Τα επιτόκια, ο πληθωρισμός και η ανεργία. Τί μας δείχνουν τα στοιχεία της οικονομίας των ΗΠΑ. Περίοδος 1970 έως και σήμερα.

Η οριακή άνοδος της ανεργίας κατά το μήνα Ιούλιο 2024, στις ΗΠΑ και οι υποψίες ότι η εξασθένηση της αγοράς εργασίας, ίσως αποτελεί πρώιμο σημάδι διολίσθησης της αμερικανικής οικονομίας σε ύφεση, πανικόβαλε τις αγορές οι οποίες, μετά από μία μακροχρόνια άνοδο, ήδη βρίσκονταν σε υψηλά επίπεδα και οδήγησε σε δύο συνεδριάσεις με μεγάλες πτώσεις -για το σύνολο των χρηματιστηριακών αγορών, στις 2 και 5 Αυγούστου 2024.

Μετά και την ομιλία του προέδρου της FED, την Παρασκευή 23 Αυγούστου, στο Jackson Hole των ΗΠΑ (εδώ), έγινε σαφές ότι, κατά τη συνεδρίασης πολιτικής των επιτοκίων της FED της 18/9/2024 (εδώ), θα ξεκινήσει ο κύκλος πτώσης των αμερικανικών επιτοκίων. 

Έχει ενδιαφέρον να δούμε τους κύκλους των επιτοκίων της FED, του πληθωρισμού και της ανεργίας στις ΗΠΑ, κατά την περίοδο από το 1971 έως και σήμερα, ώστε να αποκτήσουμε μια άποψη για το πώς κινούνται τα μεγέθη αυτά μέσα στο χρόνο, αλλά και το πώς αντιδρά η αμερικανική οικονομία σε φάσεις πτώσης των επιτοκίων.

Η ιστορική επισκόπηση, αλλά και οι γνώσεις μας για το πώς κινούνται τα μεγέθη αυτά, θα μας επιτρέψουν να έχουμε μια καλύτερη εικόνα για το τί συμβαίνει σήμερα, αλλά και για το πώς οι εξελίξεις των επομένων μηνών, θα επηρεάσουν την αμερικανική οικονομία και πώς τελικά θα εξελιχθεί το επενδυτικό κλίμα.

Ας δούμε τα παρακάτω στοιχεία:

α) Αποδόσεις του δείκτη S&P 500, ανά τρίμηνο - Σύγκριση με αποδόσεις ΑΕΠ - 1970 έως σήμερα - δείτε εδώ.

Συγκρίνουμε τις αποδόσεις του βασικού αμερικανικού δείκτη S&P 500, με την πορεία του ΑΕΠ.

Η λογική λέει ότι, τα δύο μεγέθη ακόμη και αν δε συμπίπτουν, θα πρέπει τουλάχιστον να κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό όμως, δεν ισχύει πάντα. Δηλαδή, έχουμε αρκετές περιπτώσεις όπου το ΑΕΠ υποχωρεί, ενώ ο χρηματιστηριακός δείκτης σημειώνει άνοδο ή και το αντίστροφο. Βεβαίως, υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ πορείας του ΑΕΠ και πορείας της χρηματιστηριακής αγοράς, όμως η συσχέτιση αυτή είναι χαλαρή.

Γενικά, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η χρηματιστηριακή αγορά, σε κάποιο βαθμό, προεξοφλεί τις εξελίξεις στο ΑΕΠ, όμως δεν υπάρχει μια “αυστηρή” αντιστοιχία.

Κατά την άποψή μας, αυτό εξηγείται από τη μεγάλη σύνδεση των χρηματιστηριακών αγορών με την πορεία των επιτοκίων, η οποία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τις φάσεις ύφεσης και ανάπτυξης της οικονομίας. Δηλαδή, η αντίδραση των αγορών με την οικονομική ανάπτυξη, εμφανίζεται χαλαρή, επειδή υπάρχει μια ισχυρή σύνδεσή τους με τα επιτόκια.

β) ΗΠΑ - Συσχέτιση οικονομικών κύκλων και φάσεων της χρηματιστηριακής αγοράς (1970 έως σήμερα) - δείτε εδώ.

Στον πίνακα αυτόν που αναφέρεται στην περίοδο από το 1970 έως σήμερα, περιλαμβάνουμε: τους κύκλους των επιτοκίων της FED, το ύψος του επιτοκίου στο τέλος κάθε μήνα, το ύψος του πληθωρισμού και της ανεργίας, την ανά τρίμηνο μεταβολή του ΑΕΠ, την εκάστοτε φάση της οικονομίας (ύφεση ή ανάπτυξη), τη φάση που βρίσκεται η χρηματιστηριακή αγορά (bull market ή bear market) και τα μηνιαία κλεισίματα των βασικών αμερικανικών δεικτών και τις μηνιαίες μεταβολές τους. Πρόκειται για ένα σύνθετο πίνακα που δεν έχουμε δει να δημοσιεύεται αλλού.

Ο πίνακας αυτός, μας δείχνει τις αντιδράσεις της οικονομίας και των χρηματιστηριακών δεικτών, στις μεταβολές των επιτοκίων.

Από τον πίνακα αυτόν, αντιλαμβανόμαστε:

1) Την επίδραση των επιτοκίων στον πληθωρισμό.

2) Ο χειρότερος εχθρός των χρηματιστηριακών αγορών είναι ο πληθωρισμός. Ο πληθωρισμός επιδρά άμεσα στην πορεία των χρηματιστηριακών αγορών και προκαλεί την άνοδο των επιτοκίων. Η άνοδος των επιτοκίων, όταν είναι μεγάλη και μακροχρόνια, μπορεί να οδηγήσει σε άνοδο της ανεργίας και συνεπώς σε ύφεση.

3) Η χρηματιστηριακή αγορά αντιδρώντας αρνητικά στην άνοδο του πληθωρισμού, προεξοφλεί την άνοδο των επιτοκίων. Μεσούσης της φάσης ανόδου των επιτοκίων και από τη στιγμή που διαφαίνεται ότι θα καμφθεί ο πληθωρισμός, προεξοφλεί την πτώση τους. Όμως, πάντα εκδηλώνει ανησυχία για το εάν τα υψηλά επιτόκια θα επιδράσουν σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη. Σε μία τέτοια φάση βρισκόμαστε σήμερα.

4) Το γεγονός ότι ιστορικά, τα επιτόκια ακολουθούν μία πτωτική πορεία, δεν είναι κατ’ ανάγκη αφύσικο, αφού αντίστοιχη πορεία καταγράφει και ο πληθωρισμός.
Κατά τις περασμένες δεκαετίες, οι μέσοι όροι των επιτοκίων, είχαν ως εξής:

1970: 7,24%

1980: 10,04%

1990: 5,14%

2000: 2,96%

2010: 0,74%

2020: 2,50%

Η λογική λέει ότι, καθώς υποχωρούσαν οι αποδόσεις των επιτοκίων, το κεφάλαιο βρήκε άλλες πηγές υψηλών αποδόσεων και οι χρηματιστηριακές αγορές είναι μέσα σ’ αυτές.

Βέβαια, είναι πλέον αμφίβολο εάν θα υπάρξει κάποτε επιστροφή στα χαμηλά επιτόκια της περασμένης δεκαετίας, αφού πλέον, ο πληθωρισμός έχει ξανακάνει την εμφάνισή του, ενώ η μείωση του βαθμού παγκοσμιοποίησης της διεθνούς οικονομίας, θα αποτρέψει την επανάληψη της μεγάλης πτώσης των τιμών.

5) Πτωτική πορεία καταγράφει και ο πληθωρισμός. Κατά την προηγούμενη δεκαετία, έγινε μεγάλη συζήτηση για το γιατί συμβαίνει αυτό.
Κατά τις περασμένες δεκαετίες, ο μέσος όρος του πληθωρισμού, ανά δεκαετία, είχε ως εξής:

1970: 7,1%

1980: 5,6%

1990: 3,0%

2000: 2,6%

2010: 1,8%

2020: 4,4%

6) Σχετικά πτωτική πορεία καταγράφει και η ανεργία, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν οι μεγάλες μεταβολές που υπάρχουν στον πληθωρισμό ή στα επιτόκια.
Κατά τις περασμένες δεκαετίες, ο μέσος όρος της ανεργίας στις ΗΠΑ, ανά δεκαετία, είχε ως εξής:

1970: 6,2%

1980: 7,3%

1990: 5,8%

2000: 5,5%

2010: 6,2%

2020: 5,0%

γ) ΗΠΑ: επιτόκια 2y, 10y, επιτόκια FED, πληθωρισμός, ανεργία - 2022 έως σήμερα - εδώ

Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον διάγραμμα, που συμπεριλαμβάνει τους βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν την οικονομική συγκυρία. Οι τιμές αναφέρονται στην περίοδο από το 2022 έως και σήμερα.

Παρατηρούμε:

1) Την άνοδο των επιτοκίων της FED.

2) Την άνοδο των καμπυλών του επιτοκίου των ομολόγων 2 και 10 ετών. Κατά κανόνα, όταν η απόδοση του 2ετούς υπερβαίνει την απόδοση του 10ετούς, αυτό συνιστά ένα πρόδρομο σήμα ύφεσης. Αυτό δε συνέβη κατά την τελευταία φάση, ενώ σήμερα, βλέπουμε ότι η διαφορά στις αποδόσεις των δύο αυτών βασικών μειώνεται και ενδεχομένως, στο αμέσως επόμενο διάστημα, δούμε ότι το επιτόκιο του διετούς ξαναγίνεται χαμηλότερο του επιτοκίου του 10ετούς, κάτι που είναι η φυσιολογική κατάσταση.

3) Την πτώση του πληθωρισμού. Εξακολουθεί να απέχει από το στόχο του 2,00%, όμως κατευθύνεται προς τα εκεί. Με βάση τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών, μέχρι το τέλος του 2025, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα κινείται γύρω από το 2,2%.

4) Την ελαφρά άνοδο της ανεργίας. Ο δείκτης δεν έχει ανέβει ακόμη σημαντικά και εξακολουθεί να παραμένει κάτω από το μέσο όρο των προηγούμενων δεκαετιών, ενώ παραμένει κοντά στο ιστορικό χαμηλό επίπεδο της ανεργίας που είναι 3,5%. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την εξέλιξη της ανεργίας στις ΗΠΑ, τη φέρνουν έως το 4,4% έως 4,5% για το 2025.

Συμπερασματικά, το διάγραμμα, δε μας δείχνει κάτι το επικίνδυνο, που θα μπορούσε να συμβεί κατά το επόμενο 6μηνο. Ακόμη και αν η ανεργία ξεφύγει και υπερβεί το 4,5%, εκτιμούμε ότι δεν είναι κάτι που δε θα αντέξει η οικονομία των ΗΠΑ, ώστε να την ωθήσει σε ύφεση.

δ) ΗΠΑ - Επιτόκιο, Πληθωρισμός, ανεργία - 1971 έως σήμερα - εδώ

Στο διάγραμμα αυτό παρατηρούμε την εξέλιξη των βασικών αυτών μεγεθών στο διάστημα των τελευταίων 53 ετών. Παρατηρούμε ότι, η αύξηση της ανεργίας, σε κάθε τελευταία φάση της ανόδου των επιτοκίων, είναι κάτι που συμβαίνει πάντα. Επίσης, παρατηρούμε ότι, η FED, απαντά στην αύξηση της ανεργίας με τη μείωση του επιτοκίου, ενώ ο πληθωρισμός έχει ήδη τεθεί σε έλεγχο.

Δηλαδή, η αύξηση της ανεργίας σήμερα, είναι κάτι φυσιολογικό και που γίνεται σε κάθε κύκλο των επιτοκίων.

ε) ΗΠΑ - ΑΕΠ, Επιτόκιο FED, ανεργία - 1971 έως σήμερα - εδώ

Στο διάγραμμα αυτό συνδυάζουμε τις καμπύλες του επιτοκίου και της ανεργίας, μαζί με την εξέλιξη του ΑΕΠ.

Παρατηρούμε ότι, διαχρονικά, η πτώση των επιτοκίων, προκαλεί οικονομική ανάπτυξη, η οποία, είτε ρίχνει την ανεργία, είτε τη διατηρεί σε “ανεκτά” επίπεδα.

Τα συμπεράσματά μας, από τη γρήγορη αυτή επισκόπηση της εξέλιξης των βασικών μεγεθών της οικονομίας των ΗΠΑ, είναι τα παρακάτω:

1) Το βασικό μέγεθος, είναι τα επιτόκια. Αυτός είναι και ο λόγος που οι αγορές τα λαμβάνουν τόσο πολύ υπόψη τους. Τα επιτόκια, επιδρούν και ρυθμίζουν τα άλλα βασικά μεγέθη της οικονομίας.

2) Τον άλλο μήνα (Σεπτέμβριο), ξεκινάει πτωτική φάση των επιτοκίων. Δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία πόσες μειώσεις θα  υπάρξουν μέχρι το τέλος του έτους. Σημασία έχει ότι ξεκινά η πτώση. Λαμβάνοντας ως οδηγό την οικονομική θεωρία, τη λογική, αλλά και τις αντίστοιχες περιπτώσεις του παρελθόντος, μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι θα υπάρξει ομαλή εξέλιξη στην ανεργία και -με μεγάλες πιθανότητες- στον πληθωρισμό.

3) Η ανεργία εξακολουθεί να βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ώστε να υποθέσει κάποιος ότι μπορεί να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση. Το σενάριο της “ομαλής προσγείωσης” (soft landing) φαίνεται ως το πιο πιθανό.

4) Ουδέποτε στο παρελθόν έχει υπάρξει αξιοσημείωτη πτώση των χρηματιστηριακών αγορών, σε φάση μείωσης των επιτοκίων. Όντως, σήμερα, υφίσταται πρόβλημα αποτιμήσεων στις τιμές των μετοχών, με την έννοια ότι βρίσκονται σε αρκετά υψηλά επίπεδα. Και βεβαίως, είναι άστοχο να συνδέουμε την πτώση του 2000 - 2003, με τη σημερινή κατάσταση, για τον απλό λόγο ότι, το 2000, βρισκόμασταν σε φάση ανόδου των επιτοκίων, τα οποία -τότε- είχαν φτάσει στο 6,5%.

Από την πλευρά μας, διατηρούμε την άποψή μας ότι, η μακροχρόνια ανοδική τάση της ελληνικής αγοράς δεν θα διακοπεί, ενώ παραμένουμε στο στόχο των 1.550 μονάδων, για το Γενικό Δείκτη, μέχρι το τέλος του έτους.

Βέβαια, η οποιαδήποτε πρόβλεψη, απ’ όπου και αν διατυπώνεται, αλλά και η ιστορική ή η οικονομική ανάλυση, δεν υποκαθιστούν την ανάγκη και το καθηκον του επενδυτή να παρακολουθεί “στενά” και με επιμέλεια τις εξελίξεις και να έχει πάντα υπόψη του, ένα “σχέδιο αντίδρασης”, σε περίπτωση που οι προβλέψεις αποτύχουν.

Γιάννης Σιάτρας