Στην ψηφιακή εποχή η Δικαιοσύνη με δίκες από απόσταση μέσω Zoom

Στην Εσθονία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, κατά την πρώτη φάση εκδήλωσης της πανδημίας και λήψης μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας τα δικαστήρια παρέμειναν ανοιχτά και σχεδόν καμία προγραμματισμένη δίκη δεν αναβλήθηκε. Η αιτία; Η χώρα της βορειοανατολικής Ευρώπης, πολλά χρόνια προτού ξεσπάσει η COVID-19 είχε περάσει στην ψηφιακή εποχή, επιτρέποντας την πραγματοποίηση μιας δίκης ή ακροαματικής διαδικασίας από απόσταση. Ο κατηγορούμενος, δηλαδή, βρίσκεται στο σωφρονιστικό ίδρυμα, οι εκπρόσωποι της δικαστικής αρχής στην έδρα τους και οι δικηγόροι ή οι μεταφραστές σε οποιοδήποτε σημείο κατάλληλο για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας.

Το μοντέλο της Εσθονίας επιχειρεί να υιοθετήσει η Ελλάδα στο πεδίο της Δικαιοσύνης, μέσω έργου προϋπολογισμού 16,7 εκατ. ευρώ, που ο μειοδοτικός διαγωνισμός πρόκειται να ξεκινήσει το αμέσως προσεχές διάστημα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ». Η ανάδοχος εταιρεία θα αναλάβει να παρέχει υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα, όπως και ενημέρωσης της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων. Μέσω της δημιουργίας ηλεκτρονικού πινακίου θα περιοριστούν οι χαμένες ανθρωποώρες που απαιτεί η παρουσία στα δικαστήρια των εμπλεκομένων σε μία υπόθεση πολλές ώρες πριν διεξαχθεί μία δίκη, της οποίας η ακριβής ώρα διεξαγωγής αγνοείται. Το συγκεκριμένο έργο προβλέπεται από τη βίβλο ψηφιακού μετασχηματισμού που έχει φέρει εις πέρας ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Γρηγόρης Ζαριφόπουλος και τέθηκε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Πρόκειται για μεταρρύθμιση-τομή για την ελληνική Δικαιοσύνη που θα υλοποιήσει η Κοινωνία της Πληροφορίας, με διευθύνοντα σύμβουλο τον Σταύρο Ασθενίδη. Στόχος είναι η δημιουργία δικτύου παροχής υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης, που θα καλύπτει τις ανάγκες των πολιτικών, ποινικών και διοικητικών δικαστηρίων, του ανακριτικού έργου (Πρωτοδικεία και Εισαγγελίες) και των αιτημάτων δικαστικής συνδρομής. Για τον σκοπό αυτό, θα εγκατασταθούν σταθερά συστήματα τηλεδιάσκεψης στις δικαστικές έδρες, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις θα λειτουργούν κινητά συστήματα τηλεδιάσκεψης σε πιστοποιημένους χώρους εντός των δικαστικών φορέων καθώς και των καταστημάτων κράτησης.

Τα οφέλη των δικών από απόσταση περιλαμβάνουν τον περιορισμό του κόστους που σχετίζεται με τη μετακίνηση των μαρτύρων και επωμίζεται ο πολίτης στην περίπτωση των πολιτικών δικαστηρίων και το κράτος στην περίπτωση των ποινικών. Οπως και την καλύτερη αξιοποίηση των αστυνομικών δυνάμεων που απασχολούνται κατά τη μεταγωγή επικίνδυνων κακοποιών στα δικαστήρια, κάτι που γίνεται αντιληπτό εάν ληφθεί υπόψη ότι σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. τρομοκρατίας) ενδέχεται να απαιτηθούν έως και 800 αστυνομικοί.

Οι δίκες από απόσταση διευκολύνουν το έργο της Δικαιοσύνης και σε υποθέσεις που απαιτείται η κατάθεση ευάλωτων (π.χ. ανήλικοι, κακοποιημένες γυναίκες) ή προστατευόμενων μαρτύρων. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η δίκη από απόσταση αποτελεί παράδοση, με το δικαστικό σύστημα της Αυστρίας, για παράδειγμα, να χρησιμοποιεί από το 2011 συστήματα τηλεδιάσκεψης. Στη Μεγάλη Βρετανία, όπου η τηλεδιάσκεψη χρησιμοποιείται ευρέως, υπολογίζεται ότι ο χρόνος που απαιτείται για την προκαταρκτική εξέταση μειώνεται σε δύο ώρες, ενώ εξοικονομούνται, ετησίως, περίπου 14,3 εκατ. ευρώ.

Η Ιρλανδία, την περασμένη άνοιξη, εν μέσω του πρώτου lockdown, έθεσε σε εφαρμογή ένα πιλοτικό πρόγραμμα ακροαματικής διαδικασίας με στόχο να αποφύγει το… ελληνικού τύπου φαινόμενο της εκκρεμοδικίας δεκάδων χιλιάδων υποθέσεων. Στην Ελλάδα, δυνατότητα διεξαγωγής δίκης μέσω οθόνης δεν υφίσταται, με τη μοναδική εξαίρεση να περιλαμβάνει την πραγματοποίηση ελάχιστων τηλεδιασκέψεων, κυρίως για την κατάθεση μαρτύρων σε δίκες που λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό.

Πώς θα λειτουργεί το νέο σύστημα