Ο Καραμανλής, όφειλε είτε να έχει προσφύγει στο ΔΝΤ, είτε να έχει κηρύξει στάση πληρωμών, ήδη από το 2008

Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και τα όσα γνωρίζουμε για τις συνέπειες από τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών, ή ακόμη και ετών, μπορούμε άραγε να κάνουμε το υποθετικό ερώτημα για το τί θα μπορούσε να είχε συμβεί και τί ενέργειες θα μπορούσαν να είχαν γίνει στο παρελθόν, ώστε να μην είχε βρεθεί η χώρα στην τραγική σημερινή της θέση;

Έχει αξία η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα; Κατά την άποψή μου έχει. Όχι τόσο για να επιρρίψει ευθύνες προς πρόσωπα και προς πολιτικές που ακολουθήθηκαν, αλλά κυρίως για να διδάξει. Να διδάξει ότι στην άσκηση πολιτικής και στη διαχείριση της οικονομίας, απαιτείται διαφάνεια και υπευθυνότητα από τους αξιωματούχους και τους κυβερνώντες. Τις ευθύνες προς πρόσωπα, εάν υπάρχουν, θα τις επιρρίψει η ιστορία και -ενδεχόμενα- και η Δικαιοσύνη.

Το πρώτο πράγμα που θα μπορούσε να είχε γίνει κατά την άσκηση της οικονομικής πολιτικής των προηγούμενων ετών, ήταν να είχε αποφευχθεί η σπατάλη και να είχε επιδειχθεί επιμέλεια στην άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής. Όμως, όπως έχει αποδειχθεί στην Ελλάδα των τελευταίων 35 ετών, η επίτευξη δημοσιονομικής πειθαρχίας ήταν ένα στοιχείο "ξένο" με τη νοοτροπία του συνόλου του ελληνικού πολιτικού συστήματος, αφού λόγω της απουσίας ουσιαστικού και αποτελεσματικού ελέγχου, τόσο από τους θεσμικούς φορείς ελέγχου, όσο και από την ίδια την κοινωνία, το πολιτικό σύστημα αφέθηκε να λειτουργεί -όπως από τα αποτελέσματα αποδεικνύεται- ασύδοτα και ανεύθυνα.

Όμως, υπήρχε κάποιο χρονικό σημείο στο οποίο η πολιτική ηγεσία της χώρας είχε καταλάβει, ή όφειλε να έχει καταλάβει, ότι η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή και ότι υπάρχει ο κίνδυνος εκτροπής ολόκληρης της οικονομίας και του Κράτους, με αποτέλεσμα την τραγική σημερινή κατάληξη;

Κατά την άποψή μου, υπήρχε. Και θα τοποθετούσα το σημείο αυτό στα μέσα του 2007. Δηλαδή, όταν η κατάσταση του δημοσίου χρέους έδειχνε ξεκάθαρα ότι ξεφεύγει και ότι αυτό καλπάζει πλέον ανοδικά (τον Ιούνιο του 2007, το χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης έφθανε στα 235 δισεκ. ευρώ).
Όπως αντιλαμβανόμαστε -με δραματικό τρόπο- και σήμερα, το πρόβλημα στην οικονομία δεν είναι τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα ενός ή δύο ετών. Αυτό αντιμετωπίζεται. Το πρόβλημα είναι το δημόσιο χρέος! Το οποίο και δημιουργεί δημοσιονομικό έλλειμμα, αλλά το οποίο χρόνο με το χρόνο προκαλεί μία κατάσταση ασφυξίας στην οικονομία.

Αυτό έπρεπε να είχε δει και να είχε αντιμετωπίσει η Κυβέρνηση, το αργότερο από το 2007, όταν πλέον το δημόσιο χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης έδειχνε ότι πλησιάζει στο 100% του ΑΕΠ.

Θεωρητικά -αλλά και πρακτικά όπως σήμερα αποδεικνύεται- ένα κράτος με δημόσιο χρέος της τάξης του 100% του ΑΕΠ, το οποίο στην πλειοψηφία του χρηματοδοτείται με εξωτερικό δανεισμό, με ένα νόμισμα στο οποίο δε μπορεί να κάνει υποτίμηση, με ένα ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και με ένα μονίμως ελλειμματικό Προϋπολογισμό, δε μπορεί να συνεχίσει να επιβιώνει επί μακρόν.

Ο κ. Καραμανλής και οι υπουργοί του επί του οικονομικού τομέα, όφειλαν να γνώριζαν την κατάσταση. Και είναι βέβαιο ότι τη γνώριζαν. Άλλωστε, για την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών του 2007, είχε γίνει επίκληση του λόγου της κατάστασης της εθνικής οικονομίας.

Τί θα μπορούσε -και κατά την άποψή μου, θα έπρεπε- να είχε πράξει τότε ο κ. Καραμανλής; Θα έπρεπε, είτε να είχε προσφύγει από τότε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, είτε θα έπρεπε να είχε κηρύξει στάση πληρωμών. Ενδεχόμενα πριν, ή έστω, αμέσως μετά τις εκλογές του 2007. Στην περίπτωση αυτή δεν θα ετίθετο θέμα πολιτικού κόστους (το οποίο βέβαια σε τέτοιες περιπτώσεις "εθνικού κινδύνου" δε θα πρέπει καν να λαμβάνεται υπ' όψη). Αλλά και εάν ακόμη ετίθετο, η μη λήψη μέτρων (όπως και τελικά έγινε) ήταν βέβαιο ότι θα προκαλούσε την εκλογική συντριβή της τότε Κυβέρνησης (όπως επίσης τελικά έγινε).

Όμως, ο κ. Καραμανλής δεν είχε το πολιτικό θάρρος να προχωρήσει στη λήψη αποφάσεων, μετά τις εκλογές του 2007. Θα μπορούσε όμως να είχε προχωρήσει σε μία από τις παραπάνω δύο επιλογές, μέσα στο 2008.
Η κρίση του 2008, όπου όλο το σύστημα και όλος ο κόσμος βρίσκονταν σε μία μεγάλη κρίση και αναστάτωση, προσέφερε στον κ. Καραμανλή μία μοναδική ευκαιρία (απόλυτα αιτιολογημένη, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό), είτε να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, είτε να κηρύξει στάση πληρωμών. Στα μέσα του 2008:

• Το χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης έφθανε στα 251 δισ. ευρώ (έναντι 310 δισ. σήμερα). Παράλληλα, το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης (κατά πολλούς το "πραγματικό" δημόσιο χρέος) βρισκόταν κοντά στα 225 - 230 δισ. ευρώ.
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2007 βρισκόταν στο -3,7%, ενώ στο τέλος του 2008 βρέθηκε στο -7,7% (σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία).
• Το spread των 10ετών ομολόγων βρισκόταν κάτω από τις 100 μονάδες βάσης.
• Δεν είχε υπάρξει η "κατακραυγή" και ο επί μήνες "ξεφτιλισμός" της χώρας που ακολούθησε μετά τις εκλογές του 2009 και κυρίως μετά την αποκάλυψη των πλαστών στοιχείων που επί χρόνια έστελνε η ελληνική Κυβέρνηση στη Eurostat.
• Δύο ακόμη χώρες της Ε.Ε. προσέφυγαν στο ΔΝΤ (Λεττονία και Ουγγαρία), ενώ στη συνέχεια ακολούθησε και η Ρουμανία.

Εάν η χώρα προσέφευγε τότε στο ΔΝΤ, θα μπορούσε να εισέλθει σε ένα "ηπιότερο" πρόγραμμα σταθερότητας και όντως θα μπορούσε μέσα σε ένα διάστημα 2-3 ετών να σταθεροποιήσει το δημόσιο χρέος σε επίπεδα κοντά στο 100% του ΑΕΠ, επίπεδα τα οποία αν και εξακολουθούν να είναι πολύ δύσκολα, εν τούτοις είναι διαχειρίσιμα και τα οποία είναι δυνατό να υποχωρήσουν, μέσα από ένα πρόγραμμα ανάπτυξης.
Το πρόγραμμα σταθεροποίησης το οποίο θα επέβαλε το ΔΝΤ (υποθέτουμε σε συνεργασία με τις υπηρεσίες της Ε.Ε., όπως άλλωστε συνέβη κατά το 2008 και στις περιπτώσεις της Λεττονίας και της Ουγγαρίας) θα ήταν ηπιότερο και τα αποτελέσματα θα ήταν ευκολότερο να επιτευχθούν.

Θα λυνόταν έτσι το πρόβλημα του δημοσίου χρέους της χώρας; Και θα έπαυε αυτό να αποτελεί τον "βρόγχο" που αποτελεί σήμερα για την ελληνική οικονομία; Είναι πολύ δύσκολο να δώσει κάποιος απάντηση στο ερώτημα αυτό. Όμως, είναι βέβαιο ότι, το πρόβλημα με το χρέος στα 251 δισεκ. ευρώ και με ένα θετικότερο περιβάλλον για τη χώρα μας, θα ήταν ευκολότερο, απ' ότι στα 310 δισεκ. ευρώ και με τη φήμη της χώρας πλήρως απαξιωμένη.

Μία άλλη λύση, θα ήταν να είχε κηρύξει ο κ. Καραμανλής, στάση πληρωμών της χώρας, με παράλληλη αναδιαπραγμάτευση του κεφαλαίου και των λήξεων, ήδη από τα μέσα του 2008. Και στην περίπτωση αυτή:

• Θα μπορούσε να πετύχει καλύτερες διαπραγματεύσεις, απ' ότι θα πετύχει στο μέλλον η Κυβέρνηση σε μία ενδεχόμενη στάση πληρωμών.
• Οι συνέπειες θα ήταν ηπιότερες, τόσο για την οικονομία, όσο και για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
• Οι συνέπειες για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα θα ήταν επίσης ηπιότερες, αφού ήδη υπήρχε ο προβληματισμός και η αναστάτωση από την κρίση των αμερικανικών ομολόγων και το "σύστημα" ήταν εθισμένο σε αρνητικές ειδήσεις και εξελίξεις.
• Η χώρα θα είχε αποφύγει όλη την ταλαιπωρία (και κυρίως το τεράστιο οικονομικό κόστος) των τελευταίων 6 μηνών, ενώ θα είχε αποφύγει την υποθήκευση δημόσιας περιουσίας, την οποία υφίσταται σήμερα, μέσα από το μηχανισμό στήριξης στον οποίο -αναγκαστικά- προσέφυγε.

Δυστυχώς, η Κυβέρνηση του 2008 δεν έπραξε τίποτα από τα παραπάνω. Και δεν κατέβαλε καμία προσπάθεια, έστω για την "εκ των έσω" (χωρίς βοήθεια από διεθνείς ή ευρωπαϊκούς φορείς) βελτίωση της κατάστασης. Αντίθετα, συνέχισε απερίσκεπτα την σπάταλη πολιτική, ανεβάζοντας το έλλειμμα στο 7,7% έως το τέλος του 2008 και στο αστρονομικό 13,7% μέσα στο 2009. Και ακόμη χειρότερα, απέκρυψε την πραγματικότητα, μέσα από την υποβολή ψευδών στοιχείων, τόσο προς τον ελληνικό λαό, όσο και προς . Και έτσι παραπλάνησε τους πολίτες, αλλά και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρεμποδίζοντας  έτσι την ενεργοποίηση των μηχανισμών ελέγχου, τόσο από την πλευρά των θεσμικών φορέων ελέγχου (του Κράτους και της Ε.Ε.), όσο από την πλευρά της κοινωνίας.

Κακώς, πολύ κακώς, κατά το 2008 η οικονομία έφθασε στην κατάσταση που περιγράψαμε. Όμως, αφού έφθασε, έπρεπε να είχαν υπάρξει ενέργειες "πυρόσβεσης" από τότε. Σήμερα η κατάσταση είναι απείρως επιβαρυμένη. Και η "επιχείρηση διάσωσης" πολύ πιο δύσκολη και κυρίως, αβέβαιη...

Σημείωση: Όπως κάνουμε κάθε φορά, δεν έχουμε καμία πρόθεση να εμπλακούμε σε κομματικά ζητήματα. Όμως, ο σχολιασμός για την οικονομία, αναγκαστικά μας εμπλέκει και στη σφαίρα της πολιτικής. Προσπαθούμε -και νομίζω ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα καταφέρνουμε- να σχολιάζουμε τις καταστάσεις με μία επιστημονική οπτική, έχοντας πάντα σα βασική θέση, την αμεροληψία και το συμφέρον της οικονομίας και της χώρας.

Στο επόμενο άρθρο (το τελευταίο σ' αυτή τη "σειρά" άρθρων για το δημόσιο χρέος) θα καταγράψουμε τις απόψεις μας για τη σημερινή κατάσταση και τις επιλογές που -κατά την άποψή μας- έχουν αυτοί που χαράσσουν και αποφασίζουν την οικονομική πολιτική της χώρας.

Διαβάστε άλλα άρθρα για το ζήτημα του δημοσίου χρέους:

- Η ιστορία των χρεοκοπιών και των αναδιαρθρώσεων κρατικών χρεών

- Οι συνέπειες και τα κόστη σε περίπτωση χρεοκοπίας Κράτους