Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία

Και αν κάποιοι αναρωτιούνται για το πού θα βρεθούν τα χρήματα που θέλει να δώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη μέλη της Ένωσης για την ανακούφιση των οικονομιών από την πανδημία ή για το πανάκριβο πρόγραμμα ανάπτυξης το οποίο σχεδιάζει, η απάντηση είναι απλή: Είτε η ίδια απ’ ευθείας, είτε μέσω κάποιου ευρωπαϊκού χρηματοοικονομικού οργάνου, θα τα δανειστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Όμως, πώς και πότε θα τα ξεπληρώσει; Η απάντηση είναι και πάλι απλή: Δε θα τα ξεπληρώσει. Θα παραμένουν για πάντα, ως μία ξεχασμένη λογιστική εγγραφή και τα χρήματα ποτέ δε θα ζητηθεί να επιστραφούν προς την κεντρική τράπεζα.

Και ποιό είναι το όριο μέχρι το οποίο μπορεί να δανείζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την Κεντρική Τράπεζα; Δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο όριο. Το όριο το ορίζει ο πληθωρισμός και η απασχόληση. Εφ’ όσον δεν αναπτύσσεται πληθωρισμός, μπορεί να δημιουργείται χρήμα και να διαχέεται στην οικονομία, είτε γενικά, είτε στοχευμένα, μέσω κάθε είδους δημοσιονομικής δαπάνης. Και αν τελικά η οικονομία φτάσει στο σημείο της πλήρους απασχόλησης ή εάν δημιουργηθεί πληθωρισμός, τότε η Κυβέρνηση μπορεί να περιορίσει τη νομισματική κυκλοφορία μέσω της φορολογίας, η οποία μπορεί να είναι στοχευμένη (πχ φορολογώντας τους πάρα πολύ πλούσιους).

Στο μεταξύ όμως, η έλευση του πληθωρισμού μπορεί να καθυστερήσει εφ’ όσον το πλεονάζον χρήμα που μπαίνει στην οικονομία, μεταφερθεί σε έναν άλλο τομέα της, απ’ όπου είτε θα καθυστερήσει να βγει, είτε δε θα βγει ποτέ. Και ένας απ’ αυτούς τους “άλλους τομείς”, είναι τα χρηματιστήρια. Όπου τα κεφάλαια που εισέρχονται “φουσκώνουν” τις τιμές των μετοχών, οι οποίες διατηρούνται διαρκώς σε υψηλά επίπεδα. Και αν υπάρξει μία κρίση (όπως αυτή που υπήρξε το μήνα Μάρτιο, στην έναρξη της πανδημίας), τότε υπάρχουν κεφάλαια, ή δημιουργούνται κι άλλα, έτσι ώστε οι χρηματιστηριακές αγορές να συνεχίσουν να απορροφούν την πλεονάζουσα ρευστότητα.

Δεν πρόκειται για καταστάσεις επιστημονικής φαντασίας. Πρόκειται για πραγματικότητα που ισχύει -και λειτουργεί- στις ΗΠΑ, επί περίπου 12 χρόνια και σε μικρότερο βαθμό στην Ευρώπη, στην Αγγλία και την Ιαπωνία. Και που, ιδίως στην Ευρώπη, λόγω μεγέθους, μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγαλύτερο βαθμό και που, κατά τα φαινόμενα, τείνει να εφαρμοστεί. Το θεωρητικό μοντέλο πάνω στο οποίο βασίζεται αυτή η πολιτική, είναι η “Modern Monetary Theory” (Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία), μια θεωρία που αναπτύχθηκε κυρίως μετά από τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008.

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι, οι κεντρικές τράπεζες, στα περισσότερα κράτη του κόσμου, δημιουργήθηκαν στις πρώτες δύο δεκαετίες του περασμένου αιώνα, όταν τα κράτη αποχωρούσαν από τον “κανόνα χρυσού”. Δημιουργήθηκαν με στόχο να ρυθμίσουν τη νομισματική κυκλοφορία, που έπαυε να βασίζεται στο χρυσό. Βασικός στόχος των κεντρικών τραπεζών ήταν η προστασία του νομίσματος από τον πληθωρισμό. Σήμερα που δεν υφίσταται πληθωρισμός, ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών τείνει να αλλάξει, ενώ ένα μεγάλο μέρος του ρόλου τους, στις μεγάλες οικονομίες, μεταφέρεται ή θα μεταφερθεί στα υπουργεία οικονομικών.

Για δε την Ευρώπη, η της “Σύγχρονη Νομισματικής Θεωρίας”, δημιουργεί -ή θα δημιουργήσει- μία κίνηση σταδιακής μετατροπής της σε Οικονομική Ένωση, αφού η ύπαρξη ενός μεγάλου κράτους, μίας μεγάλης και ισχυρής οικονομίας και ενός αποθεματικού νομίσματος είναι βασικές παράμετροι για την εφαρμογή και τη λειτουργία της.

(Η ιδέα του άρθρου προέκυψε από το βιβλίο της “θεωρητικού” της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας, Stephanie Kelton, με τίτλο “The Deficit Myth: Modern Monetary Theory and the Birth of the People's Economy” (Ο Μύθος των Ελλειμμάτων: Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία και η γέννηση της οικονομίας των ανθρώπων), που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ πριν από μερικές εβδομάδες. Επειδή το θέμα είναι ενδιαφέρον και δεν είναι απλό, θα επανέλθουμε στο επόμενο τεύχος.)

Γιάννης Σιάτρας