τελευταίες δεκαετίες αποτελούν έναν σημαντικό “δείκτη υγείας” της ελληνικής οικονομίας. Η άνοδος που καταγράφηκε, καταδεικνύει την τάση ανάπτυξης που είχε αρχίσει να εκδηλώνεται στην οικονομία κατά την τελευταία 3ετία. Βεβαίως, καθώς οι τιμές των ακινήτων κινούνται αργά και με χρονική υστέρηση, οι επιδράσεις της πανδημίας δεν έχουν αποτυπωθεί ακόμη σ’ αυτές.

***

Πρόβλημα ρευστότητας αντιμετωπίζουν έξι στις δέκα επιχειρήσεις, με ταμειακά διαθέσιμα που τους επιτρέπουν να συνεχίσουν να λειτουργούν για διάστημα μικρότερο των 6 μηνών. Οι μισές εξ αυτών (3/6) δηλώνουν μηδενικά ταμειακά διαθέσιμα, ενώ μόνο το 15% έχει εξασφαλισμένη ρευστότητα για διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους. Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει, μεταξύ άλλων, από έρευνα της Endeavor Greece που πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 25-27 Μαΐου αναφορικά με τις επιπτώσεις στις ΜμΕ της επιβολής προσωρινών περιοριστικών μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του Covid-19. Στην έρευνα συμμετείχαν 100 επιχειρηματίες ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2019, από 15 διαφορετικούς κλάδους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι μισές επιχειρήσεις διέκοψαν εντελώς ή τμήμα της εμπορικής τους δραστηριότητας στο διάστημα των τελευταίων δύο μηνών, με το 13% να διέκοψε εντελώς. Το 57% των επιχειρήσεων σημείωσε μείωση των ετήσιων εσόδων τους, με το 17% αυτών να έχει καταγράψει πτώση ύψους 60-100%. Παρόλα αυτά, 24% των συμμετεχόντων σημείωσε ανάπτυξη κατά την ίδια περίοδο. (εδώ)

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά εδώ.

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά εδώ.

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά εδώ.