Οι ιστορικές περίοδοι, οι μακροχρόνιες οι μεσοχρόνιες και οι βραχυχρόνιες φάσεις του Χρηματιστηρίου

ΟΡΙΣΜΟΙ - ΑΝΑΛΥΣΗ

Οι ιστορικές περίοδοι, οι μακροχρόνιες, οι μεσοχρόνιες και οι βραχυχρόνιες φάσεις του Χρηματιστηρίου

Τί είναι η “περίοδος”; Τί είναι η “φάση”; Τί είναι η βραχυχρόνια, μεσοχρόνια και μακροχρόνια φάση;

Παρατηρήσαμε ότι, σε κείμενά μας, συχνά υποπίπτουμε σε λεκτικές ασάφειες αναφορικά με κάποιες κομβικές έννοιες. Στις λεκτικές αυτές ασάφειες, υποπίπτουν οι περισσότεροι. Ακόμη και συγγραφείς ακαδημαϊκών συγγραμμάτων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει κάποιος γενικός προσδιορισμός σε μορφή “κανόνα”. Ούτε στην Ελλάδα, αλλά ούτε και στο εξωτερικό. Αυτό το φαινόμενο είναι συχνό στην οικονομική επιστήμη και έχει να κάνει με την εγγενή σχετικότητα πολλών όρων και στην οπτική και υποκειμενικότητα του κάθε συγγραφέα.

Από την πλευρά μας όμως, νομίζουμε ότι θα πρέπει να προσδιορίσουμε τη χρήση  αυτών των κομβικών όρων, τουλάχιστον στα δικά μας κείμενα. Νομίζουμε ότι θα βοηθήσει όλους στην καλύτερη αντίληψη των εννοιών που διαπραγματευόμαστε στο “Χ&Α” και στο site.

Θα εξηγήσουμε τη δική μας οπτική για τον προσδιορισμό των παραπάνω όρων -και παράλληλα θα ορίσουμε τον τρόπο που εμείς θα τους χρησιμοποιούμε- μέσα από την παράθεση παραδειγμάτων από την πρόσφατη χρηματιστηριακή ιστορία, τμήματα της οποίας έχουμε -οι περισσότεροι από μας- βιώσει.

Τί ακριβώς σημαίνει η λέξη “περίοδος”; Στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη (έκδοση 1998), ως μία από τις έννοιες της λέξης “περίοδος” αναφέρεται: “ο χρονικός κύκλος που προσδιορίζεται από την επανεμφάνιση φαινομένου, την επανάληψη γεονότος ή σειράς γεγονότων, π.χ. η περίοδος των Χριστουγέννων”. Στο λεξικό αναφέρονται και άλλες έννοιες. Σε άλλα λεξικά και στο ίντερνετ, με τη λέξη “περίοδος” προσδιορίζονται ακόμη περισσότερες έννοιες.

Από την πλευρά μας, θα ξεφύγουμε από την “κυριολεκτική” σημασία που προτείνει ο Γ. Μπαμπινιώτης και θα χρησιμοποιήσουμε τη λέξη “περίοδο” για να χαρακτηρίσουμε:

α) Την “ιστορική περίοδο”: Μία χρονική περίοδος η οποία περιλαμβάνει γεγονότα που χαρακτήρισαν την εξέλιξη της χώρας και την κίνησή της προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Μετά από περισσότερο από μία δεκαετία ενασχόλησης με την ιστορία του Χρηματιστηρίου, καταλήξαμε ότι οι χρηματιστηριακές περίοδοι συμπίπτουν με τις εθνικές περιόδους, αφού, στην ουσία, οι εξελίξεις στη χρηματιστηριακή αγορά αποτελούν άμεση αντανάκλαση των πολιτικών, γεωπολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων.

Με βάση συγκεκριμένο σκεπτικό που αναλύσαμε στο τεύχος 199 (Μάιος 2018) (εδώ - σελίδες 7 έως 16), θεωρούμε ότι διανύουμε την ιστορική περίοδο της χώρας που ονομάσαμε ως “περίοδος του Ευρωπαϊκού ρεαλισμού” (η οριστική ονομασία εξακολουθεί να είναι υπό εξέταση -άλλωστε οι ιστορικές περίοδοι συχνά ονοματίζονται στα τέλη τους). Εκτιμούμε ότι η περίοδος αυτή θα διαρκέσει περισσότερο από δύο δεκαετίες. Ξεκίνησε από τη χαμηλή τιμή της 11ης Φεβρουαρίου του 2016 (η προηγούμενη “ιστορική περίοδος, είχε ξεκινήσει κατά το 1984, κορυφώθηκε το Σεπτέμβριο του 1999 και ολοκληρώθηκε στο “χαμηλό” του Φεβρουαρίου του 2016

Μία ιστορική περίοδος περιλαμβάνει περισσότερες από μία “υποπεριόδους” ή “μακροχρόνιες φάσεις”.

β) Την “υποπερίοδο” ή απλά, την “περίοδο” (με απουσία του χαρακτηρισμού “ιστορική”), ή “μακροχρόνια φάση”: Η μακροχρόνια φάση έχει μικρότερη χρονική διάρκεια από την “ιστορική περίοδο”, όμως και αυτής, η διάρκεια συνήθως φτάνει σε μερικά έτη.

Ως “φάση”, ο Γ. Μπαμπινιώτης, ορίζει: “Το εξελικτικό στάδιο μίας από τις διαδοχικές καταστάσεις στην πορεία ή/και την εξέλιξη φαινομένου, θεσμού, διαδικασίας, έργου κ.λπ.”.

Ο ορισμός αυτός δείχνει να ταιριάζει αρκετά με το νόημα που δίνεται στη λέξη “φάση” στην περιγραφή των χρηματιστηριακών εξελίξεων, αλλά και που δίνουμε και μεις.

Συνεπώς, ως “φάση”, θα ορίζαμε “το χρονικό τμήμα, μέσα σε μία ευρύτερη περίοδο, που έχει κοινά χαρακτηριστικά, ή προκαλείται και επηρεάζεται από τα ίδια ή παρόμοια αίτια”. Ανάλογα με τη διάρκειά της, μία φάση θα μπορούσε να είναι μακροχρόνια, ή μεσοχρόνια, ή βραχυχρόνια. Δύσκολα θα μπορούσαμε να δίνουμε σταθερά προσδιορισμό επίδοσης (ανοδική ή πτωτική) σε μία φάση, αφού συνήθως περιλαμβάνει και ανοδικά και πτωτικά μέρη.

Μία μακροχρόνια φάση, έχει διάρκεια μερικών ετών και περιλαμβάνει ένα μικρό αριθμό “μεσοχρόνιων φάσεων” και μεγαλύτερο αριθμό “βραχυχρόνιων φάσεων”.

Μία “μακροχρόνια φάση” δεν οριοθετείται αναγκαστικά από “υψηλά” και “χαμηλά” σημεία του Γενικού Δείκτη (αυτή είναι η δική μας προσέγγιση), αλλά προσδιορίζεται κυρίως από τα γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκειά της. Η μακροχρόνια φάση, συνήθως συσχετίζεται στενά με οικονομικές εξελίξεις.

Στην προηγούμενη “ιστορική περίοδο” που ξεκίνησε το 1984, η πρώτη μακροχρόνια φάση ξεκίνησε το 1984, κορυφώθηκε τον Οκτώβριο του 1987 και ολοκληρώθηκε στο 1989 (θα προσδιορίζαμε το τέλος της στην πρώτη άκαρπη εκλογική αναμέτρηση του Ιουνίου 1989), μετά το σχηματισμό της Κυβέρνησης Τζανετάκη. (Σύνολο μακροχρόνιας φάσης:

Η δεύτερη ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1989, κορυφώθηκε τον Ιούλιο του 1990 και ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 1993, λίγο πριν από την πλημμυρίδα νέων εταιριών στο Χρηματιστήριο.

Η τρίτη φάση, ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1993 και ολοκληρώθηκε στις 15/3/1998, την ημέρα που συμφωνήθηκε η αποδοχή της Ελλάδας στον πρώτο κύκλο της ΟΝΕ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση) και -πρακτικά- η ένταξη της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, που θα ξεκινούσε τη λειτουργία της από το 2002.

Η τέταρτη φάση ξεκίνησε στις 16/3/1998 και τελείωσε στις 12 Μαρτίου 2003, την ημέρα που έγινε η εισβολή των συμμαχικών δυνάμεων στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν, στον β’ πόλεμο του Κόλπου.

Η πέμπτη μακροχρόνια φάση ξεκίνησε την 12η Μαρτίου 2003 και ολοκληρώθηκε την 9η Μαρτίου 2009. Στη φάση αυτή συμπεριλαμβάνονταν και η “περιπέτεια” της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008.

Η έκτη μακροχρόνια φάση ξεκίνησε την 9η Μαρτίου 2009 και ολοκληρώθηκε ξαφνικά και πρόωρα, στις 21/10/2009, την ημέρα που ο τότε υπουργός των Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ενημέρωσε το Ecofin, για την υπέρβαση του ελληνικού δημοσιονομικού ελλείμματος, γεγονός που πυροδότησε την “ελληνική κρίση χρέους”.

Η έβδομη φάση, ήταν η περισσότερο μακροχρόνια και η πιο δραματική, αφού καλύπτει το σύνολο της ελληνικής κρίσης, από τον Οκτώβριο του 2009 έως και το Φεβρουάριο του 2016.

(Σε κάποιο από τα επόμενα τεύχη, θα αναφερθούμε αναλυτικά τις μεταπολεμικές “ιστορικές περιόδους” του Χρηματιστηρίου της Αθήνας και των διεθνών αγορών).

Βλέπουμε λοιπόν ότι, μία “ιστορική περίοδος” που καλύπτει διάστημα 32 περίπου ετών, διαχωρίζεται σε επτά μακροχρόνιες φάσεις, άλλες από τις οποίες υπήρξαν ανοδικές και άλλες πτωτικές. Το κύριο χαρακτηριστικό των φάσεων ήταν ότι, χαρακτηρίζονταν από κοινά γεγονότα. Η χρονική διάρκεια των μακροχρόνιων φάσεων είναι μερικά έτη.

Στην “ιστορική περίοδο” που διανύουμε σήμερα, ως πρώτη “μακροχρόνια φάση” θα μπορούσαμε να ορίσουμε το χρονικό διάστημα από το Φεβρουάριο του 2016 έως σήμερα, καθώς -κατά την άποψή μας- η φάση συνεχίζεται”. Το χαρακτηριστικό αυτής της φάσης είναι η προσπάθεια της χώρας να ανατάξει την οικονομία της και τη δημοσιονομική λειτουργία της. Δεν το έχει πετύχει ακόμη. Εκτιμούμε ότι, η επίτευξη αυτού του στόχου -πιθανότατα θα συμβεί- θα συνοδευτεί με μία σημαντική άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς. Προς αυτή την κατάσταση κινούμαστε τώρα.

Μία μεσοχρόνια φάση μπορεί να έχει διάρκεια μερικών μηνών έως 2 ετών. Οι φάσεις αυτές, συνήθως προσδιορίζονται από τη μακροχρόνια φάση μέσα στην οποία αναπτύσσονται, αλλά και από την επίδοση του χρηματιστηριακού δείκτη κατά τη διάρκειά της. Για παράδειγμα, η όλη “περιπέτεια” της πανδημίας, μπορεί να θεωρηθεί ως μία μεσοπρόθεσμη φάση, κατά τη διάρκεια της μακροπρόθεσμης τάσης που αναφέραμε παραπάνω. Χρονικά, θα προσδιορίζαμε τη μεσοπρόθεσμη φάση του κορωνοϊού, από το γ’ δεκαήμερο του Φεβρουαρίου έως την 6η ή την 16η Νοεμβρίου 2020.

Αντιλαμβανόμαστε ότι, “αυστηρός” προσδιορισμός μιας μεσοπρόθεσμης τάσης δε μπορεί να υπάρξει. Ο προσδιορισμός συνήθως είναι υποκειμενικός και αυθαίρετος, αλλά και -συχνά- ασαφής, αφού εξαρτάται από την οπτική του αναλυτή ή του συγγραφέα. Ίσως γι’ αυτό και δε μπορεί να υπάρξει ένας γενικότερα αποδεκτός ορισμός της.

Μία βραχυχρόνια φάση, μπορεί να έχει διάρκεια μερικών εβδομάδων, έως μερικών μηνών. Για παράδειγμα, η έντονα πτωτική φάση κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων της μεσοχρόνιας φάσης του κορωνοϊού (από τις τελευταίες μέρες του Φεβρουαρίου 2020, έως και την τρίτη εβδομάδα του Μαρτίου 2020), ήταν μία βραχυπρόθεσμη, έντονα πτωτική φάση, διάρκειας περίπου 4 εβδομάδων, η οποία ακολουθήθηκε από μία βραχυπρόθεσμη έντονα ανοδική φάση, διάρκειας 11 εβδομάδων (μέχρι και τα μέσα Ιουνίου, οπότε και ο ΓΔ σταθεροποιήθηκε στο εύρος των 600 - 650 μονάδων).

Στις παραπάνω παραγράφους, προσδιορίσαμε τη δική μας ερμηνεία των όρων, ενώ παράλληλα προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε τη σημερινή θέση της χρηματιστηριακής μας αγοράς, μέσα στη διάσταση του χρόνου.

Με τον τρόπο αυτό, όμως, μπορούμε πλέον να αντιληφθούμε τον τρόπο που θα εξελιχθεί το μέλλον. Βέβαια, τίποτα δεν είναι “μετρημένο” ή “εγγυημένο”. Όμως, από την ιστορία -και όχι μόνον από τη χρηματιστηριακή- γνωρίζουμε ότι, οι “ιστορικές περίοδοι” σπάνια ξεφεύγουν από τα βασικά χαρακτηριστικά τους και τον τρόπο που εξελίσσονται τα πράγματα μέσα στο χρόνο.

Γιάννης Σιάτρας