Αρχική | Διάφορα | Τεύχη 2018-2023 (Νο 199 έως Νο 253) | Χ&Α - 244 | 1973 και 2022: Κρίσεις παράλληλες

1973 και 2022: Κρίσεις παράλληλες

Μέγεθος γραμμάτων: Decrease font Enlarge font
1973 και 2022: Κρίσεις παράλληλες

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1973 και 2022: Κρίσεις παράλληλες

 

Οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές κρίσεις του 1973 και του 2022, έχουν πολλά κοινά σημεία: Στο τί προηγήθηκε των κρίσεων. Στα αίτια που τις προκάλεσαν και στον τρόπο που εκδηλώθηκαν. Στη συμπεριφορά των κοινωνιών. Στο γεωπολιτικό τους χαρακτήρα. Στην ακολουθούμενη νομισματική πολιτική. Στη συμπεριφορά των χρηματοοικονομικών αγορών. Οι ομοιότητες αυτές, σε μεγάλο βαθμό, έχουν ήδη αποδειχθεί από τις εξελίξεις.

Σε προηγούμενα τεύχη και άρθρα (*) έχουμε αναφερθεί αναλυτικά στα κοινά σημεία των δύο κρίσεων.

 

Οι ομοιότητες, ενδεχομένως, θα επεκταθούν στη χρονική διάρκεια των κρίσεων και κυρίως, στα οικονομικά, κοινωνικά και χρηματοοικονομικά αποτελέσματά τους. Αυτά, τουλάχιστον ακόμη, δεν έχουν αποδειχθεί πλήρως.

 

Στο παρόν άρθρο, εξετάζουμε την πορεία των τριών βασικών χρηματιστηριακών δεικτών κατά τη διάρκεια των δύο κρίσεων. Η εξέταση γίνεται σε “κοινό χρόνο”, δηλαδή, εξετάζουμε την πορεία των δεικτών, με βάση τον αριθμό των συνεδριάσεων που ακολούθησαν από το σημείο του “υψηλότερου κλεισίματος” πριν από την έναρξη της κρίσης.
Ας δούμε τη μέθοδο εξέτασης, με ένα παράδειγμα: Πριν από το ξέσπασμα της κρίσης του 1973, ο δείκτης Dow Jones, είχε πετύχει την υψηλότερη τιμή του, στις 11/1/1973 (στις 1.501,70 μονάδες -η τιμή αυτή ήταν η, μέχρι τότε, ιστορικά ανώτερη τιμή που είχε επιτευχθεί). Κατά τους επόμενους μήνες, εξελίχθηκε η χρηματοοικονομική κρίση του 1973 (επεκτάθηκε και κατά τη διάρκεια του 1974). Η χαμηλότερη τιμή (“πάτος”) της κρίσης εκείνης της περιόδου, καταγράφηκε στις 3/10/1974 και ήταν στις 587,61 μονάδες. Η όλη -χρηματιστηριακή- περιπέτεια, διήρκεσε από την 11/1/1973 μέχρι την 3/10/1974, δηλαδή, για 437 συνεδριάσεις.

Πριν από το ξέσπασμα της κρίσης του 2022, ο δείκτης Dow Jones, πέτυχε την υψηλότερη τιμή του στις 4/1/2022, στις 36.799,65 μονάδες. Η τιμή αυτή, ήταν -και πάλι- νέα ανώτερη ιστορική τιμή για τον δείκτη.

Από χρηματιστηριακής πλευράς, οι ημερομηνίες αυτών των δύο υψηλότερων κλεισιμάτων (της 11/1/1973 και της 4/1/2022) ως τις ημερομηνίες έναρξης των αντίστοιχων κρίσεων.

 

Πώς δημιουργούμε το διάγραμμα; Ας δούμε για παράδειγμα, το Διάγραμμα 1, που αφορά στον δείκτη Dow Jones.

Επάνω στο διάγραμμα του Dow Jones, για την περίοδο της κρίσης του 1973, προσθέτουμε το -μέχρι σήμερα γνωστό- διάγραμμα του Dow Jones, της κρίσης του 2022, δηλαδή για την περίοδο 4/1/2022 μέχρι σήμερα (2/9/2022).

Τα πρώτα σημεία, για κάθε περίοδο, είναι τα παραπάνω αναφερόμενα σημεία των υψηλότερων κλεισιμάτων που προηγήθηκαν κάθε κρίσης, τα οποία θεωρούνται και ως οι ημερομηνίες έναρξης των αντίστοιχων κρίσεων. Δηλαδή, το πρώτο σημείο για την καμπύλη της κρίσης του 1973 είναι το σημείο της 11/1/1973 και για την κρίση του 2022, το σημείο της 4/1/2022. Στη συνέχεια του διαγράμματος, οι καμπύλες εξελίσσονται, όχι με βάση τις ημερομηνίες, αλλά με βάση τον αριθμό των συνεδριάσεων.

Η μαύρη καμπύλη στο διάγραμμα (κρίση του 2022), δείχνει την πορεία του Dow Jones, κατά τις πρώτες 168 συνεδριάσεις της κρίσης (διάστημα από 4/1/2022 έως 2/9/2022). Αντίστοιχα, μπορεί κάποιος να δει (στην καφέ καμπύλη που αναφέρεται στην κρίση του 1973), την αντίστοιχη πορεία του Dow Jones, κατά τις πρώτες 168 συνεδριάσεις, εκείνης της κρίσης.

 

Στο παρόν άρθρο, εμφανίζονται τρία διαγράμματα, κατασκευασμένα με τον παραπάνω τρόπο. Ένα για τον δείκτη Dow Jones, ένα για τον S&P-500 και ένα για τον Nasdaq.

 

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά, εδώ.

 

Δείκτης Dow Jones:

Κατά τις 168 συνεδριάσεις, μετά από την εμφάνιση “υψηλότερου κλεισίματος”, και στις δύο περιπτώσεις (κρίση του 1973 και του 2022), η τροχιά του δείκτη είναι ήπια πτωτική. Στο διάστημα αυτό, κατά την κρίση του 1973, ο Dow Jones είχε απώλειες ύψους -15,8%, ενώ κατά την κρίση του 2022, οι απώλειες φτάνουν στο -15,0%.

Οι μεγαλύτερες απώλειες που είχε ο δείκτης, κατά τις 168 συνεδριάσεις, έφτασαν στο -19,0% κατά την κρίση του 1973 και κατά -18,7% στην κρίση του 2022.

Κατά την κρίση του 1973, το χαμηλότερο σημείο (το οποίο σήμανε και το τέλος της χρηματιστηριακής πτώσης και κρίσης) καταγράφηκε στις 3/10/1974, στις 587,61 μονάδες, με απώλειες -44,13%. Η πτώση από το “υψηλό” στο “χαμηλό” διήρκεσε 437 συνεδριάσεις.

Αν υποθέσουμε ότι, η κρίση -και η διαδικασία πτώσης του Dow Jones- διαρκέσει και πάλι 437 συνεδριάσεις, αυτό σημαίνει ότι, η κρίση θα εξελιχθεί μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2023, ενώ, αν οι απώλειες του δείκτη είναι ανάλογες, ο Dow Jones, θα κινηθεί γύρω από την περιοχή των 20.560 μονάδων.

 

Είναι πιθανό να κρατήσει η κρίση τόσο πολύ ή να φτάσει ο Dow Jones, σε τόσο χαμηλά επίπεδα; Αυτό θα το εξετάσουμε παρακάτω.

 

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά, εδώ.

Δείκτης S&P-500

Πριν από την κρίση του 1973, ο δείκτης S&P-500 κατέγραψε την υψηλότερη τιμή του, την 11/1/1973 (την ίδια μέρα με τον δείκτη Dow Jones), στις 120,24 μονάδες. Πριν από την κρίση του 2022, ο S&P-500 κατέγραψε την υψηλότερη τιμή του, την 3/1/2022 (μία μέρα νωρίτερα από τον Dow Jones), στις 4.796,56 μονάδες.

Από την 3/1/2022 μέχρι και την 2/9/2022, έχουν υπάρξει 169 συνεδριάσεις. Στις συνεδριάσεις αυτές, και στις δύο περιπτώσεις (1973 και 2022), η τροχιά του δείκτη είναι ήπια πτωτική, με σύντομες φάσεις ανάκαμψης. Στο διάστημα των πρώτων 169 συνεδριάσεων, στην κρίση του 1973, ο S&P-500 είχε καταγράψει απώλειες -14,29%. Στις 169 συνεδριάσεις απο την αρχή της κρίσης του 2022, ο S&P-500 υποχωρεί κατά -18,15%.

Οι μεγαλύτερες απώλειες που είχε ο δείκτης, στο διάστημα των 169 συνεδριάσεων, έφτασαν στο -16,1% κατά την κρίση του 1973 και κατά -23,6% στην κρίση του 2022.

Το τέλος της χρηματιστηριακής κρίσης του 1973, καταγράφηκε στις 3/10/1974 (την ίδια μέρα με το “χαμηλό” του δείκτη Dow Jones) με το δείκτη S&P να φτάνει στις 62,28 μονάδες, έχοντας απώλειες κατά -48,20% από την έναρξη της κρίσης.

Αν υποθέσουμε ότι, η κρίση διαρκέσει και πάλι 438 συνεδριάσεις, αυτό σημαίνει ότι, η κρίση θα εξελιχθεί μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2023, ενώ, αν οι απώλειες του δείκτη είναι ανάλογες, ο S&P, θα κινηθεί γύρω από την περιοχή των 2.485 μονάδων, ή περίπου, -36,7% από το σημείο που βρίσκεται σήμερα (2/9/2022, στις 3.926,0 μονάδες).

 

Δείτε το διάγραμμα διαδραστικά, εδώ.

 

Δείκτης Nasdaq:

Κατά την κρίση του 1973, ο δείκτης Nasdaq, είχε καταγράψει την -τότε- ανώτερη τιμή του, επίσης την 11/1/1973, στις 136,84 μονάδες. Πριν από την κρίση του 2022, ο Nasdaq, είχε καταγράψει την ανώτερη τιμή του, την 19/1/2021, στις 16.057,44 μονάδες.

Από την 19/1/2021, μέχρι την 2/9/2022, έχει υπάρξει 198 συνεδριάσεις. Στις συνεδριάσεις αυτές (κρίση του 2022), ο Nasdaq, έχει καταγράψει απώλειες -27,57%. Στο διάστημα αυτό, ο Nasdaq, έφτασε να υποχωρεί εως και κατά -33,70% (στις 16/6/2022).

Στην κρίση του 1973, κατά τις πρώτες 198 συνεδριάσεις του, μετά το υψηλό της 11/1/1973, ο Nasdaq, κατέγραφε απώλειες κατά -18,3%.

Στην κρίση του 1973, ο δείκτης Nasdaq είχε τις μεγαλύτερες απώλειες από τους τρεις εξεταζόμενους χρηματιστηριακούς δείκτες. Στις 3/10/1974, όταν (την ίδια μέρα με τους άλλους δείκτες) βρέθηκε στο χαμηλότερο σημείο της κρίσης, η τιμή του ήταν 54,87 μονάδες και είχε απώλειες -59,9%.

Αν υποθέσουμε ότι και στην παρούσα κρίση, ο δείκτης Nasdaq σημειώσει το ίδιο ποσοστό απωλειών, τότε -αναφερόμαστε υποθετικά-, η τιμή του θα πρέπει να φτάσει στις 6.438 μονάδες.


Τί αντιλαμβανόμαστε από τις συγκρίσεις; Θα επαναληφθούν και κατά την κρίση του 2022, όσα είχαν συμβεί κατά την κρίση του 1973;

Όχι. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, επειδή τα πάντα γύρω μας είναι διαφορετικά. Όμως, εξετάζοντας τα όσα είχαν συμβεί στην κρίση του 1973, διακρίνουμε ορισμένα στοιχεία τα οποία μας βοηθούν να αντιληφθούμε “τί συμβαίνει”, αλλά και το “τί μπορεί να συμβεί”.

Καθώς, με τις ομοιότητες των κρίσεων του 1973 και του 2022, έχουμε αναφερθεί και σε άλλες δημοσιεύσεις, εστιάζουμε περισσότερο στο χρηματιστηριακό τμήμα των κρίσεων.


Διάρκεια: Είχαμε από την αρχή εκφράσει την άποψη ότι, η διάρκεια αυτής της κρίσης θα είναι μεγάλη. Αυτό οφείλεται στη φύση του προβλήματος που -άσχετα αν δεν την προκάλεσε- μεγέθυνε την κρίση, στον πληθωρισμό και τα αίτια που τον προκάλεσαν. Όπως ήδη γνωρίζαμε και είχαμε αναφερθεί στο παρελθόν και όπως πλέον αποδεικνύεται από τις εξελίξεις, ο πληθωρισμός είναι ένα μεσομακροχρόνιο φαινόμενο. Παράλληλα, καθώς έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και τείνει να μετατραπεί σε “πληθωρισμό κόστους”, εκτιμάται ότι, η διάρκειά του θα είναι μεγάλη, ενώ για η θεραπεία του, διέρχεται μέσα από το φαινόμενο της ύφεσης. Συνεπώς, εκτιμούμε ότι, η χρονική διάρκεια της χρηματιστηριακής κρίσης θα είναι μεγάλη, όπως άλλωστε εξελίσσεται.

Η άποψή μας είναι ότι, σε οικονομικό επίπεδο, ο πληθωρισμός θα “ταλαιπωρήσει” τις οικονομίες για χρονικό διάστημα ετών. Σε χρηματιστηριακό επίπεδο, η επίδραση θα είναι πιο σύντομη, επειδή οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν την ικανότητα να προεξοφλούν τις εξελίξεις. Έτσι, θα “δουν” το τέλος της πληθωριστικής περιπέτειας, νωρίτερα.


Πότε μπορεί να υπάρξει ο “πάτος” των χρηματιστηριακών δεικτών; Μπορούμε να υποθέσουμε ότι, η χρηματιστηριακή κρίση του 2022, θα είναι χρονικά μικρότερη από τη χρηματιστηριακή κρίση του 1973. Αυτό, ίσως είναι μια αυθαίρετη υπόθεση, όμως, βασίζεται στη σκέψη ότι, σήμερα, οι αγορές κινούνται “ταχύτερα” σε σχέση με το παρελθόν, ενώ η οποιαδήποτε ύφεση εκδηλωθεί, έχει πιθανότητες να είναι ηπιότερη σε σχέση με τις υφέσεις που εκδηλώθηκαν στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980.

Όμως, τελικά, καθώς ουδείς μπορεί να προβλέψει τόσο σύνθετες περιστάσεις, θα παραπέμψουμε στα όσα περιγράφαμε στο τεύχος Νο 242 (Ιούλιος 2022) για το ίδιο ζήτημα:

Κατά τη διάρκεια μιας χρηματιστηριακής κρίσης, οι τιμές των μετοχών καταγράφουν τα χαμηλότερα σημεία τους, τη στιγμή που γίνεται αντιληπτό ότι έχει ξεκινήσει η διαδικασία για την εξάλειψη των αιτιών που την προκάλεσαν.

Αυτό είναι κάτι σαν “αξίωμα” στο χρηματιστηριακό χώρο και οφείλεται στην προεξοφλητική ικανότητα των χρηματιστηριακών αγορών. Συνεπώς, και η παρούσα χρηματιστηριακή κρίση, θα βρεθεί στο χαμηλότερο σημείο της -στον “πάτο” της- ευθύς μόλις γίνει αντιληπτό από τις αγορές ότι, είναι “ορατό” το σημείο όπου θα υπάρξει τερματισμός της οικονομικής επιδείνωσης που προκαλούν τα σημερινά αρνητικά οικονομικά φαινόμενα. Ως “οικονομικά φαινόμενα”, δεν αναφερόμαστε μόνο στον πληθωρισμό, αλλά και σε διάφορα άλλα που μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της παρούσας κρίσης.

Δείτε το πλήρες κείμενο, εδώ.


Βάθος της πτώσης: Μέχρι σήμερα, εμφανίζεται μία αξιοσημείωτη ομοιότητα στην εξέλιξη της κρίσης του 2022, σε σχέση με την κρίση του 1973. Αυτό το έχουμε επισημάνει και άλλες φορές. Όμως, αν σε προηγούμενες δημοσιεύσεις, η θέση αυτή ήταν μία “υπόθεση”, με το πέρασμα του χρόνου, η θέση αυτή αρχίζει να αποδεικνύεται.

Παράλληλα, έχουμε υπόψη μας τα στατιστικά στοιχεία των προηγούμενων χρηματιστηριακών κρίσεων, των τελευταίων 50 ετών (δείτε εδώ) καθώς και πλήθος στατιστικών στοιχείων επί των αμερικανικών και των διεθνών δεικτών.


Πιθανότατα, όταν στο ξεκίνημα της χρηματιστηριακής κρίσης του 1973, κάποιοι θα είχαν εκφράσει την άποψη ότι “η κρίση αυτή είναι πολύ σοβαρή” και ότι, “ο δείκτης Dow Jones θα μπορούσε να χάσει έως και 40% ή 50%”. Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι θα έβρισκαν τις εκτιμήσεις αυτές ως υπερβολικές, ενώ επίσης, κάποιοι θα τις χλεύαζαν. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα.


Μέχρι σήμερα, παρατηρούμε μία “σθεναρή” αντίσταση των χρηματιστηριακών αγορών στην υποχώρηση. Οφείλεται αυτό στη, διατηρούμενη έως σήμερα, θετική πορεία της κερδοφορίας των εταιριών ή σε μία “απαξίωση της έννοιας του κινδύνου”, λόγω της πολυετούς φάσης ανόδου που προηγήθηκε; Ίσως να οφείλεται σε ένα συνδυασμό και των δύο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, υπενθυμίζουμε ότι, όταν ξέσπασε η κρίση της πανδημίας, μέσα σε λίγες μέρες (από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι την 23/3/2020), ο Dow Jones βρέθηκε στις 18.591 μονάδες (υποχώρησε κατά -37,1%), ο S&P στις 2.237 μονάδες (υποχώρησε κατά 34,2%) και ο Nasdaq στις 6.860 μονάδες (υποχώρησε κατά -30,1%). Με την αναφορά αυτή, δε θέλουμε να εννοήσουμε ότι, οι δείκτες θα υποχωρήσουν στα επίπεδα αυτά. Θέλουμε όμως να δείξουμε ότι, μέσα σε ένα πολύ αρνητικό κλίμα, οι χρηματιστηριακοί δείκτες μπορούν να υποχωρήσουν με ταχύτητα σε “βάθη” που μέχρι τότε φάνταζαν ως “αδιανόητα”.


Δε μπορούμε βεβαίως να γνωρίζουμε πότε θα τελειώσει η κρίση, ή πιο θα είναι το βάθος της. Γνωρίζουμε απλά ότι η κρίση αυτή είναι σοβαρή και έχει -αποδεδειγμένες πλέον- ομοιότητες με την κρίση του 1973. Το λιγότερο που, εμείς, πρέπει να κάνουμε είναι να την πάρουμε στα σοβαρά και να την αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα. Και κυρίως, να την παρακολουθούμε με “ανοιχτό μυαλό” και συντηρητικότητα στις κινήσεις μας. Αν την παρακολουθούμε, καθώς έχουμε πλέον μια καλή αντίληψη για τους (πολιτικούς, μακροοικονομικούς και νομισματικούς) μηχανισμούς που την επηρεάζουν, θα μπορούμε να αντιληφθούμε την εξέλιξή της και το τέλος της.



(*) “Οι χρηματιστηριακές κρίσεις, τα χαρακτηριστικά τους και η αντιμετώπισή τους”. Τεύχος Ιουλίου 2022, Νο 242, σελίδες 11-15 (εδώ). Δείτε το άρθρο σε ιστοσελίδα, εδώ.

Δείτε το σύνολο των άρθρων του παρόντος αφιερώματος, σε μορφή ιστοσελίδας:
Οι χρηματιστηριακές κρίσεις, τα χαρακτηριστικά τους και η αντιμετώπισή τους (εδώ)
Οι έξι χρηματιστηριακές κρίσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών (εδώ)
Ο πληθωρισμός, τα επιτόκια και οι χρηματιστηριακές αγορές: Οι περιπτώσεις των κρίσεων του 1973 και του 1979 (εδώ)
Η αντιμετώπιση της κρίσης - Η αναζήτηση του “πάτου” (εδώ).

Το παρόν άρθρο, είναι τμήμα της ύλης του τεύχους 244 (Σεπτέμβριος 2022) του περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ. Δείτε τα πλήρη περιεχόμενα του τεύχους 244, εδώ.

Εγγραφή RSS για αυτά τα σχόλια Σχόλια (0)

συνολικά: | προβολή:

Σχολιάστε το άρθρο comment

Παρακαλώ εισάγετε τον κωδικό που βλέπετε στην εικόνα:

Eshop
  • email Αποστολή άρθρου
  • print Εμφάνιση εκτύπωσης
  • Plain text Προβολή ώς Plain Text