Η μελέτη του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, που στηρίζει το αίτημα Μητσοτάκη για επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα

Στην ομιλία του, στα πλαίσια της 75ης επετείου από την ίδρυση της UNESCO, την 12/11/2021, στο Παρίσι, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ζήτησε επίσημα από το Ηνωμένο Βασίλειο να επιστραφούν τα μάρμαρα του Παρθενώνα, που βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Το ίδιο αίτημα θα υποβάλλει και προς τον βρετανό Πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον, κατά τη συνάντηση που θα έχει αύριο, 16/11/2021, στο Λονδίνο.

Συνιστά η θέση του έλληνα Πρωθυπουργού μία “επικοινωνιακή πομφόλυγα” ή εδράζεται σε στοιχεία που μπορούν να ανακινήσουν την υπόθεση υπέρ της Ελλάδας; Μάλλον το δεύτερο συμβαίνει.

Κατά τα φαινόμενα, η αναβίωση της παλαιάς αυτής διαμάχης, βασίζεται στα συμπεράσματα μελέτης του καθηγητή David Rudenstine που εξέδωσε, φέτος τον Ιούνιο, η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Cardozo, στην οποία ερευνώνται το νομικό πλαίσιο της δραστηριότητας του Λόρδου Έλγιν, τότε πρεσβευτή της Μεγάλης Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και τα συμπεράσματα της βρετανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής που, το έτος 1816, ερεύνησε το θέμα της νομιμότητας της κτήσης των γλυπτών από αυτόν και που πρότεινε, προς το Κοινοβούλιο, την αγορά τους από τη βρετανική Κυβέρνηση.

Ο καθηγητής Rudenstine αποδεικνύει ότι, ουδέποτε η οθωμανική Κυβέρνηση έδωσε άδεια στον λόρδο Έλγιν για την αφαίρεση των γλυπτών από τον Παρθενώνα, αλλά και ότι, το πόρισμα της Επιτροπής προς το Κοινοβούλιο, παραποιήθηκε, έτσι ώστε η απόφαση του βρετανικού κοινοβουλίου για την αγορά της συλλογής του Έλγιν, βασίστηκε σε πλάνη.

Πρόκειται για νέα στοιχεία στο ζήτημα, ικανά, όπως αναφέρει ο καθηγητής Rudenstine, να ανατρέψουν τα νομικά -αλλά και τα ηθικά- επιχειρήματα που, επί δεκαετίες τώρα, προβάλλει το Βρετανικό Μουσείο, κάτι, που μπορεί να οδηγήσει τη βρετανική Κυβέρνηση, τη μόνη αρμόδια για να λάβει απόφαση, στο να μεταβάλλει τη θέση της, ή να ελαστικοποιήσει τη στάση που τηρεί μέχρι σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μία νέα τροπή, σε ένα ζήτημα που είναι σημαντικό για τους Έλληνες. Και ορθά η Κυβέρνηση το φέρνει στην επιφάνεια, μάλιστα, σε μία δύσκολη πολιτική συγκυρία γι’ αυτήν, όπου κάθε βοήθεια είναι ευπρόσδεκτη.

Αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα από την εισαγωγή της μελέτης (σελίδες 382 - 383 του τόμου μελετών της Σχολής), όπου αναφέρονται τα βασικά στοιχεία της μελέτης, που μπορούν να αποτελέσουν τα κύρια επιχειρήματα της νέας ελληνικής προσέγγισης.

Rudenstine, David, Trophies for the Empire: The Epic Dispute Between Greece and England Over the Parthenon Sculptures in the British Museum (June 15, 2021).

Cardozo Arts & Entertainment Law Journal, Vol. 39, 2021, Cardozo Legal Studies Research Paper 648.

Δείτε ολόκληρη τη μελέτη, εδώ.

“...Καθώς η διαμάχη για τα “γλυπτά του Παρθενώνα” συνεχίζεται για τόσο πολύ καιρό, θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί εάν υπάρχει κάτι νέο και σημαντικό να ειπωθεί σχετικά με το θέμα. Αποδεικνύεται, ότι υπάρχει. Μια προσεκτική ανασκόπηση των σχετικών ιστορικών δεδομένων, παρέχει ισχυρά στοιχεία που ανατρέπουν τη συμβατική άποψη που προωθείται από το Βρετανικό Μουσείο και τους υποστηρικτές του. Κατά συνέπεια, πολλά από αυτά που έχουν ληφθεί ως γνωστά και αποδεκτά απαξιώνονται και αντικαθίστανται από μία άλλη οπτική, απόψεις και δεδομένα, που καταλήγουν να αναδιατυπώνουν τη διαμάχη με εντυπωσιακό τρόπο.

Παρουσιάζοντας αυτήν την αναδιατυπωμένη αφήγηση, αυτό το άρθρο προβάλλει τέσσερις σημαντικούς ισχυρισμούς.

Πρώτο, όσο και αν είναι περίεργο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τη θέση ότι οι Οθωμανοί αξιωματούχοι της Κωνσταντινούπολης έδωσαν στον Λόρδο Έλγιν προηγούμενη γραπτή άδεια να αποσυναρμολογήσει τον Παρθενώνα από τα ιστορικά του γλυπτά. Μάλιστα, τα διαθέσιμα στοιχεία αποδεικνύουν το αντίθετο, ότι ο Έλγιν έκανε κατάχρηση της εξουσίας του ως Βρετανός πρεσβευτής και χρησιμοποίησε δωροδοκίες για να αφαιρέσει τα ιστορικά γλυπτά του από τον Παρθενώνα.

Δεύτερο, η βρετανική κοινοβουλευτική επιτροπή του 1816 που συνέστησε την αγορά της συλλογής του Έλγιν από τη βρετανική κυβέρνηση, τροποποίησε ένα έγγραφο που ήταν τότε κεντρικό —και παραμένει ως “κεντρικό”- για το αν η οι Οθωμανοί έδωσαν στον Έλγιν την άδεια να πάρει τα γλυπτά. Λόγω του ακριβούς χαρακτήρα της τροποποίησης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τροποποίηση αυτή έγινε σκόπιμα και με γνώση των συνεπειών που θα επέφερε και και πιθανότατα είχε σκοπό να αμβλύνει την αντίθεση που αρχικά εξέφραζε η βρετανική Κυβέρνηση για την αγορά της συλλογής του Έλγιν. Ως αποτέλεσμα, η απάτη που πραγματοποιήθηκε, υπονομεύει την ακεραιότητα της κοινοβουλευτικής ψηφοφορίας του 1816 για την αγορά της συλλογής του Έλγιν.

Τρίτο, όσο και αν το Βρετανικό Μουσείο ισχυρίζεται ότι η Κοινοβουλευτική Επιτροπή του 1816 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δραστηριότητες του Λόρδου Έλγιν στον Παρθενώνα ήταν νόμιμες, η Έκθεση της Επιτροπής δεν προβάλλει τέτοιο ισχυρισμό. Και η αποτυχία να χαρακτηρισθούν ως νόμιμες οι δραστηριότητες του Λόρδου Έλγιν, δεν οφείλονται σε παράβλεψη. Η νομιμότητα της αφαίρεσης των γλυπτών από τον Έλγιν, ήταν το κύριο επίκεντρο της ερώτησης προς τον Έλγιν από την Επιτροπή και η αποτυχία της να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι ενέργειες του Έλγιν ήταν νόμιμες, είναι πολύ σημαντική.

Τέταρτο, το Βρετανικό Μουσείο παραποιεί τα ιστορικά στοιχεία που σχετίζονται με αυτήν την επική διαμάχη πολιτιστικής ιδιοκτησίας και αποκρύπτει τα στοιχεία που θα αποκάλυπταν την παραπλανητική περιγραφή. Με αυτόν τον τρόπο, χρησιμοποιεί το κύρος και την εξέχουσα θέση του για να πραγματοποιήσει μια επιθετική εκστρατεία δημοσίων σχέσεων για να υπερασπιστεί τη συνεχιζόμενη διατήρηση της συλλογής Elgin. Ενεργώντας με αυτό το τρόπο, το Βρετανικό Μουσείο υπονομεύει την ισχύ των όποιων δίκαιων διεκδικήσεών του, που ευνοούν τη συνέχιση της διατήρησης των γλυπτών του Παρθενώνα.

Η συνέπεια της παρούσας επαναξιολόγησης των ιστορικών στοιχείων, είναι να στερήσει το Βρετανικό Μουσείο και τους υποστηρικτές του από τα πολυπόθητα νομικά και ηθικά επιχειρήματα. Αν η εξέλιξη αυτή, ωθήσει τη βρετανική κυβέρνηση να επιστρέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα, είναι αβέβαιο. Το σίγουρο είναι ότι μετατοπίζει δραματικά τα επιχειρήματα υπέρ της επιστροφής των γλυπτών στην Αθήνα.”

Δείτε δελτίο τύπου της Νομικής Σχολής Cardozo, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, εδώ.

Γιάννης Σιάτρας