Αρχική | Ειδήσεις | Βιβλία - Μελέτες | Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα

Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα

15/01/2015 10:07 Γιάννης Σιάτρας

Μέγεθος γραμμάτων:

Το Άρθρο
Σχόλια ( 0 )

των Γιάννη Σιάτρα και Δήμητρας Καρρά

Οι πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα διεξήχθησαν μεταξύ του Μαΐου και του Αυγούστου του 1844. Στις εκλογές αυτές νίκησε το “Ρωσικό” κόμμα (κόμμα των "Ναπαίων"), με αρχηγό τον Ανδρέα Μεταξά. Όμως, την εντολή για την πρωθυπουργία την πήρε ο Ιωάννης Κωλέττης επικεφαλής του τρίτου κόμματος (“Γαλλικού” κόμματος ή “κόμματος της Φουστανέλας”).

Από τότε, στα 171 χρόνια που έχουν περάσει έχουν γίνει ακόμη 62 εκλογικές αναμετρήσεις. Οι εκλογές της 25 Ιανουρίου 2015 θα είναι οι 64ες κοινοβουλευτικές εκλογές στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.

Συχνότητα εκλογικών αναμετρήσεων

Στην περίοδο 1844 – 1900 πραγματοποιήθηκαν 23 εκλογικές αναμετρήσεις (περίπου μία κάθε 2,43 χρόνια). Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, πραγματοποιήθηκαν 34 εκλογικές αναμετρήσεις. Περίπου μία κάθε 2,94 χρόνια. Όμως, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής (περίπου 16 χρόνια), τότε βλέπουμε ότι κατά τον 20ο αιώνα, γινόταν μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,47 χρόνια. Στην περίοδο 2000 – 2015, έγιναν (συμπεριλαμβάνουμε και την αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου) 7 εκλογικές αναμετρήσεις (δηλαδή, 1 κάθε περίπου 2,3 χρόνια).

Το μικρότερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων είναι αυτό των 41 ημερών μεταξύ των εκλογών του 2012. Το μακρύτερο χρονικό διάστημα είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 6ης Δεκεμβρίου 1915 και 1ης Νοεμβρίου 1920 (4 χρόνια και 11 μήνες). Βέβαια, στην περίοδο αυτή εντάσσεται και η φάση του εθνικού διχασμού και συνεπώς δε θεωρείται ως ομαλή. Το αμέσως επόμενο μακρύτερο διάστημα μεταξύ δύο εκλογών είναι αυτό μεταξύ των εκλογών της 26 Μαρτίου 1906 και 10ης Αυγούστου 1910.

Συγκεντρωτικά, για την περίοδο 1844 – 2015, ανά δεκαετία, ο αριθμός των εκλογικών αναμετρήσεων έχει ως εξής:

1844-1850: 3
1851-1860: 3
1861-1870: 5
1871-1880: 5
1881-1890: 4
1891-1900: 3
1901-1910: 5
1911-1920: 4
1921-1930: 3
1931-1940: 4
1941-1950: 2
1951-1960: 4
1961-1970: 3
1971-1980: 2
1981-1990: 5
1991-2000: 3
2001-2010: 3
2011-2015: 3

Δηλαδή, σε 171 χρόνια, έχουν γίνει 64 εκλογικές αναμετρήσεις, ή μία εκλογική αναμέτρηση κάθε 2,67 χρόνια (μία κάθε 2,42 χρόνια, αν αφαιρέσουμε τα χρόνια των δικτατοριών και της κατοχής).

Με άλλα λόγια, ακόμη και στα χρόνια της μεταπολίτευσης κατά τα οποία ο κοινοβουλευτικός θεσμός λειτούργησε με μεγαλύτερη ωριμότητα, η συχνότητα των εκλογικών αναμετρήσεων είναι η ίδια με το παρελθόν.

Μήνες εκλογικών αναμετρήσεων

Ο μήνας κατά τον οποίον έγιναν οι περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Νοέμβριος (10 αναμετρήσεις). Αντίθετα, ο μήνας με τις λιγότερες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο Ιούλιος (μία εκλογική αναμέτρηση – στις 18 Ιουλίου 1875).

Ιανουάριος: 5
Φεβρουάριος: 5
Μάρτιος: 7
Απρίλιος: 4
Μάιος: 6
Ιούνιος: 7
Ιούλιος: 1
Αύγουστος: 2
Σεπτέμβριος: 8
Οκτώβριος: 6
Νοέμβριος: 10
Δεκέμβριος: 3

Αριθμός Βουλευτών

Ο αριθμός των εκλεγόμενων βουλευτών έχει σημειώσει σημαντικές διακυμάνσεις (δείτε τον παρακάτω πίνακα). Κινούνταν κάτω από τους 200 κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα, έφθασε στον μεγαλύτερο αριθμό μετά τη μικρασιατική καταστροφή (398) και σταθεροποιήθηκε στους 300 από το 1935 και μετά (με εξαίρεση τις πρώτες δύο μεταπολεμικές εκλογές).

Εκλογικό σύστημα

Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων στις εκλογές και οποίο ορίζεται με ειδικό νόμο ή κανονισμό. Με βάση τις διατάξεις του για την εκπροσώπηση των πολιτικών συνδυασμών, διακρίνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες: πλειοψηφικό, αναλογικό, και σύνθετο ή μικτό.

Στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί συνολικά 14 διαφορετικά εκλογικά συστήματα. Αυτό οφείλεται στη σημασία που έχει το εκλογικό σύστημα στο αποτέλεσμα των εκλογών -και αποτελεί μία από τις βασικές πηγές της κακοδαιμονίας στην άσκηση πολιτικής στη χώρα μας- αλλά και στη δυνατότητα μεταβολής του που -κακώς- δίνει το Σύνταγμα.
Κατά πάγια ελληνική συνταγματική παράδοση, ο καθορισμός του συστήματος των βουλευτικών εκλογών ανατίθεται καταρχήν στον κοινό νομοθέτη. Από τα προηγούμενα Συντάγματα, μόνο το Σύνταγμα του 1925 κατοχύρωσε το αναλογικό εκλογικό σύστημα. Στα Συντάγματα που ακολούθησαν δεν καθιερώθηκε ένα πάγιο εκλογικό σύστημα ή -έστω- περιορισμοί στον κοινό νομοθέτη κατά τη θέσπιση του εκλογικού νόμου. (Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ).

Δείτε τα εκλογικά συστήματα που εφαρμόστηκαν από το 1926 έως και σήμερα:

1926: Απλή Αναλογική
1928: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1932: Αναλογική
1933: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1935: Πλειοψηφικό με ευρεία περιφέρεια
1936: Αναλογική
1946: Αναλογική
1950: Αναλογική
1951: Ενισχυμένη Αναλογική
1952: Πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια
1956: Πλειοψηφικό εκπροσώπηση μειοψηφίας – Αναλογική για μεγάλες περιφέρειες
1958: Ενισχυμένη Αναλογική
1961: Ενισχυμένη Αναλογική
1963: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική
1964: Ασθενώς ενισχυμένη αναλογική
1974: Ενισχυμένη Αναλογική (νδ 65/1974)
1977: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977)
1981: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 626/1977)
1985: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1516/1985)
1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1989: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1990: Αναλογική με ρήτρα +1 (ν. 1847/1989)
1993: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
1996: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2000: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2004: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 1907/1990)
2007: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004)
2009: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3231/2004)
2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)
2012: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)
2015: Ενισχυμένη Αναλογική (ν. 3636/2008)

Δείτε περιγραφή των εκλογικών συστημάτων για τις εκλογές της περιόδου 1974 έως και σήμερα.

Νόμος 3636/2008 (εκλογές Μάιος 2012, Ιούνιος 2012, Ιανουάριος 2015) ενισχυμένη αναλογική
Νόμος 3231/2004 (εκλογές 2007, 2009) ενισχυμένη αναλογική
Νόμος 1907/1990 (αναπληρωματική εκλογή Β΄ Αθηνών 1992, εκλογές 1993, 1996, 2000, 2004) ενισχυμένη αναλογική
Νόμος 1847/1989 (εκλογές Ιούνιος 1989, Νοέμβριος 1989, 1990) αναλογική με ρήτρα +1
Νόμος 1516/1985 (εκλογές 1985) ενισχυμένη αναλογική
Νόμος 626/1977 (εκλογές 1977, 1981) ενισχυμένη αναλογική
Νομοθετικό Διάταγμα 65/1974 (εκλογές 1974, αναπληρωματική εκλογή Κέρκυρα και Κοζάνη 1975) ενισχυμένη αναλογική

Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα δείτε εδώ. Για περισσότερα στοιχεία για τα εκλογικά συστήματα των τελευταίων ετών δείτε εδώ.

Συμμετοχή ψηφοφόρων

Έως και το 1956, μόνον ένα μικρό μέρος του πληθυσμού ψήφιζε στις βουλευτικές εκλογές. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου κατά το 1952, όμως δεν ψήφισαν στις εκλογές εκείνης της χρονιάς επειδή δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Τελικά, για πρώτη φορά ψήφισαν στις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956. Ο αριθμός των εχόντων δικαίωμα ψήφου διευρύνθηκε σημαντικά μετά το 1981 όταν θεσπίστηκε το δικαίωμα ψήφου σε όσους είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους.

Η συμμετοχή στις εκλογές στην Ελλάδα πάντα βρισκόταν στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εν τούτοις, το ποσοστό αυτό δείχνει να μειώνεται σημαντικά στα τελευταία 15 χρόνια.

1926 – 1964: Νόμιμος Πληθυσμός – Ψηφίσταντες

1974 – 2012: Εγγεγραμμένοι – Ψηφίσταντες

Δείτε τα στοιχεία των βουλευτικών εκλογών για την περίοδο 1844 - 2015
(για περισσότερα στοιχεία πιέστε τους συνδέσμους των ημερομηνιών)

Έτος	Ημερομηνία	Κόμμα που νίκησε	Αρχηγός κόμματος	Έδρες 1ου κόμματος	Σύνολο βουλευτικών εδρών	Διάρκεια Βουλής (έτη)
1844	Μάιο έως Αύγουστο	Ρωσικό Κόμμα (Ναπαίοι)	Ανδρέας Μεταξάς	55	103
1847	Ιούνιο	Γαλλικό κόμμα	Ιωάννης Κωλέττης		127
1850	20 Οκτ		Αντώνιος Κριεζής	100	131
1853	23 Σεπ		Αντώνιος Κριεζής	138	138
1856	6 Νοε		Δημήτριος Βούλγαρης	138	138
1859	Σεπτέμβριο- αρχές Οκτωβρίου		Αθανάσιος Μιαούλης	120	139
1861	16 Ιαν		Αθανάσιος Μιαούλης		138
1862	24-27 Νοεμβρίου		Δημήτριος Βούλγαρης		327
1865	14 Μαϊου		Αλ. Κουμουνδούρος		178
1868	21 Μαρ	Υποστηρικτές των Αλ. Κουμουνδούρου και Δ. Βούλγαρη	Δημήτριος Βούλγαρης	114	187
1869	16 Μαϊου		Θρασύβουλος Ζαϊμης	100	187
1872	26 Φεβ	Υποστηρικτές των Αλ. Κουμουνδούρου και Δ. Βούλγαρη	Δημήτριος Βούλγαρης		187
1873	27 Ιαν	Ηνωμένη Αντιπολήτευση	Επαμεινώνδας Δεληγιώργης	95	190
1874	23 Ιουν	Ηνωμένη Αντιπολήτευση	Δημήτριος Βούλγαρης	96	190
1875	18 Ιουλ	Υποστηρικτές του Αλ. Κουμουνδούρου	Αλέξανδρος Κουμουνδούρος	80	190
1879	23 Σεπ	Υποστηρικτές του Αλ. Κουμουνδούρου	Αλέξανδρος Κουμουνδούρος		208
1881	20 Δεκ		Χαρίλαος Τρικούπης		244
1885	7 Απρ	Δηληγιαννικό Κόμμα	Θεόδωρος Δηλιγιάννης		244
1887	4 Ιαν	Νεωτεριστικό Κόμμα	Χαρίλαος Τρικούπης	90	150
1890	14 Οκτ	Δηληγιαννικό Κόμμα	Θεόδωρος Δηλιγιάννης	100	150
1892	3 ΜαΪου	Τρικουπικό Κόμμα	Χαρίλαος Τρικούπης	160	207
1895	16 Απρ	Δηληγιαννικό Κόμμα	Θεόδωρος Δηλιγιάννης	150	207
1899	7 Φεβ	Νεωτεριστικό Κόμμα	Γεώργιος Θεοτόκης	110	234
1902	17 Νοε				234	2,26
1905	20 Φεβ	Κόμμα Δηλιγιάννη	Θεόδωρος Δηλιγιάννης	142	234	1,09
1906	26 Μαρ	Κόμμα Θεοτόκη	Γεώργιος Θεοτόκης	111	177	4,37
1910	8 Αυγ	Συνασπισμός Ηνωμένων Κομμάτων:	(η εντολή δόθηκε στον Ελ. Βενιζέλο)	210	362	0,31
1910	28 Νοε	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	307	362	1,28
1912	12 Μαρ	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	146	181	3,17
1915	31 ΜαΪου	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	185	316	0,57
1915	6 Δεκ	Κόμμα των Εθνικοφόρων	Δημήτριος Γούναρης/ Στέφανος Σκουλούδης	230	332	4,91
1920	1 Νοε	Ηνωμένη Αντιπολήτευση	Δημήτριος Γούναρης	260	369	3,12
1923	16 Δεκ	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	250	398	2,89
1926	7 Νοε	Κόμμα Φιλελευθέρων	Γ. Καφαντάρης	102	279	1,78
1928	19 Αυγ	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	178	250	4,10
1932	25 Σεπ	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	98	250	0,44
1933	5 Μαρ	Λαϊκό Κόμμα	Παναγής Τσαλδάρης	118	248	2,26
1935	9 Ιουν	Λαϊκό Κόμμα	Παναγής Τσαλδάρης	255	300	0,63
1936	26 Ιαν	Κόμμα Φιλελευθέρων	Θεμιστοκλής Σοφούλης	126	300	10,18
1946	31 Μαρ	Λαϊκό Κόμμα	Κωνσταντίνος Τσαλδάρης	156	354	3,93
1950	5 Μαρ	Λαϊκό Κόμμα	Κωνσταντίνος Τσαλδάρης	62	250	1,51
1951	9 Σεπ	Ελληνικός Συναγερμός	Αλέξανδρος Παπάγος	114	258	1,19
1952	16 Νοε	Ελληνικός Συναγερμός	Αλέξανδρος Παπάγος	247	300	3,26
1956	19 Φεβ	Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση	Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής	165	300	2,22
1958	11 Μαϊου	Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση	Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής	171	300	3,36
1961	20 Σεπ	Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση	Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής	176	300	2,12
1963	3 Νοε	Ένωσις Κέντρου	Γεώργιος Παπανδρέου	138	300	0,29
1964	16 Φεβ	Ένωσις Κέντρου	Γεώργιος Παπανδρέου	171	300	10,75
1974	17 Νοε	Νέα Δημοκρατία	Κωνσταντίνος Καραμανλής	220	300	3,01
1977	20 Νοε	Νέα Δημοκρατία	Κωνσταντίνος Καραμανλής	171	300	3,91
1981	18 Οκτ	ΠΑΣΟΚ	Ανδρέας Παπανδρέου	172	300	3,62
1985	2 Ιουν	ΠΑΣΟΚ	Ανδρέας Παπανδρέου	161	300	4,04
1989	18 Ιουν	Νέα Δημοκρατία	Κνωσταντίνος Μητσοτάκης	145	300	0,38
1989	5 Νοε	Νέα Δημοκρατία	Κνωσταντίνος Μητσοτάκης	148	300	0,42
1990	8 Απρ	Νέα Δημοκρατία	Κνωσταντίνος Μητσοτάκης	150	300	3,51
1993	10 Οκτ	ΠΑΣΟΚ	Ανδρέας Παπανδρέου	170	300	2,95
1996	22 Σεπ	ΠΑΣΟΚ	Κωνσταντίνος Σημίτης	162	300	3,55
2000	9 Απρ	ΠΑΣΟΚ	Κωνσταντίνος Σημίτης	158	300	3,91
2004	7 Μαρ	Νέα Δημοκρατία	Κωνσταντίνος Α.Καραμανλής	165	300	3,53
2007	16 Σεπ	Νέα Δημοκρατία	Κωνσταντίνος Α.Καραμανλής	152	300	2,05
2009	4 Οκτ	ΠΑΣΟΚ	Γεώργιος Παπανδρέου	160	300	2,59
2012	6 Μαϊου	Νέα Δημοκρατία	Αντώνης Σαμαράς	108	300	0,11
2012	17 Ιουν	Νέα Δημοκρατία	Αντώνης Σαμαράς	129	300	2,61
2015	25/Ιαν