Οι επισημάνσεις

Η πανδημία που μπαίνει σε μία νέα -πιο ανησυχητική- φάση, η οικονομία που διανύει μία νέα δύσκολη και αβέβαιη περίοδο και οι εντάσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, αποτελούσαν -επί μήνες- τα πιο σοβαρά προβλήματα και αυτά που, σε μεγάλο βαθμό, καθόριζαν την πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς. Για κάποιο διάστημα, σ’ αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και τις αμερικανικές εκλογές, οι οποίες είναι αβέβαιο το πώς θα καταλήξουν και το πώς -αν χρειαστεί- θα γίνει η παράδοση της εξουσίας. Η πιθανότητα να υπάρξουν εντάσεις και έκτροπα, είναι υψηλή. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, για κάποιο χρονικό διάστημα, θα προκληθεί πτώση στις αμερικανικές αγορές, η οποία θα μεταδοθεί και στο εξωτερικό.

Η δική μας χρηματιστηριακή αγορά, υποκινούμενη από τα θετικά αποτελέσματα α’ εξαμήνου που πέτυχε μια ομάδα δυναμικών και ευέλικτων εταιριών, από την αρχή του Οκτωβρίου, έδειξε διάθεση για βελτίωση της θέσης του. Εκτιμούμε ότι τα σημάδια για την κίνηση που θα “ξεκολλήσει” το Γενικό Δείκτη από τα επίπεδα των 630 - 640 μονάδων, στα οποία βρίσκεται από τον Ιούνιο, θα πυκνώσουν μετά τις αμερικανικές εκλογές και εφόσον αυτές έχουν αίσια εξέλιξη.

Ο δείκτης MSCI Greece και ο δείκτης για την Αυστρία, παραμένουν οι χειρότεροι σε επιδόσεις φέτος, έχοντας ωστόσο πετύχει καλύτερες αποδόσεις τις τελευταίες 4 εβδομάδες. Στο ίδιο διάστημα, η αγορά των ΗΠΑ κινείται κατά 33% υψηλότερα και ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών αγορών είναι στο -6%. Η πιο προβληματική απεικόνιση της εγχώριας αγοράς είναι οι δείκτες αποτίμησης. Σύμφωνα με την JP Morgan, ο δείκτης τιμής προς κέρδη (P/E) θα είναι στις 99,2 φορές για φέτος και θα μειωθεί ελάχιστα το 2021 και 2022 στις 75,5 και 69,1 φορές, αντίστοιχα.  Ο δείκτης P/E των ευρωπαϊκών μετοχών θα κυμανθεί στις 16,1 και 13,8 φορές τη διετία 2021-2022, καθιστώντας την εγχώρια αγορά την ακριβότερη στην Ευρώπη με τεράστια διαφορά από τη δεύτερη χώρα που είναι η Δανία, με δείκτες 22,3 - 25,4 φορές. Ταυτόχρονα και η μερισματική απόδοση των επόμενων 12 μηνών είναι πολύ χαμηλή στο 1% έναντι 3,2% για τις ευρωπαϊκές μετοχές.

Στο μεταξύ, όσο περνάει ο καιρός, γίνεται απ’ όλους αντιληπτό ότι, ούτε οι οικονομίες αντέχουν μία δεύτερη φάση περιορισμών και διακοπής λειτουργίας τους, αλλά ούτε και οι κυβερνήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν ένα νέο γύρο μέτρων κοινωνικής προστασίας. Έτσι, σιγά σιγά, το ενδεχόμενο μίας νέας φάσης αυστηρών περιοριστικών μέτρων, απομακρύνεται από το προσκήνιο.

Η επερχόμενη αύξηση των πωλήσεων ομολόγων των κρατών της Ευρωζώνης, θα απορροφηθεί εύκολα από τα τεράστια κεφάλαια που σήμερα παραμένουν ανενεργά σε διάφορα γεωγραφικά σημεία της Ένωσης. Αυτό, θα προσθέσει “καύσιμα” στο ράλι των ομολόγων που γίνεται αυτή την περίοδο.

Οι εισφορές ρευστότητας που έγιναν από τις νομισματικές αρχές, έχουν δημιουργήσει σημαντικά κέρδη, ακόμη και για τα χαμηλότερης ποιότητας ομόλογα κρατών μελών της Ευρωζώνης. Η ρευστότητα δεν αναμένεται να περιοριστεί και, πρακτικά, για αρκετούς ακόμη μήνες -ουδείς ακριβώς γνωρίζει πόσους- δε θα υπάρχει πρόβλημα διάθεσης ομολόγων από κάποιο κράτος μέλος.Το ερώτημα είναι τί θα απογίνει μετά, όταν η ρευστότητα σταματήσει ή όταν συνειδητοποιηθεί ότι, κάποια κράτη δανείστηκαν -και πάλι- πέραν από τα όριά τους.

Κατά τα φαινόμενα, ο πρόεδρος Τραμπ, θα είναι το πρώτο μεγάλο πολιτικό θύμα του κορωνοϊού, ο οποίος θα χάσει τις εκλογές, κυρίως λόγω των χειρισμών του επί της πανδημίας. Παράλληλα όμως, η εκλογική ιστορία του δυτικού κόσμου δείχνει ότι, στις περιπτώσεις μίας ευρύτερης εμφάνισης κοινωνικών προβλημάτων, η στάση της πολιτικής διαμαρτυρίας εξαπλώνεται εύκολα και προς άλλες χώρες της ηπείρου. Μέσα απ’ αυτή την οπτική, αν όντως πιστεύουμε ότι η ιστορία είναι ένας οδηγός, θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε ότι, στα επόμενα χρόνια, θα ήταν πιθανό να υπάρξει ένα μεγάλο “τιμωρητικό” κύμα αλλαγών στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή που θα σαρώσει τις υφιστάμενες πολιτικές ηγεσίες, ως “τιμωρία” για τον τρόπο που αντιμετώπισαν την πανδημία στις χώρες τους.

Έχασαν τα μυαλά τους, όλοι αυτοί στις αμερικανικές αγορές, που, παρά την άνοδο που έχουν ήδη σημειώσει, αγοράζουν μανιωδώς τις μετοχές τεχνολογίας; Όχι, δεν τα έχουν χάσει. Επειδή γνωρίζουν -άλλωστε το έχουν δει να γίνεται τόσες φορές- πως, πάντα κάποιος λόγος υπάρχει που μια μετοχή ανεβαίνει. Γνωρίζουν επίσης ότι, ουδείς μπορεί να υπολογίσει πού είναι το “τέρμα” αυτής της ανοδικής διαδρομής. Αλλά και αν ακόμη φθάσουν στο τέρμα, αν υπάρξει υποχώρηση των τιμών, δε θα είναι για όλους η ίδια. Τέλος, γνωρίζουν ότι, οι μετοχές των εταιριών που είναι καλά τοποθετημένες στην οικονομία, ακόμη και αν υπάρξει μία πρόσκαιρη υποχώρηση, θα επανέλθουν σύντομα και θα συνεχίσουν να βγάζουν κέρδη, για όσο διάστημα οι εταιρίες αυτές επεκτείνονται και πολλαπλασιάζουν το μέγεθός τους.

Όταν, στις 12 Οκτωβρίου 2020, ο ΟΟΣΑ ανακοίνωσε ότι οι συνομιλίες για την δημιουργία ενός νέου συστήματος για πιο δίκαιη φορολόγηση των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων βρέθηκαν σε αδιέξοδα και διεκόπησαν, η Wall Street έκανε ένα ανοδικό άλμα. Η άνοδος του δείκτη Nasdaq, όπου κυριαρχούν οι μεγάλες εταιρίες όπως το Facebook, η Apple, η Amazon και η Alphabet, υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη. Ζούμε σε ένα περίεργο κόσμο όπου, χαιρόμαστε που κάποιοι “γίγαντες” θα συνεχίσουν να κλέβουν τις κοινωνίες, οι οποίες τους δίνουν την αξία που έχουν.

Με ποιό τρόπο κινήθηκαν οι τιμές στην Ευρώπη στους προηγούμενους αιώνες; Υπήρχαν κοινά σημεία στην κίνησή τους, έτσι ώστε να συνθέσουμε ένα “μοντέλο συμπεριφοράς” τους; Τί σήμαινε στο παρελθόν μια περίοδος πτώσης των τιμών; Από ποιά οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα συνοδεύονταν;

Διαβάστε μία πρωτότυπη μελέτη, που περιγράφει την κίνηση των τιμών των βασικών ειδών στην Ευρώπη, για την περίοδο από το 1200 έως και σήμερα. Και βρείτε τις ομοιότητες (εδώ). Στη συνέχεια, διαβάστε (εδώ) πώς, μεταξύ του Σεπτεμβρίου 2010 και του Σεπτεμβρίου 2020, ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή στην Ελλάδα, μειώθηκε κατά 0,8%. Τί σημαίνει αυτό;

Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, υπήρξε το χειρότερο -μέχρι στιγμής- τρίμηνο στην ιστορία του κλάδου των αεροπορικών εταιριών. Για να επιβιώσουν, οι αεροπορικές εταιρίες αναγκάστηκαν να δαπανήσουν ένα μεγάλο μέρος από τα διαθέσιμα κεφάλαιά τους. Εκτιμάται ότι, κατά το β’ τρίμηνο του 2020, διέθεσαν -απλά για να παραμείνουν ζωντανές- περισσότερα από 51 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ, καθώς ούτε στο γ’ τρίμηνο υπάρχει κάποια ορατή βελτίωση, εκτιμάται ότι, στο β’ εξάμηνο του έτους, θα δαπανήσουν ακόμη ένα ποσό ύψους 77 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν σημεία ανάκαμψης για το 2021 το οποίο προοιωνίζεται να είναι ένα επίσης καταστροφικό έτος, κατά τη διάρκεια του οποίου, ένας μεγάλος αριθμός αεροπορικών εταιριών σε όλο το κόσμο, δε θα καταφέρει να επιβιώσει. (εδώ)

Αν κάτι έγινε σαφές όλη αυτή την περίοδο, είναι ότι, βούληση της Κυβέρνησης, αλλά και των ευρωπαϊκών αρχών, είναι οι τράπεζες στην Ελλάδα, να παραμείνουν ως έχουν, τόσο σε αριθμό, όσο και σε ιδιοκτησιακό καθεστώς. Για το λόγο αυτό, διευκολύνονται στη διαχείριση των “κόκκινων” δανείων τους, ενώ αναμένεται να προχωρήσει και ο σχεδιασμός για τη λειτουργία μίας “bad bank” και από την Τράπεζα της Ελλάδας, εξέλιξη που -κατά τα φαινόμενα- θα έχει άμεσο κόστος για το δημόσιο. Βεβαίως, στη σημερινή ασταθή εποχή, πολλά μπορούν να αλλάξουν και οι σχεδιασμοί να ανατραπούν. Όμως, το ότι, μέχρι σήμερα, δεν έχει αλλάξει ο κυβερνητικός σχεδιασμός, ενώ υπήρξαν οι ευκαιρίες να αλλάξει, είναι πολύ σημαντικό.

Όπως και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, το ΔΝΤ τάσσεται υπέρ της πρότασης για “bad bank”. Τη Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου εστάλη στον υπουργό Οικονομικών η πρόταση της Τρ. Ελλάδος και δεν υπάρχει αντίδραση μέχρι στιγμής. Την υιοθέτηση των προτάσεων της Τράπεζας της Ελλάδος για δημιουργία bad bank εισηγείται στην κυβέρνηση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μετά την ταυτόσημη σχετική σύσταση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στην πρόσφατη έκθεση εποπτείας. Το ΔΝΤ τονίζει, στη συνοπτική παρουσίαση των συμπερασμάτων του από τον τελευταίο έλεγχο στην Ελλάδα, ότι το σχέδιο Ηρακλής, “δεν αποτελεί μια συνολική λύση, καθώς αφήνει ένα σημαντικό όγκο Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων στους ισολογισμούς των τραπεζών και δεν αντιμετωπίζει τη χαμηλή ποιότητα του τραπεζικού κεφαλαίου. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη δημιουργία μιας Εταιρίας Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων θα μπορούσε να αποτελέσει μια σημαντική προσθήκη στην εργαλειοθήκη”.

Η συνολική κεφαλαιοποίηση των εταιριών που κατασκευάζουν αποκλειστικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα υπερβαίνει πλέον τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν συνυπολογίσουμε και τους παραγωγούς μπαταριών που χρησιμοποιούνται σ’ αυτά, τότε το “βιομηχανικό συγκρότημα EV”, το οποίο παράγει λιγότερα από 400.000 οχήματα ετησίως, αξίζει τουλάχιστον 670 δισεκατομμύρια δολάρια (χωρίς να υπολογίζονται οι ανθρακωρύχοι λιθίου και άλλων ορυκτών μπαταριών). Το ποσό αυτό είναι σχεδόν τα τρία πέμπτα του αθροίσματος της συνολικής κεφαλαιοποίησης του συνόλου των παραδοσιακών αυτοκινητοβιομηχανιών, όλου του κόσμου, που παράγουν 86 εκατομμύρια αυτοκίνητα ετησίως, σχεδόν όλα με βενζίνη. Αυτό δε μας δείχνει απαραίτητα μία υπερβολή. Μας δείχνει μία προοπτική. Είναι ξεκάθαρο ότι το μέλλον της οδήγησης είναι “ηλεκτρικό” και είναι σαφές ότι, το μέλλον είναι κοντά μας. (εδώ)

Τριάντα από τους μεγαλύτερους θεσμικούς επενδυτές στον κόσμο, οι οποίοι διαχειρίζονται συνολικά 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, δήλωσαν ότι σκοπεύουν να θέσουν στόχους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, των εταιριών που συμπεριλαμβάνουν στα χαρτοφυλάκιά τους, κατά 29% στα επόμενα πέντε χρόνια.

Όλοι οι θεσμικοί επενδυτές, μέλη της Net-Zero Asset Owner Alliance (εδώ), μια ομάδα που συμπεριλαμβάνει το μεγαλύτερο συνταξιοδοτικό καθεστώς των ΗΠΑ CalPER και τη γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Allianz, στοχεύουν στην ευθυγράμμιση των χαρτοφυλακίων τους με τη συμφωνία του Παρισιού για την αλλαγή του κλίματος, του 2015.

Η ομάδα δήλωσε ότι τα μέλη της θα περικόψουν από τα χαρτοφυλάκιά τους, τις εταιρίες με υψηλές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, μεταξύ 16% και 29%. Το κάθε μέλος, θα πρέπει να επιβεβαιώσει το δικό του συγκεκριμένο στόχο το πρώτο τρίμηνο του 2021.

Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ σημαντική. Αναμένεται δε να προκαλέσει σημαντικές πιέσεις στις τιμές των μετοχών των εταιριών που επηρεάζονται. (εδώ)

Το παγκόσμιο εργατικό εισόδημα υποχώρησε κατά 10,7%, ή 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, στους πρώτους εννέα μήνες του 2020, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2019, σύμφωνα με τη νέα έκθεση του διεθνούς οργανισμού, η οποία είναι μία από τις πρώτες μετρήσεις για την ποσοτικοποίηση των οικονομικών πληγών της πανδημίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνονται κρατικές ενισχύσεις για την απώλεια εσόδων και ωρών εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. ΄

Συντριπτικά ήταν και το 2019 τα στοιχεία γεννήσεων-θανάτων στην Ελλάδα που δημοσιεύτηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ πριν λίγες μέρες. Συγκεκριμένα, οι γεννήσεις μειώθηκαν στις 83.763, ενώ οι θάνατοι ανήλθαν στους 124.965. Αν από τις τιμές αυτές αφαιρεθεί η συνεισφορά των αλλοδαπών (οι γεννήσεις ήταν το 14,5%), τότε προκύπτει ότι το 2019 ο ελληνικός πληθυσμός μειώθηκε περισσότερο από 50.000 άτομα. Τα παραπάνω στοιχεία σημαίνουν ότι το 2019 εξαφανίστηκε μια πόλη όπως η Καλαμάτα, η Καβάλα ή τα Χανιά. Και ήδη είναι πολλά τα χρόνια που, κάθε χρόνο, εξαφανίζεται μια μεσαίου μεγέθους ελληνική πόλη. Δείτε περισσότερα σχόλια και στατιστικά εδώ.

Όλη η πληροφόρηση και η γνώση που βρίσκεται στο ίντερνετ, παύει να υπάρχει -για πάντα- μόλις παύσει τη λειτουργία του το site που τη φιλοξενεί. Και τα διάφορα sites που “σκανάρουν” το ίντερνετ (web archiving initiatives) και διασώζουν “εικόνες” από διάφορες σελίδες, το κάνουν εξαιρετικά αραιά και τελικά διασώζουν πολύ λιγότερο από το 1% του περιεχομένου ενός site. Η επόμενη μεγάλη απώλεια για το χώρο, αλλά και για την εθνική ιστορική μνήμη, μπορεί να είναι το ηλεκτρονικό αρχείο της Ναυτεμπορικής. Το μέλλον της ιστορικής εφημερίδας δεν είναι ευοίωνο. Όμως, το φυσικό αρχείο της θα διασωθεί και θα βρίσκεται στις βιβλιοθήκες για τους ερευνητές των επόμενων γενιών. Το ηλεκτρονικό, πιθανότατα θα χαθεί, για πάντα -στιγμιαία από τη στιγμή που θα αποσυνδεθεί-  όπως χάθηκαν και τα αρχεία τόσων άλλων εφημερίδων ή φορέων που διέκοψαν τη λειτουργία τους στα προηγούμενα χρόνια. (εδώ)

“Ένα σημαντικό μάθημα από την πανδημία για το μέλλον, είναι ότι η υγεία είναι το πιο σημαντικό πράγμα για το άτομο και η βάση για μια λειτουργούσα κοινωνία”, τόνισε ο Ντέτλεφ Γκάντεν, κορυφαίος Γερμανός λοιμωξιολόγος και επικεφαλής της ομάδας για την καταπολέμηση του Covid-19 στη Γερμανία. “Η οικονομία, ο πολιτισμός και όλα αυτά δεν λειτουργούν πλέον όταν, αυτό που βλέπουμε ως εγγυημένο δεν υφίσταται πλέον. Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι σαφές σε όλους”