“Των προσιόντων αισθάνονται” - Το Χρηματιστήριο στο ξεκίνημα μιας νέας περιόδου

Συχνά, δημοσιεύουμε άρθρα από παλαιότερα τεύχη του περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ, για εκπαιδευτικούς ή για προωθητικούς λόγους.

Το παρόν άρθρο -που αρχικά είχε δημοσιευθεί το Μάιο του 2018- επαναδημοσιεύεται απλά και μόνον επειδή θα μπορούσε να είναι το σχόλιό μας, μετά τη σημερινή (28/12/2020) άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς. Μια άνοδος που επιβεβαιώνει την ανοδική τάση που, με τόση ένταση και αδημονία, εκδηλώθηκε όλες τις προηγούμενες μέρες.
Καθώς πλησιάζουμε τα επίπεδα από τα οποία άρχισε η πτώση της πανδημίας, εκτιμούμε ότι κλείνει αυτή η τόσο άσχημη -και συνάμα τραγική- παρένθεση της αγοράς, ώστε, ελεύθερη πια, να συνεχίσει τη φυσιολογική ιστορική της πορεία. Η πανδημία του κορωνοϊού, ήταν σημαντική, αλλά όχι τόσο για να αλλάξει δραματικά την πορεία των πραγμάτων -μερικά μάλιστα τα ωφέλησε. Κατά την άποψή μας, αυτές τις μέρες, που συμβολικά ή συμπτωματικά γίνονται οι πρώτοι εμβολιασμοί, η αγορά ξαναπιάνει το νήμα, που είχε αφήσει εκείνες τις μέρες του Φεβρουαρίου, λίγο πριν ανακοινωθεί το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα.

Πέραν από το παρακάτω άρθρο, διαβάστε όλο το "αρχικό αφιέρωμα" που είχαμε δημοσιεύσει στο πρώτο άρθρο της επανέκδοσής μας, το Μάιο του 2018. Η μοίρα τα 'φερε ώστε να είναι και πάλι επίκαιρο, να είναι και πάλι σα να ξαναγράφτηκε χθες. Δείτε το, στις σελίδες 7 έως 16, πιο κάτω, σε περιβάλλον flipbook.

“Των προσιόντων αισθάνονται”

(σελίδα 9 του τεύχους)

Αυτοί που μετά από μερικές δεκαετίες θα μελετούν την οικονομική (αλλά και πολιτική) ιστορία της Ελλάδας, θα καταγράψουν ότι, στις αρχές του 2016 σημειώθηκε μία αλλαγή στην πορεία της χώρας. Μία αλλαγή που, την στιγμή που σημειώθηκε, ουδείς, ή έστω ελάχιστοι, μπόρεσαν να δουν. Στις αρχές του 2016, η χώρα άλλαζε πολιτική. Η μεν κυβέρνηση παραδέχθηκε την ήττα της και τη διάψευση των όποιων (έωλων ή όχι, δεν έχει σημασία) προσδοκιών και ελπίδων της για να περάσει μία γραμμή “αντίδρασης” και “αντίστασης” στην ευρωπαϊκή διαχείριση της ελληνικής κρίσης. Ταυτόχρονα, “παραδόθηκε” και η κοινωνία, η οποία -κουρασμένη και εξουθενωμένη από την πολυετή κρίση- έπαυσε να αντιδρά στις αλλαγές, στις μεταρρυθμίσεις και στις μειώσεις του εισοδήματός της. Εκείνες τις μέρες, έκλεινε ο μεγάλος κύκλος ιστορικός κύκλος που είχε ξεκινήσει κάποια στιγμή το 1984 και ξεκινούσε ένας νέος. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τη νέα περίοδο, ως την “περίοδο του ευρωπαϊκού ρεαλισμού” με την έννοια ότι, η Ελλάδα, παραμένουσα ως μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, αποδέχθηκε να πορευθεί και αυτή στο δρόμο του ρεαλισμού. Ενός ρεαλισμού που σημαίνει ότι η δημόσια διοίκηση θα πρέπει να γίνει αποτελεσματική, η οικονομία ανταγωνιστική και η κοινωνία εκσυγχρονισμένη.

Το πρόβλημα με τους μακροχρόνιους κύκλους, αυτούς που κρατούν για δεκαετίες, είναι ότι δεν τους αντιλαμβανόμαστε όταν ξεκινούν, ή όταν τελειώνουν. Αυτό συμβαίνει επειδή, λόγω της μεγάλης διάρκειάς τους, στην -ενήλικη- ζωή μας, θα ζήσουμε μόνον έναν ή και -αρκετά σπάνια- δύο. Σε κύκλους μικρής διάρκειας, αντιλαμβανόμαστε εύκολα τις μεταβολές. Έτσι, για παράδειγμα, όταν κάθε χρόνο εισερχόμαστε στο μήνα Δεκέμβριο, γνωρίζουμε -από προηγούμενη εμπειρία- ότι μπροστά μας είναι μία περίοδος με χαμηλές θερμοκρασίες, με κακοκαιρία και με ημέρες μικρότερης διάρκειας. Αντιλαμβανόμαστε τα “γυρίσματα” των εποχών και των ετήσιων κύκλων και πράττουμε ανάλογα. Όμως, σε έναν κύκλο που θα βιώσουμε μία φορά, δεν έχουμε αντίστοιχες εμπειρίες. Και ούτε γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά της εκκίνησης ή του τερματισμού τους. Εδώ όμως, έρχεται ο ρόλος της ιστορίας.

Η οικονομική ιστορία της Ελλάδας, δεν έχει ακόμη μελετηθεί επαρκώς. Η κοινωνική ιστορία έχει μελετηθεί κάπως περισσότερο, όμως έχει μελετηθεί κυρίως μέσα από μία “πολιτική” οπτική και λιγότερο από την οικονομική. Τέλος, η ιστορία του Χρηματιστηρίου έχει μελετηθεί ελάχιστα και αυτό πάλι, από ελάχιστους.

Στην “ενηλικιωμένη” περίοδο της ζωής του Χρηματιστηρίου της Αθήνας (μετά το 1918), μπορούμε να διακρίνουμε συγκεκριμένους μακροχρόνιους κύκλους. Και μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των επενδυτών, των τιμών και των συναλλαγών, καθώς και άλλων παραμέτρων της αγοράς. Και μπορούμε να βάλουμε τις παρατηρήσεις μας, σ' αυτό το πολυπαραγοντικό μοντέλο με το οποίο ένας αναλυτής θα προσπαθήσει να κατανοήσει τις εξελίξεις έτσι ώστε να διατυπώσει προβλέψεις. Με άλλα λόγια, μπορούμε να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά του “συστήματος” της χρηματιστηριακής αγοράς σε αντίστοιχες “φάσης καμπής” του παρελθόντος και να εξάγουμε συμπεράσματα τα οποία ενδεχομένως να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τα όσα συμβαίνουν σήμερα. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι, κανένας συνδυασμός παρατηρήσεων, αναγωγών και σκέψεων δε θα μας οδηγήσει σε βέβαια συμπεράσματα. Μπορεί μόνο να μας δώσει ενδείξεις.

Ζώντας, καθημερινά την πορεία της αγοράς επί σχεδόν 30 χρόνια και ασχολούμενος εντατικά με την οικονομική και τη χρηματιστηριακή ιστορία, εκτιμώ ότι η πολιτική αλλαγή που συνέβη κάποια στιγμή προς τα τέλη του 2015 και στις αρχές του 2016, εξέτρεψε τη μέχρι τότε πορεία της χώρας προς την οικονομκή και την κοινωνική καταστροφή και την οδήγησε σε μία οδό, όπου, αν εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της λειτουργίας της πολιτικής, της κοινωνίας και της οικονομίας, θα οδηγήσει τη χώρα σε ομαλότερη λειτουργία και σε μία περίοδο κοινωνικής και οικονομικής ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Και, αντανακλαστικά, οι εξελίξεις αυτές θα έχουν θετική επίδραση στο Χρηματιστήριο της Αθήνας. Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού εφαρμόζεται, έστω και με απροθυμία ή με τις δυσκολίες που φυσιολογικά προβάλλονται από έναν απρόθυμο ή διαφορετικά συνηθισμένο κρατικό μηχανισμό. Σημασία έχει ότι εφαρμόζεται και ότι, η ευρύτερη κοινωνία έχει αποδεχθεί την αναγκαιότητα της προσαρμογής της. Βεβαίως, οι αβεβαιότητες (τραπεζικός τομέας, δημόσιο χρέος κλπ) είναι ακόμη έντονες και οι κίνδυνοι (οικονομικοί και γεωπολιτικοί) είναι πολλοί. Όμως, η αλλαγή της “πορείας” έχει επιτευχθεί. Και αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη σημασία.

(σελίδα 11 του τεύχους)

Υποστηρίζουμε ότι, από το Φεβρουάριο του 2016, θα είναι το χαμηλότερο σημείο της περιόδου και ότι, από τότε έχει ξεκινήσει ένας νέος χρηματιστηριακός κύκλος για την αγορά της Αθήνας, ο οποίος μπορεί να διαρκέσει επί δεκαετίες. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του κύκλου είναι η ρεαλιστική προσέγγιση της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας, από την πολιτική και την κοινωνία και συνακόλουθα και από την οικονομία. Βασικός άξονας της πολιτικής εξέλιξης και της οικονομικής ανάπτυξης των επομένων δεκαετιών είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη.

Αντιλαμβανόμαστε ότι, σήμερα, καθώς η χρηματιστηριακή καταστροφή των προηγούμενων ετών είναι ακόμη νωπή, πολλοί θεωρούν ως παράτολμη, εξωπραγματική και παράλογη, κάθε συζήτηση για το Χρηματιστήριο. Όμως, έτσι συμβαίνει σ' αυτές τις περιστάσεις. Έτσι συνέβαινε πάντα. “Εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί”.

Όμως, οι ενδείξεις ότι η χρηματιστηριακή αγορά έχει ξεπεράσει τα χαμηλά σημεία της περιόδου της κρίσης -όπως άλλωστε και η οικονομία- είναι πάρα πολλές. Μερικές απ' αυτές εξετάζουμε στις παρακάτω σελίδες.

Διαβάστε το ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ σε περιβάλλον flipbook. Για να το δείτε σε πλήρη οθόνη, πατήστε την επιλογή "full screen" (ένα μικρό τετράγωνο) στην κάτω δεξιά γωνία του πλαισίου. Αν είστε σε "full screen", για να επανέλθετε σε κανονική εμφάνιση, πατήστε το "Esc". Το τεύχος 199, έχει ελεύθερη πρόσβαση.

Δείτε τα παλαιότερα τεύχη (και αυτά με ελεύθερη πρόσβαση), την ύλη τευχών και άλλες πληροφορίες για το ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ (εδώ)