Η “μυωπία” των αγορών και οι κρίσιμες εξελίξεις της εποχής μας

Τελικά, οι αγορές, μπορούν να προβλέψουν και να προεξοφλήσουν τις εξελίξεις; Μπορούν να έχουν μία έγκυρη και ορθή αντίληψη της εξέλιξης των πραγμάτων στον κόσμο;
Πολλά από τα γεγονότα των τελευταίων ετών, γεγονότα τα οποία συνδυάστηκαν με μεγάλες χρηματιστηριακές και οικονομικές κρίσεις, αποδεικνύουν πως όχι! Και αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της “μυωπίας” των χρηματοοικονομικών αγορών, μία ασθένεια που συχνά επιτείνει τις κρίσεις και που προκαλεί μεγάλες καταστροφές.

Το κυριότερο παράδειγμα αποτυχίας των χρηματοοικονομικών αγορών να διαβλέψουν τις εξελίξεις, κατά τα τελευταία χρόνια, υπήρξε το πρόβλημα των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, ένα πρόβλημα το οποίο λειτούργησε ως θρυαλλίδα για το ξέσπασμα, κατά το 2008, μίας τεραστίων διαστάσεων χρηματοοικονομική κρίση. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των υψηλών αξιολογήσεων που εκδίδονταν από τους οίκους αξιολόγησης, για χρηματοπιστωτικές εταιρίες των ΗΠΑ, μόλις και λίγες εβδομάδες πριν αυτές χρεοκοπήσουν και καταρρεύσουν. Παράλληλα, οι αγορές και πάλι δε μπόρεσαν να διαπιστώσουν ότι η κρίση αυτή δεν ήταν παρά το προοίμιο μίας σειράς εξελίξεων που επιφέρουν οι σημειούμενες μεταβολές στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη.

Οι αγορές εμφανίσθηκαν υπερευαίσθητες στην κρίση χρέους της Ευρώπης κατά το 2010. Πιάστηκαν -κυριολεκτικά- “στον ύπνο” από το χρέος της Ελλάδας, το οποίο είχε ανεβεί σε δυσθεώρητα ύψη (και τα στοιχεία ήταν βεβαίως δημοσιευμένα), πριν το “εντοπίσουν” οι αναλυτές και οι οίκοι αξιολόγησης. Και τότε, εκδήλωσαν στοιχεία πανικού. Μέσα σ’ αυτόν τον πανικό, βιάστηκαν να καταδικάσουν, όχι μόνο την Ελλάδα σε χρεοκοπία και σε “θάνατο” (βεβαίως, όντως η περίπτωση της Ελλάδας ήταν εξαιρετικά βαριά), αλλά πολλές άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας και ακόμη την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τί κινεί τις αγορές; Τί τις οδηγεί σε καταστάσεις νευρικότητας και υπερευαισθησίας; Καταστάσεις που -όπως είναι φυσιολογικό- τους προκαλεί μειωμένη ικανότητα κρίσης, σπασμωδικές αντιδράσεις και τις οδηγεί σε λανθασμένες εκτιμήσεις και κινήσεις;

Το σημερινό σύστημα των χρηματοοικονομικών αγορών είναι σύνθετο και περίπλοκο. Και η παρακολούθησή του είναι αδύνατη χωρίς τη συνδρομή εξειδικευμένων αναλυτών. Έτσι, το “σύστημα” κινείται με βάση τις απόψεις και τις αναλύσεις των αναλυτών, ενώ συχνά σ’ αυτούς προστίθενται - τις περισσότερες φορές αυτόκλητα- και διάφοροι ακαδημαϊκοί, αλλά και δημοσιογράφοι - σχολιαστές. Και όλοι εκφράζουν απόψεις. Απόψεις οι οποίες, μέσα σε μία διαδικασία η οποία συχνά θυμίζει “κίνηση αγέλης”,  μεγεθύνονται από τα ΜΜΕ και οι οποίες, με εξαιρετική ταχύτητα, προκαλούν τις μετατοπίσεις των κεφαλαίων.

Όμως, το πρόβλημα που καταδείχθηκε στα τελευταία χρόνια είναι ότι, η απόλυτη εξειδίκευση των αναλυτών αποτέλεσε μειονέκτημα παρά πλεονέκτημα, στη δυνατότητά τους να διαβλέψουν σωστά τις εξελίξεις και να εκφράσουν έγκυρες απόψεις. Η απόλυτη εξειδίκευση που συνίσταται σε άριστη (;) κατάρτιση με απόλυτα εξειδικευμένες γνώσεις, οι οποίες δίνουν έμφαση σε τεχνικούς τομείς όπως η στατιστική, η οικονομετρία και τα χρηματοοικονομικά μαθηματικά, αλλά από τις οποίες απουσιάζουν οι τομείς της οικονομικής ιστορίας της πολιτικής ιστορίας και των διεθνών σχέσεων.
Με άλλα λόγια, συχνά ένας χρηματοοικονομικός αναλυτής, είναι ικανός να αναπτύξει και να αναλύσει, σε ελάχιστο χρόνο, ένα στατιστικό μοντέλο για τη (συχνά “γραμμική”)  εξέλιξη του δημοσιονομικού χρέους μίας χώρας, αλλά το ίδιο άτομο, αγνοεί παντελώς στοιχεία για την πολιτικοκοινωνική κατάσταση ή την ιστορία της χώρας που ερευνά!

Και όμως, την οικονομία δε τη φτιάχνουν και δεν την εξελίσσουν τα στατιστικά μοντέλα, αλλά οι κοινωνίες!
Οι αναλυτές δε μπόρεσαν να δουν ότι δεν υπάρχουν κοινωνικές ομοιότητες μεταξύ των “κόσμων” του 1930 και του 2008. Ούτε και έλαβαν υπ’ όψη τους τις παγκόσμιες δημογραφικές, πολιτικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ των δύο περιόδων.

Ακόμη πιο τραγικά, οι αναλυτές οι οποίοι βιάστηκαν να καταδικάσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ, δεν ενδιαφέρθηκαν να αντιληφθούν τους λόγους για τους οποίους δημιουργήθηκαν η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη, έτσι ώστε να κατανοήσουν ότι η διατήρηση και η εξέλιξη αυτών των επιτευγμάτων των ευρωπαϊκών λαών είναι υπέρτατος στόχος, ο οποίος βρίσκεται υπεράνω πρόσκαιρων οικονομικών ισορροπιών και σχέσεων!
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί την εξέλιξη της βούλησης των ευρωπαϊκών λαών να μην υπάρξει ποτέ πια άλλος καταστροφικός πόλεμος στην ταλαιπωρημένη αυτή ήπειρο και της βαθύτατης επιθυμίας τους να ζήσουν και να αναπτυχθούν σε ένα περιβάλλον ειρήνης και ευημερίας. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί το κύριο όργανο το οποίο “παρακολουθεί” και “φρενάρει” όταν χρειάζεται, τον γερμανικό επεκτατισμό, ο οποίος μέσα σε έναν αιώνα προκάλεσε δύο παγκοσμίους πολέμους και που τελικά επέφερε τόσα δεινά στην ίδια τη Γερμανία.

Μέσα απ’ αυτή την οπτική, η ύπαρξη και η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (για την οποία η Ευρωζώνη αποτελεί μία βασική λειτουργία και εξελικτικό στόχο) δε μπορεί να αφεθεί στις διαθέσεις μίας ομάδας traders οι οποίοι αποφάσισαν να κερδοσκοπήσουν είτε μέσω του ευρώ, είτε μέσω των εθνικών χρεών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί σήμερα (σε συνολικό επίπεδο) την ισχυρότερη οικονομική δύναμη του πλανήτη! Και δε μπορεί να κινδυνέψει από προβλήματα οικονομιών της, οι οποίες σωρευτικά συνιστούν λιγότερο από το 5% ή 6% του ΑΕΠ της.

Με δεδομένα τα χαρακτηριστικά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση και αντέδρασε ικανοποιητικά, αλλά και κινείται καλά για την επίλυση της κρίσης της. Μία κρίση η οποία την κλυδώνισε, αλλά και που παράλληλα την αφύπνισε! Και η οποία την ωθεί σήμερα σε εξέλιξη και στη μετάβασή της σε ένα πιο προχωρημένο στάδιο της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσής της.