Η επόμενη μεγάλη οικονομική κρίση, ίσως είναι πιο κοντά απ’ ότι νομίζουμε.

Η επόμενη μεγάλη οικονομική κρίση, ίσως είναι πιο κοντά απ’ ότι νομίζουμε.

Καθώς πλέον οδεύουμε προς την “καρδιά” της οικονομικής κρίσης, δηλαδή, το στάδιο εκείνο, όπου ουδείς την αμφισβητεί και που όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι, δεν πρόκειται για ένα σύνηθες ή απλό διεθνές οικονομικό “επεισόδιο”, το ερώτημα που προκύπτει -και το οποίο είναι πολύ σημαντικό για εμάς, που ζούμε στην Ελλάδα- είναι το κατά πόσο η ελληνική οικονομία θα επηρεαστεί από την κρίση αυτή. Εάν θα υπάρξουν μόνιμες και δομικές βλάβες στο μηχανισμό της οικονομίας, οι οποίες, λόγω της αδυναμίας και της ευπάθειάς της, στα επόμενα χρόνια, θα την οδηγήσουν σε ένα νέο κύκλο -αυτόνομων πλέον- οικονομικών προβλημάτων και κρίσεων.

Η ιστορία δεν είναι με το μέρος μας. Αποδεικνύεται ότι, μετά από μεγάλες διεθνείς οικονομικές κρίσεις, η ελληνική οικονομία κατέληγε ασθενέστερη και οδηγούνταν είτε σε μεγάλη πτώση των ρυθμών ανάπτυξης, είτε σε υψηλό πληθωρισμό, είτε σε χρεοκοπία. Η οικονομική ιστορία έχει καταγράψει τις σοβαρές διεθνείς κρίσεις των περιόδων 1873-1896 (κατέληξε, αρχικά σε μείωση των ρυθμών ανάπτυξης και στη συνέχεια σε χρεοκοπία), 1929-1932 (μείωση των ρυθμών ανάπτυξης και στη συνέχεια χρεοκοπία), 1973-1979 (αποβιομηχάνιση και μακροχρόνιος υψηλός πληθωρισμός), 2008 (κατέληξε σε χρεοκοπία).

Σήμερα, ίσως δε μπορούμε να “δούμε” το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η κρίση και το πώς, η απώλεια του ελέγχου της πορείας μιας σειράς μακροοικονομικών μεγεθών, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανατροπές.

Εάν το κοινό νόμισμα αντέξει την παρούσα κρίση (πιθανότατα θα αντέξει), η Ελλάδα ενδεχομένως να αποφύγει την κατάρα του μακροχρόνιου πληθωρισμού. Θα τεθεί όμως θέμα χρέους. Το χρέος, το έχουμε ξεχάσει προς το παρόν, ίσως επειδή, το μεγαλύτερο μέρος του, είναι “κλειδωμένο” σε θεσμικά και κρατικά ευρωπαϊκά χαρτοφυλάκια και γνωρίζουμε ότι, σταδιακά, το βάρος του θα μειωθεί, λόγω του πληθωρισμού. Όμως, μέσω των διογκούμενων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, η Ελλάδα, σταδιακά, συσσωρεύει και νέο χρέος, το οποίο θα πρέπει να εξυπηρετεί από τις αγορές. Και οι αγορές δεν επιδεικνύουν αλληλεγγύη -αυτό είναι κάτι που το διαπιστώσαμε με πολύ σκληρό τρόπο, πριν από μία δεκαετία.

Εάν, στα επόμενα χρόνια, η ελληνική οικονομία δεν πετυχαίνει να αναπτύσσεται με ένα υψηλό ρυθμό -θα τον ορίζαμε σε πάνω από 3,0% ετησίως- και παράλληλα, δεν τιθασσεύσει τα δημοσιονομικά ελλείμματά της, φοβούμαστε ότι, η επόμενη μεγάλη κρίση, δεν είναι μακριά.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα αποτυγχάνει να αξιολογηθεί στην επενδυτική βαθμίδα. Και πλέον, δεν φταίει μόνον η πολιτική αβεβαιότητα. Φταίει ότι, με τη σταδιακή νέα μεγέθυνση του χρέους και τη διατήρηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, σε ένα περιβάλλον τόσο μεγάλης αβεβαιότητας, η επόμενη κρίση, ίσως να βρίσκεται πιο κοντά απ’ ότι νομίζουμε -και σίγουρα πιο κοντά απ’ ότι μας λένε τα ΜΜΕ.

Το παρόν άρθρο, είναι τμήμα της ύλης του τεύχους 245 (Οκτώβριος 2022) του περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ. Δείτε τα πλήρη περιεχόμενα του τεύχους 245, εδώ.