Η κρίση στις εφοδιαστικές αλυσίδες: Πώς θα τελειώσει και τί θα συμβεί μετά;

ΤΟ ΘΕΜΑ

Η κρίση στις εφοδιαστικές αλυσίδες: Πώς θα τελειώσει και τί θα συμβεί μετά;

Θα καταγραφεί ως το “μεγαλύτερο μποτιλιάρισμα” στην ιστορία. Έχει αναστατώσει τους τομείς της παραγωγής και του εμπορίου σε όλο το κόσμο, προκαλεί έναν παγκόσμιο πληθωρισμό, αναστατώνει τα σχέδια των κεντρικών τραπεζών και κάνει τα θεμέλια της “παγκοσμιοποίησης” να τρίζουν. Είναι ο “μαύρος κύκνος” που κανείς δεν υπολόγιζε και ο οποίος ήδη αποκόπτει “πόντους ανάπτυξης” από τη διεθνή οικονομία. Και το χειρότερο είναι ότι, το πρόβλημα είναι τόσο πολυπαραγοντικό και περίπλοκο, που κανείς δε ξέρει πώς ακριβώς μπορεί να αντιμετωπιστεί. Και βέβαια, ουδείς μπορεί να προβλέψει, πότε και πώς θα λήξει.

Πρόκειται για μία πολύ σοβαρή κατάσταση, η οποία έχει ήδη επιδράσει: Στις τιμές των πρώτων υλών. Στους δείκτες τιμών παραγωγού. Στους δείκτες τιμών καταναλωτή. Στη λειτουργία των βιομηχανικών μονάδων (έλλειψη πρώτων υλών και εξαρτημάτων). Στην επιβίωση “οριακών” βιομηχανικών μονάδων (με υψηλά κόστη παραγωγής και λειτουργίας και χαμηλά περιθώρια κέρδους). Στη λειτουργία του εμπορίου. Στη λειτουργία του τριτογενούς τομέα (υπηρεσιών). Στις τιμές της ενέργειας και στις προσπάθειες για μετάβαση σε περισσότερο “πράσινες” πηγές παραγωγής της. Στην επάρκεια βιομηχανικών και καταναλωτικών αγαθών. Στην οπτική και τις προθέσεις των μεγάλων κεντρικών τραπεζών των αναπτυγμένων οικονομιών (οι οποίες εξακολουθούν να διατηρούν τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά ή και μηδενικά επίπεδα).

Τα άτομα που κατέχουν θέσεις ευθύνης και που λαμβάνουν αποφάσεις για τις κυβερνητικές πολιτικές σε όλο το κόσμο και οι κεντρικοί τραπεζίτες, επιμένουν (με διαρκώς μειούμενη ένταση όμως), ότι το πρόβλημα είναι παροδικό και ότι θα ξεπεραστεί, μέσα στο 2022. Πότε μέσα στο 2022; Ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα.

Και αν ακόμη οι κεντρικοί τραπεζίτες νιώθουν άβολα και αμήχανοι να αναφερθούν σε αύξηση των επιτοκίων, ίσως και λόγω των (άμεσων ή έμμεσων) πολιτικών πιέσεων που -παρά την ανεξάρτητη φύση τους- μπορεί να υφίστανται, δε μπορεί να συμβαίνει το ίδιο, με τις διεθνείς αγορές ομολόγων, οι οποίες, επίσης δε δείχνουν να ανησυχούν. Και αυτό είναι ένα πάρα πολύ αισιόδοξο στοιχείο. Παρά την άνοδο των τιμών παραγωγού και των δεικτών τιμών καταναλωτή (στις ΗΠΑ, ο πληθωρισμός κινείται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 30 ετών), σε όλο το κόσμο, τα επιτόκια ομολόγων των βασικών νομισμάτων παραμένουν σταθερά, εδώ και μήνες, ελάχιστα πάνω από τα “χαμηλά” των τελευταίων ετών, που σημειώθηκαν εντός του 2020. Γνωρίζουμε δε ότι, οι αγορές των ομολόγων, είναι οι πιο “έξυπνες” αγορές στον κόσμο, είναι εξαιρετικά ευαίσθητες σε νομισματικά φαινόμενα και έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται και να προεξοφλούν τις εξελίξεις, πολύ νωρίτερα από οποιονδήποτε άλλον.

Τέλος, αν προσπαθήσουμε να βάλουμε αυτό το “επεισόδιο” πληθωρισμού, στη χρονική σειρά των γεγονότων της μακράς ιστορίας του πληθωρισμού, θα διαπιστώσουμε ότι, όσα συμβαίνουν σήμερα, έρχονται σε αντίθεση με τον τρόπο που οι περίοδοι πληθωρισμού εκδηλώνονταν, στη νομισματική ιστορία της ανθρωπότητας. Με άλλα λόγια, οι δημογραφικές συνθήκες, οι συνθήκες παραγωγής και η νομισματική εξέλιξη των περισσότερων αναπτυγμένων οικονομιών, είναι τέτοιες ώστε, μέσα από την ιστορική λογική εξέλιξης των πραγμάτων, το τρέχον επεισόδιο πληθωρισμού, δείχνει ασυνεπές. Και ως τέτοιο, ακόμη και αν εκδηλωθεί πλήρως, δύσκολα θα μπορούσε να εδραιωθεί.

Όμως, αυτό που συμβαίνει, είναι πρωτοφανές και είναι αμφίβολο εάν υπακούει σε “ιστορικές συνθήκες”. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι, η αναστάτωση που προκάλεσε η πανδημία, έχει διαμορφώσει τόσο πρωτοφανείς και ιδιόμορφες συνθήκες, ώστε να ανατραπεί το σύνηθες “μοντέλο συμπεριφοράς”; Ας μην ξεχνάμε ότι, ζούμε και λειτουργούμε, σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου οι μεταβλητές είναι πολύ περισσότερες και το “σύστημα λειτουργίας” είναι πολύ πιο περίπλοκο, με πολύ περισσότερες “αλληλοεξαρτήσεις” μεταξύ των παραγόντων του συστήματος.

Η πρωτοφανής αυτή κατάσταση, ίσως τελικά ανατρέψει το “ιστορικό σύνηθες” των πραγμάτων. Όμως, πόσο και για τί χρονικό διάστημα; Σίγουρα όχι για πάντα, ή έστω για μία μακροπρόθεσμη περίοδο.

Στο παρελθόν, έχουν υπάρξει ανωμαλίες και προβλήματα, σε μεμονωμένες εφοδιαστικές αλυσίδες. Όμως, κάτι αντίστοιχο με την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα, σε όλο το εύρος των εφοδιαστικών αλυσίδων, δεν έχει υπάρξει και ούτε μπορούσε ποτέ κάποιος να φανταστεί ότι θα υπάρξει. Έτσι, δεν υπάρχει τρόπος να φανταστούμε και το πώς θα τελειώσει αυτή η περιπέτεια, ώστε να επανέλθουμε στην κανονικότητα. Μπορούμε όμως να υποψιαστούμε τί θα συμβεί, όσο αυτή η ανωμαλία στις εφοδιαστικές αλυσίδες, διατηρείται.

Ο κίνδυνος της υπερπαραγωγής και της πλημμύρας από απούλητα εμπορεύματα

Η περίοδος των Χριστουγέννων είναι η πιο σημαντική για όλους τους εμπόρους, σε σχεδόν όλο το κόσμο. Μετά από την πολύμηνη χαμένη περίοδο της πανδημίας και δυσκολιών στην προμήθεια εμπορευμάτων, οι έμποροι θέλουν να διασφαλίσουν ότι θα έχουν εμπορεύματα να πουλήσουν, προς τους καταναλωτές, οι οποίοι, με τις τσέπες γεμάτες χρήματα, θα σπεύσουν να αγοράσουν προϊόντα και δώρα, αναπληρώνοντας τα όσα δεν έζησαν κατά την περσινή εορταστικοί περίοδο.

Η φυσιολογική αντίδραση των εμπόρων απέναντι, στα ήδη χαμηλά -λόγω της πανδημίας- αποθέματά τους (η σχέση “αποθέματα προς πωλήσεις” στις ΗΠΑ κατά το μήνα Μάρτιο του 2021, βρίσκονταν στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1992) και στο πρόβλημα των μη εκτελούμενων παραγγελιών και των καθυστερήσεων στην παραλαβή όσων τελικά εκτελούνται, είναι να κάνουν τις παραγγελίες τους αρκετά νωρίτερα και σε αυξημένες ποσότητες. Έτσι, όπως πιστεύουν, θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν επαρκείς παραλαβές και να έχουν εμπόρευμα να πουλήσουν, στην εορταστική περίοδο, η οποία, στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ξεκινά αυτές τις μέρες.

Βέβαια, η πρακτική αυτή μεγεθύνει το πρόβλημα καθώς η βιασύνη και οι υπερ-παραγγελίες, δημιουργούν ένα ακόμη ισχυρότερο, από το κανονικό, κύμα παραγγελιών σε μακρινά εργοστάσια, μια διαδικασία που είναι γνωστή ως “φαινόμενο bullwhip” (το φαινόμενο bullwhip, γνωστό και ως φαινόμενο Forrester, ορίζεται ως η στρέβλωση της ζήτησης και η διαταραχή της αλυσίδας εφοδιασμού, που ξεκινάει από τον λιανοπωλητή και μεταφέρεται στον χονδρέμπορο και τον κατασκευαστή, όταν οι όγκοι των παραγγελιών είναι μεγαλύτεροι από τον όγκο των πραγματικών πωλήσεων -δείτε εδώ). Με τον τρόπο αυτό, αφ’ ενός μεν το πρόβλημα των εφοδιαστικών αλυσίδων, στην παρούσα φάση, γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, ενώ παράλληλα, αρχίζει να “χτίζεται” ένα νέο πρόβλημα. Αυτό των απούλητων εμπορευμάτων.

Ο κίνδυνος για τη δημιουργία τεράστιων ποσοτήτων απούλητων εμπορευμάτων, προκαλείται όχι μόνον από την ομαλοποίηση που, κάποια στιγμή, θα υπάρξει στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά και από τη φυσιολογική κάμψη της ζήτησης, αφού αυτή, κάποια στιγμή, θα φτάσει στο αποκορύφωμά της, αν δεν έχει ήδη φτάσει.

Όταν αυτό συμβεί, θα παρατηρηθεί το εξής φαινόμενο: Οι παραγωγοί που έχουν αυξήσει την παραγωγική τους δυναμικότητα, για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν την αυξημένη ζήτηση των τελευταίων μηνών, ξαφνικά θα διαπιστώσουν ότι, οι παραγγελίες που φτάνουν στα εργοστάσιά τους, είναι λιγότερες. Αυτό σημαίνει ότι θα μειώσουν τη δυναμικότητά τους -συνεπώς και το προσωπικό τους. Αυτό με τη σειρά του -επειδή θα επηρεάσει τους παραγωγούς σε πολλά μέρη στον κόσμο- θα προκαλέσει μία περαιτέρω συμπίεση στη ζήτηση (προϊόντων και υπηρεσιών), η οποία, ούτως ή άλλως, θα βρίσκεται στη φάση επιστροφής στα κανονικά της μεγέθη.

Και αν κάποια στιγμή ομαλοποιηθούν οι συνθήκες στη διακίνηση των εμπορευμάτων και ξεμπλοκάρουν τα λιμάνια, οι σιδηροδρομικές γραμμές και οι στόλοι των φορτηγών, από το σημερινό χάος που επικρατεί στη διακίνηση των κοντέινερς, τότε οι παραγγελίες των εμπόρων προς τα εργοστάσια θα μειωθούν ακόμη περισσότερο, αφού τα αποθέματά τους θα είναι και πάλι σε κανονικά επίπεδα, ή και παραπάνω.

Υπάρχει ο κίνδυνος της ύφεσης;

Σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου αναπτύσσονται εμπορικές σχέσεις μεταξύ χωρών με διαφορετικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και διαφορετικά επίπεδα τιμών, σταδιακά δημιουργούνται εμπορικές ισορροπίες που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της παραγωγικής διαδικασίας και διατηρούν τις τιμές παραγωγής σε χαμηλά επίπεδα και συνεπώς, αποθαρρύνουν την εμφάνιση του πληθωρισμού. Όταν οι παγιωμένες εμπορικές σχέσεις διαταράσσονται τόσο βίαια και σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, προκαλούνται απρόβλεπτες εξελίξεις, οι οποίες οδηγούν -ενδεχομένως για βραχυπρόθεσμο ή και μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα- σε ανισορροπίες, μέσα σε ολόκληρο το διεθνές σύστημα.

Αν η παραπάνω ανάλυσή μας, έχει ρεαλιστική βάση -και δε βλέπουμε το γιατί να μην έχει- τότε όντως είναι πολύ πιθανό, η απότομη κάμψη της ζήτησης και των διακινούμενων όγκων εμπορευμάτων, να προκαλέσει τα αντίστροφα φαινόμενα που προκλήθηκαν από την αιφνίδια αύξησή της.

Με άλλα λόγια, η εμφάνιση υψηλών (ή και κανονικών) αποθεμάτων, θα προκαλέσει κάμψη της παραγωγής και περαιτέρω μείωση της ζήτησης, η οποία θα οδηγήσει σε πτώση των τιμών των ναύλων, των τιμών της ενέργειας (πολύ περισσότερο δε, αν τότε πλησιάζει και η καλοκαιρινή περίοδος στο βόρειο ημισφαίριο), των τιμών των μετάλλων και συνεπώς, εκκίνηση της διαδικασίας σταθεροποίησης των τιμών. Δυστυχώς όμως, η διαδικασία αυτή θα δημιουργήσει και αρκετά “θύματα” κατά την εξέλιξή της.

Εκτιμούμε ότι δεν θα προκληθεί κάποιου είδους ύφεση, είτε στη διεθνή οικονομία στο σύνολό της, είτε σε μεγάλες αναπτυγμένες οικονομίες. Η οποιαδήποτε κάμψη στη ζήτηση, δεν θα είναι ικανή να διαταράξει σημαντικά, τις ισορροπίες των οικονομιών, τουλάχιστον στο σύνολό τους. Όμως, όταν σε κάποια στιγμή, καθώς θα αρχίζει η εξομάλυνση στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αρχίσουν οι συζητήσεις και τα άρθρα για το ύψος των αποθεμάτων και τη μείωση των παραγγελιών (θα φανούν στο μηνιαίο δείκτη ΡΜΙ των χωρών), τότε θα ξεκινήσει και η αντίστροφη μέτρηση στις τιμές, με την ίδια ακριβώς σειρά που επήλθε η άνοδός τους: ύψος ναύλων, τιμές μετάλλων (κυρίως του χαλκού), τιμές λοιπών εμπορευμάτων, τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου και το “ξεφούσκωμα” θα απλωθεί, σιγά - σιγά, στα προϊόντα και τις υπηρεσίες.

Για όσους ασχολούμαστε με τις αγορές και θέλουμε να αντιλαμβανόμαστε την εξέλιξη των πραγμάτων, πριν την αντιληφθούν οι “πολλοί”, υπάρχουν κάποιοι δείκτες που μπορούμε να παρακολουθούμε: Ο δείκτης PMI (εδώ). Ο δείκτης Baltic Dry (ύψος ναύλων) (εδώ). Ο δείκτης τιμών μετάλλων (LME) (εδώ). Ο δείκτης εμπορευμάτων CRB Raw Industrials Spot Price Index (εδώ). Ο δείκτης τιμών χαλκού (εδώ) και αλουμινίου (εδώ). Οι τιμές του πετρελαίου (εδώ) και του φυσικού αερίου (εδώ). Τα επιτόκια των αμερικανικών ομολόγων (εδώ). Ο χρηματιστηριακός δείκτης Dow Jones Transportation (εδώ). Η τιμή της μετοχής της μεταφορικής εταιρίας “Maersk” (εδώ). Διάφορα ETF που επενδύουν σε μετοχές μεταφορικών εταιριών (π.χ. εδώ). Βέβαια, ο επενδυτής που αναζητά έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση, θα βρει πολλούς ακόμη τρόπους για να αντιληφθεί ότι, κάτι αρχίζει να αλλάζει.

Υποθέτουμε ότι, αυτό τον “κύκλο” των εξελίξεων, τον αντιλαμβάνονται καλύτερα απ’ όλους μας, οι συναλλασσόμενοι στις αγορές ομολόγων (αλλά και των μετοχών). Βεβαίως τον αντιλαμβάνονται και οι κεντρικοί τραπεζίτες, οι οποίοι επιμένουν στη στάση τους για διατήρηση της χαλαρής πολιτικής τους (κυρίως στον τομέα των επιτοκίων), παρά το γεγονός ότι, οι στόχοι που, επί πολλά χρόνια, προέβαλαν για την εφαρμογή της -πληθωρισμός κοντά στο 2,0% και επίτευξη πλήρους απασχολησης- έχουν πλέον επιτευχθεί.

Χωρίς αμφιβολίες, η αναταραχή που προκάλεσε η πανδημία στις εφοδιαστικές αλυσίδες και στον τρόπο που λειτουργεί η διεθνής οικονομία, θα προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στους τρόπους και τους τόπους παραγωγής των προϊόντων, αφού πέραν των αντικειμενικών προβλημάτων, η μείωση της “παγκοσμιοποίησης” ήδη έχει αρχίσει να γίνεται και αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Όμως, ότι και αν γίνει, όσες αλλαγές και αν αποφασιστούν, οι οικονομικές μονάδες, πάντα θα αναζητούν τρόπους για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της οικονομικής και της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης τους. Αυτό διασφαλίζει ότι, όσο ο κόσμος λειτουργεί υπό το παρόν οικονομικό σύστημα, το κεφάλαιο, θα αναζητά και θα βρίσκει τρόπους για τη μεγιστοποίηση της απόδοσής του. Για όσους ασχολούμαστε με τις επενδύσεις, στο τέλος της ημέρας, αυτό μας κάνει να κοιμόμαστε ήσυχοι.

Γιάννης Σιάτρας

Επιστροφή στα περιεχόμενα,εδώ.