Πώς είναι μια ανοδική χρηματιστηριακή αγορά;

Όσοι ασχολούνται με το Χρηματιστήριο της Αθήνας για λιγότερα από 13 χρόνια, δε την έχουν γνωρίσει ποτέ! Μπορεί να την έχουν ακουστά από παλιότερους, ή μπορεί να παρακολουθούν τις χρηματιστηριακές αγορές των ΗΠΑ και να έχουν δει πώς περίπου είναι. Όμως, η αλήθεια είναι ότι, η τελευταία “ανοδική αγορά” στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, έληξε στις 31/10/2007, με το Γενικό Δείκτη στις 5.335 μονάδες.

Από τότε η χώρα μπήκε σε μία μεγάλη περιπέτεια που γκρέμισε -μαζί με τις ελπίδες και τις προοπτικές της κοινωνίας και κυρίως της νέας γενιάς- την οικονομία και όλους τους δείκτες. Μεταξύ αυτών και του Χρηματιστηρίου. Σήμερα, μετά από πολύ χρόνο και μεγάλες προσπάθειες, ο Γενικός Δείκτης, ξαναβρέθηκε πάνω από τις 800 μονάδες.

Στο διάστημα των τελευταίων 13 ετών, οι επενδυτές του ελληνικού Χρηματιστηρίου βίωσαν μόνο την καταστροφή. Υπήρξαν και μερικές “αναπηδήσεις” των τιμών -φαινόμενο φυσιολογικό στη διαδικασία μιας κατάρρευσης- όμως, ουδέποτε υπήρξε μία “ανοδική χρηματιστηριακή περίοδος”, ή μία “ανοδική αγορά”.

Δε γνωρίζω πώς ορίζεται, επισήμως ή βιβλιογραφικά, η “ανοδική αγορά”. Επειδή δεν πρόκειται για μία απλή “ανοδική φάση” -ορισμοί γι’ αυτή, στη βιβλιογραφία υπάρχουν πολλοί. Αναφέρομαι σε κάτι πιο θεμελιώδες. Κάτι που θα χαρακτηρίσει μία ευρύτερη περίοδο και που θα γίνει αισθητό απ’ όλους μέσα στην κοινωνία.

Όταν, μετά από μία μεγάλη περίοδο απουσίας, πριν από 2,5 χρόνια ξανακυκλοφόρησε το ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ εξηγούσαμε τους λόγους της επανέκδοσής μας. Ως κυριότερο λόγο, προβάλαμε τότε, την αίσθηση που είχαμε ότι, η χρηματιστηριακή αγορά της Αθήνας εισέρχονταν σε μία νέα ιστορική φάση. Ότι, το “χαμηλό” του Φεβρουαρίου του 2016, σηματοδοτούσε το κλείσιμο ενός μεγάλου “κύκλου” που είχε ξεκινήσει την άνοιξη του 1984, κύκλου που κορυφώθηκε το Σεπτέμβριο του 1999 και που “έσβησε” το Φεβρουάριο του 2016, ταυτόχρονα με το σβήσιμο μιας λανθασμένης κοινωνικής νοοτροπίας και πολιτικής πρακτικής, που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία των ετών 2010-2012. Την ίδια στιγμή, με το τέλος του παλιού, γεννήθηκε ένας νέος μακροχρόνιος ιστορικός κύκλος (εδώ).

Πώς είναι όμως η ανοδική αγορά;

Η ανοδική αγορά, είναι μακροχρόνια. Κρατάει χρόνια. Συχνά και περισσότερο από μία δεκαετία. Στη διάρκειά της, σημειώνονται αρκετές ανοδικές και πτωτικές φάσεις, μικρότερης σημασίας.

Σε έναν μακροχρόνιο ιστορικό κύκλο μιας χρηματιστηριακής αγοράς -εμείς έχουμε εκφράσει την άποψη ότι αυτοί οι κύκλοι συμπίπτουν με τους “μεγάλους ιστορικούς κύκλους” ενός κράτους ή έθνους- συνήθως υπάρχει μία μεγάλη φάση ανόδου (στην αρχή) και μία μεγάλη φάση πτώσης, στο τέλος -αυτή που κλείνει τον κύκλο.

Στον προηγούμενο μεγάλο ιστορικό κύκλο, η φάση ανόδου διήρκεσε από το 1984 έως το 1999 -υπό όρους μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι διήρκεσε και μέχρι το 2007- και η φάση πτώσης, από το 2007 έως το 2016.

Ο νέος ιστορικός κύκλος ξεκίνησε το 2016 και σίγουρα θα διαρκέσει πολύ πιο πέρα από το 2030, ή ακόμη και το 2040 -δεν είναι του παρόντος να αναφέρουμε το σκεπτικό μας, το οποίο όμως αναλύεται στο τεύχος 1999 (δείτε τον παραπάνω σύνδεσμο).

Δείτε τις ανοδικές και πτωτικές φάσεις, στην εξέλιξη του μεγάλου ιστορικού κύκλου της χώρας (και της χρηματιστηριακής αγοράς) κατά την περίοδο 1984-2016 (στο διάγραμμα, εμφανίζεται η καμπύλη από το 1988, επειδή ο σημερινός Γενικός Δείκτης δημιουργήθηκε το 1988)

Μία μεγάλη ανοδική αγορά ξεκινάει με αμφισβητήσεις και καχυποψίες. Και τελειώνει με οργή και κατάρες προς το κράτος το οποίο “αδυνατεί να προστατέψει τους επενδυτές”.

Ξεκινάει με μικρό κοινό. Κορυφώνεται με ένα τεράστιο -αλλόκοτο- πλήθος και τελειώνει με μικρότερο κοινό απ’ ότι είχε ξεκινήσει.

Ξεκινάει μέσα από τη μιζέρια της κούρασης και των οικονομικών ζημιών, κορυφώνεται με δυσθεώρητα μεγέθη και αίσθηση πλούτου και κλείνει με δυστυχία, καταστροφή και κατάρες.

Όλες οι μετοχές ανεβαίνουν. Στην αρχή οι καλές, στη συνέχεια οι λιγότερο καλές, λίγο πιο μετά, οι κακές και καθ’ οδόν προς την κορύφωση, οι πολύ κακές -τα μεγάλα κέρδη σ’ αυτή τη φάση, συχνά τα δίνουν οι “κακές” και οι “πολύ κακές”. Στο τέλος, οι τιμές των μετοχών καταλήγουν κάπου γύρω από τα επίπεδα που ξεκίνησαν -όχι όλων, αλλά της πλειοψηφίας, οι καλές έχουν μια καλύτερη εξέλιξη.

Κατά τη διάρκεια μιας ανοδικής αγοράς αυξάνεται ο αριθμός των εισηγμένων εταιριών. Στην αρχή αργά και με πολλές προσπάθειες, από τις χρηματιστηριακές και κρατικές αρχές που προσπαθούν να στηρίξουν την κεφαλαιαγορά που, στην προηγούμενη -πτωτική- φάση, είχε δεχτεί μεγάλο χτύπημα. Στη συνέχεια εισέρχονται χωρίς “βοήθειες” με φυσιολογικούς ρυθμούς. Και στη φάση της “κορύφωσης” διαγκωνίζονται για να μπουν. Μελετώντας τη χρηματιστηριακή ιστορία κατέληξα να πιστεύω ότι, ο αριθμός των εταιριών σε μία χρηματιστηριακή αγορά, αλλά και ο ρυθμός εισόδου τους και εξόδου τους (διαγραφές) μπορεί εύκολα να προσδιορίσει τη φάση που βρίσκεται κάθε φορά η αγορά.

Και τελικά, κερδίζουν οι επενδυτές; Οι επενδυτές κερδίζουν. Σε κάποια στιγμή, στην κορύφωση, όλοι κερδίζουν. Όμως, τα κέρδη αυτά είναι χάρτινα (paper money), ή υποθετικά (illusionary wealth). Στο τέλος, όταν κλείνει ο κύκλος και γίνεται “ταμείο”, δεν είναι όλοι κερδισμένοι.
Βέβαια, συχνά -ανάλογα και με το ρίσκο που αναλαμβάνουν και τα κεφάλαια που διαθέτουν- μπορούν να κερδίσουν κεφάλαια ικανά να θρέψουν και τις επόμενες δυο γενιές. Όμως, οι περισσότεροι θα χάσουν. Και θα χάσουν επειδή, δε θα γνωρίζουν ούτε το γιατί ασχολήθηκαν και αγόρασαν μετοχές και κυρίως, θα χάσουν επειδή δε θα ξέρουν πότε να πουλήσουν -η καταστροφή σε ένα χρηματιστήριο συμβαίνει, όχι τόσο λόγω κακών αγορών, αλλά λόγω των κακών πωλήσεων ή των καθόλου πωλήσεων.

Συμβαίνουν σε όλα τα κράτη ανοδικές και πτωτικές αγορές; Συμβαίνουν σε όλα. Με μια διαφορά. Στα κράτη με καλύτερα οργανωμένες και ισχυρές οικονομίες και κυρίως με καλύτερη θεσμική θωράκιση και λειτουργία των θεσμών, οι διακυμάνσεις μεταξύ ανοδικών και πτωτικών αγορών, δεν είναι εξαιρετικά μεγάλες. Είναι αξιοσημείωτες, αλλά όχι τόσο μεγάλες, ώστε να καταστρέψουν τον επενδυτή λόγω μιας λάθος απόφασης. Σε κράτη με χαλαρό ή ανύπαρκτο θεσμικό περιβάλλον, οι διακυμάνσεις είναι τεράστιες -αξίζει να σημειωθεί ότι, στην Ελλάδα, η κορύφωση του προηγούμενου κύκλου, το Σεπτέμβριο του 1999 έγινε στις 6.355 μονάδες και το χαμηλότερο σημείο κατά το κλείσιμο του κύκλου, το Φεβρουάριο του 2016, σημειώθηκε στις 440  μονάδες.

Η θεσμική λειτουργία έχει κεφαλαιώδη σημασία. Δε θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι “ο πλούτος των εθνών είναι η ποιότητα των θεσμών τους”.

Τα επόμενα χρόνια, θα είναι συναρπαστικά, για όσους ασχολούνται ήδη με το Χρηματιστήριο. Θα δούμε και θα ακούσουμε πολλά! Θα είναι δελεαστικά για όσους δεν ασχολούνται και θα τους προσελκύσει να ασχοληθούν αργότερα, σε ένα άλλο σημείο του κύκλου. Η πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς, θα κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση με την πορεία του κράτους και του έθνους, όμως θα το πράξει, με άλλους ρυθμούς και άλλες διακυμάνσεις.

Μια νέα γενιά επενδυτών θα ασχοληθεί με το χρηματιστήριο και θα πληθύνει τις τάξεις των πελατών των χρηματιστηριακών εταιριών -ήδη πληθαίνει τις τάξεις των δικών μας συνδρομητών και πιστεύουμε ότι, στην ώρα του “ταμείου” αυτοί θα είναι από τους κερδισμένους.

Τα χρόνια που έρχονται δε θα είναι εύκολα, θα υπάρξουν διακυμάνσεις που όμως δε θα είναι καταστροφικές -την καταστροφή την αφήσαμε πίσω μας και, ιστορικά, δε μπορεί να επαναληφθεί πριν περάσουν αρκετά χρόνια και πριν αλλάξει η γενιά.

Θα ζήσουμε μια ανοδική αγορά! Και επιτέλους, θα μάθουν και οι νεότεροι -σε ηλικία ή σε πείρα- για τί πράγμα μιλάμε!

Γιάννης Σιάτρας