Το μεγάλο σπριντ για μείωση κόκκινων δανείων

Του Λεωνίδα Στεργίου

Με φουλ τις μηχανές οι ελληνικές τράπεζες επιταχύνουν την εκκαθάριση των ισολογισμών τους από κόκκινα δάνεια, προχωρώντας ταυτόχρονα σε κινήσεις για απελευθέρωση εγκλωβισμένων κεφαλαίων. Τα στοιχεία των πρώτων μηνών του 2021 δείχνουν ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες προχωρούν σε ταυτόχρονες εμπροσθοβαρείς κινήσεις προκειμένου να είναι εγκαίρως έτοιμες να υποδεχθούν και να διαχειριστούν τη μεγάλη ζήτηση για χρηματοδότηση επενδυτικών έργων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων.

Στην προσπάθεια αποαναγνώρισης κόκκινων δανείων και απελευθέρωσης δεσμευμένων κεφαλαίων για την κάλυψη κινδύνων, οι τράπεζες έχουν σχεδόν διπλασιάσει ακόμα και τους ρυθμούς διαγραφών δανείων. Δηλαδή, πέραν των τιτλοποιήσεων και ρυθμίσεων, οι τράπεζες έχουν εντοπίσει έναν αριθμό δανείων των οποίων η είσπραξη θεωρείται πλέον απίθανη. Με τις διαγραφές αυτές προκύπτουν ζημίες, ωστόσο απελευθερώνονται κεφάλαια από προβλέψεις για κάλυψη κινδύνων, όπου, ειδικά στην περίπτωση των δανείων υψηλού κινδύνου ("unlikely to pay" ή καταγγελμένα και αβέβαιης είσπραξης), η στάθμιση των προβλέψεων είναι μεγάλη.

Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, εντός του πρώτου διμήνου οι τράπεζες προχώρησαν σε διαγραφές δανείων συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ, όταν σε όλη τη διάρκεια του 2020 είχαν διαγράψει δάνεια 3,7 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, η επιτάχυνση των διαγραφών σχετίζεται και με την ταχύτητα υλοποίησης του προγράμματος Ηρακλής, καθώς η ταχύτητα και αποτελεσματικότητα της όλης διαδικασίας εξαρτάται και από την ποιότητα και τους κινδύνους των δανείων που τιτλοποιούνται. Έτσι, όσο χαμηλότερου κινδύνου είναι τα δάνεια, τόσο υψηλότερη είναι η αξιολόγηση και, κατά συνέπεια, η τιμολόγηση για την πώλησή τους. Αυτό οδηγεί σε χαμηλότερες ζημίες που προκύπτουν μεταξύ της λογιστικής αξίας και της τιμής πώλησης. Συνεπώς, δάνεια των οποίων η αποπληρωμή θεωρείται αδύνατη δημιουργούν ζημία είτε μπουν σε τιτλοποίηση είτε παραμείνουν στην τράπεζα προκειμένου να ενταχθούν σε πρόγραμμα εσωτερικής και ενεργητικής διαχείρισης ή σε διαγραφή. Σημειώνεται ότι οι τράπεζες προχωρούν και σε συνδυαστικές κινήσεις, όπως για παράδειγμα, ρύθμιση με διαγραφή ενός μέρους των δανείων.

Το φαινόμενο των διαγραφών εντοπίζεται και στην περσινή Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος, όπου αναφέρεται ότι η έναρξη του προγράμματος Ηρακλής συνέβαλε σε σημαντική μείωση των κόκκινων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών και σε διαγραφές δανείων. Η ίδια παρατήρηση συνεχίζεται και στις επόμενες εκθέσεις, διαπιστώνοντας ταυτόχρονα ότι η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων προέρχεται κυρίως από τιτλοποιήσεις και διαγραφές, παρά από ανακτήσεις, μολονότι έχει ρυθμιστεί σχεδόν το σύνολο των κόκκινων δανείων.

Διπλάσιος ρυθμός

Σε ό,τι αφορά το πρώτο δίμηνο του 2021, από τις συνολικές διαγραφές ύψους 1,2 δισ. ευρώ, σχεδόν οι μισές αφορούν επιχειρηματικά δάνεια (657 εκατ. ευρώ) και οι υπόλοιπες κυρίως καταναλωτικά δάνεια (372 εκατ. ευρώ), όταν οι αντίστοιχες διαγραφές στα στεγαστικά δάνεια είναι μόλις 42 εκατ. ευρώ. Κατά τη διάρκεια του 2020 διεγράφησαν δάνεια συνολικού ύψους 3,7 δισ., εκ των οποίων 2,1 δισ. ευρώ αφορούσαν επιχειρηματικά δάνεια όλων των κλάδων (περιλαμβανομένου του χρηματοοικονομικού τομέα), 745 εκατ. στεγαστικά και 441 εκατ. ευρώ χορηγήσεις καταναλωτικής πίστης. Δηλαδή το 2020 είχαμε περίπου 300 εκατ. ευρώ σε διαγραφές τον μήνα, και τους πρώτους δύο μήνες του 2021 το ποσό αυτό διπλασιάστηκε. Αναφορικά με τον επιχειρηματικό τομέα, οι διαγραφές το 2020 στις επιχειρήσεις πλην του χρηματοοικονομικού τομέα ήταν 2 δισ., εκ των οποίων τα 882 εκατ. ευρώ αφορούσαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Φέτος, στο πρώτο δίμηνο, οι διαγραφές δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανέρχονται σε 44 εκατ. ευρώ από το σύνολο των 657 εκατ. που διαγράφηκαν στον επιχειρηματικό τομέα.

Εταιρείες διαχείρισης

Σε ρυθμίσεις και διαγραφές χρεών προχωρούν και οι εταιρείες διαχείρισης δανείων. Εκτιμάται ότι σε περίπου 6 με 7 στα 10 δάνεια για τα οποία έχει γίνει κάποιου είδους διευθέτηση περιλαμβάνεται και ένα μέρος διαγραφής. Οι περισσότερες και μεγαλύτερες διαγραφές αφορούν κυρίως δάνεια καταναλωτικής πίστης χωρίς εξασφαλίσεις. Στα στεγαστικά και στα υπόλοιπα δάνεια με εξασφαλίσεις προτιμάται η λύση της επιμήκυνσης της περιόδου αποπληρωμής.

Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη και εκπροσώπους εταιρειών διαχείρισης δανείων, ο Ηρακλής συνέβαλε σημαντικά στη μείωση των κόκκινων δανείων, ενώ δικλίδες ασφαλείας και οι ποινές που προβλέπει ο νόμος ως προς τις ανακτήσεις βοηθούν στη δημιουργία κουλτούρας πληρωμών και περιορισμού των λεγόμενων στρατηγικών κακοπληρωτών. Αυτό αναμένεται να ενταθεί με την ισχύ του πτωχευτικού νόμου από 1η Ιουνίου, αλλά και με την εισαγωγή του online μηχανισμού παρακολούθησης ανακτήσεων και φερεγγυότητας δανειοληπτών, στο πλαίσιο του Ηρακλή 2. Ωστόσο, οι ίδιες πηγές δεν παραλείπουν να σημειώσουν ότι η πανδημία και η πλήρης αναστολή των πλειστηριασμών και κάθε είδους νομικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της στήριξης, με την οποία συμφωνούν, λειτούργησαν ως καταφύγιο και σε κακοπληρωτές. Δηλαδή, μαζί με την αναγκαία στήριξη της κοινωνίας και των δανειοληπτών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, "στηρίχθηκαν" και οι στρατηγικοί κακοπληρωτές.

Το όλο περιβάλλον και οι συνθήκες ύφεσης λόγω πανδημίας, σε συνδυασμό με την αναστολή πλειστηριασμών, προκάλεσαν μείωση των ποσοστών ανακτήσεων από τα τιτλοποιημένα δάνεια. Ιδιαίτερη ήταν η πτώση κατά το πρώτο lockdown του 2020, κάτι, όμως, που επιφέρει αρνητική επίπτωση στις ανακτήσεις, φτάνοντας χρονικά μέχρι το 2022. Για τον λόγο αυτό, οι εταιρείες διαχείρισης δανείων ζητούν μεγαλύτερη περίοδο χάριτος (από 24 μήνες που είναι σήμερα) για την αξιολόγησή τους ως προς τις ανακτήσεις, καθώς από την αξιολόγηση αυτή προκύπτει η πληρωμή τους (προμήθεια). Μάλιστα, ο νόμος του Ηρακλή προβλέπει μείωση της προμήθειας για συγκεκριμένα ποσοστά αποκλίσεων σε σχέση με τα επιχειρησιακά σχέδια της τιτλοποίησης, ενώ όταν υπάρχουν συνεχόμενες αρνητικές αποκλίσεις υπάρχει κίνδυνος να χάσει κάποια εταιρεία τη διαχείριση. Προς το παρόν, προχωρούν στις νέες τιτλοποιήσεις, σε ρυθμίσεις, ενώ με ενδιαφέρον παρακολουθούν το πώς θα λειτουργήσει ο νέος πτωχευτικός και ποια θα είναι η επίπτωση από το πρόγραμμα επιδοτήσεων επιχειρηματικών δανείων "Γέφυρα 2".

Πηγή: capital.gr