Γιαν-Βέρνερ Μίλερ: «Το ευρώ έχει γίνει μια υπόθεση όπου όλοι νιώθουν χαμένοι»

Ο καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον Γιαν-Βέρνερ Μίλερ θεωρεί ότι στην Ευρώπη έχει πλέον εκλείψει η ροπή προς υπερεθνικές λύσεις

Κατά πόσον έχει πληγεί η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης από την οικονομική και πολιτική κρίση των τελευταίων ετών; Τι έχει απομείνει από τον μεταπολεμικό ιδεαλισμό που θεμελίωσε την Ευρωπαϊκή Ενωση όπως την ξέρουμε; «Ας μην εξιδανικεύουμε το παρελθόν» προτρέπει μιλώντας στο «Βήμα» ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ, καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον στις ΗΠΑ.

«Η ευρωπαϊκή ενοποίηση ανέκαθεν προχωρούσε μέσα από τον συνδυασμό των ιδανικών, πρωτοποριακών μάλιστα πολιτικών ιδεών και των σκληρών, υλικών συμφερόντων. Είναι αλήθεια ότι παλαιότερα οι ηγέτες ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν περισσότερο πολιτικό ρίσκο για την Ευρώπη, αλλά αυτό οφειλόταν εν μέρει στις μνήμες του πολέμου που ήταν ακόμη ζωντανές». Η Σοσιαλδημοκρατία, συνέχισε ο ίδιος, «δεν έχει βρει ακόμη έναν λειτουργικό τρόπο να ανασυστήσει μια νέα εκδοχή της για τον 21ο αιώνα» ενώ στη Χριστιανοδημοκρατία «έχει πλέον εκλείψει εκείνη η ροπή προς τις υπερεθνικές λύσεις - τόσο εξέχουσα στη σκέψη του Κόνραντ Αντενάουερ ή του Αλτσίντε ντε Γκάσπερι».

Ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ περιέγραψε το ευρύτερο πρόβλημα ως εξής: «Εχουμε πλέον πολλές ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις. Εχουμε ακόμη περισσότερες δυνάμεις που δεν έχουν πρόβλημα με το status quo στην Ευρώπη. Εχουμε όμως ελάχιστες δυνάμεις που με ειλικρινή και απτό τρόπο θα προωθήσουν αποφασιστικά την ευρωπαϊκή υπόθεση, έξω και πάνω από τα κουρασμένα κλισέ για ειρήνη και ευημερία». Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πάντως γίνεται όλο και πιο περίπλοκη, όλο και πιο αντιφατική. «Σήμερα, όπως ο συμπατριώτης και συνάδελφός μου Κλάους Οφε έχει επισημάνει, το κοινό νόμισμα εξελίσσεται σε μια αυτοπαγίδευση για την Ευρώπη: κανένας δεν μπορεί να αποχωρήσει από αυτό στην πραγματικότητα, αλλά το γεγονός ότι όλοι προσπαθούν να παραμείνουν στο ευρώ φαίνεται να υπονομεύει τη σύγκλιση που ήταν στην αρχή η υπόσχεση της οικονομικής ενοποίησης» εκτίμησε.

Ολοι ενάντια στις «Βρυξέλλες»

Ολα αυτά βέβαια έχουν συνέπειες. «Μια ολόκληρη γενιά μεγαλώνει πλέον με την εικόνα μιας Ευρώπης όπου η μια χώρα στρέφεται εναντίον της άλλης ("Ελλάδα εναντίον Γερμανίας", υποτίθεται) και επικρατεί μια επιβλαβής αίσθηση ότι όλοι είναι θύματα. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό σημαίνει διαφορετικά πράγματα στην Αθήνα και στο Βερολίνο, αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι και πολλοί Γερμανοί νιώθουν πως καταπιέζονται από τις "Βρυξέλλες", όπως ακριβώς και πολλοί Ελληνες. Η ειρωνεία της κατάστασης έγκειται στο γεγονός ότι και οι "Βρυξέλλες" έχουν αποδυναμωθεί περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Θα έλεγα ότι το ευρώ είναι μια πολιτική επινόηση που αφήνει τους πάντες να νιώθουν οι "χαμένοι" της υπόθεσης. Πρόκειται περί επιτεύγματος!» λέει.

Το παράδειγμα της Ουγγαρίας

Ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ είναι βαθύς γνώστης του πνευματικού τοπίου της μεταπολεμικής Γερμανίας αλλά και της Ευρώπης, έχει ασχοληθεί με θεσμούς, ιδεολογίες και ταυτότητες. Το 2013, στο ολιγοσέλιδο βιβλίο του «Wo Europa endet: Ungarn, Brüssel und das Schicksal der liberalen Demokratie» (Πού τελειώνει η Ευρώπη - Η Ουγγαρία, οι Βρυξέλλες και η τύχη της φιλελεύθερης δημοκρατίας, Suhrkamp), με παράδειγμα την κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία, προβληματίζεται για τις παρεμβατικές δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα κράτη-μέλη με βάση τη Συνθήκη της Λισαβόνας.

«Η κρίση του κοινού νομίσματος έχει επισκιάσει μιαν άλλη μεγάλη κρίση στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή: την απολύτως συνειδητή επίθεση στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου σε κάποιες χώρες-μέλη της Ενωσης, όπου ορισμένα κόμματα επιχειρούν κυριολεκτικά να καταλάβουν το πολιτικό τους σύστημα και να κυριαρχήσουν σε αυτό συνολικά (ένα πρόβλημα ποιοτικά διαφορετικό από τα προβλήματα δημοκρατίας τα οποία αντιμετωπίζουν χώρες που προσπαθούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας τρόικας, όπως η Ελλάδα). Η Ουγγαρία είναι η πιο σοβαρή περίπτωση αυτού του επικίνδυνου παραδείγματος, το οποίο πλήττει τον ίδιο τον ηθικό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η πρότασή μου είναι να δημιουργηθεί στις Βρυξέλλες ένα νέο νομικό και εποπτικό όργανο, επιτήρησης και ελέγχου, ρόλος του οποίου θα είναι η πάταξη της κατάχρησης εξουσίας όπου αυτή εντοπίζεται στις χώρες-μέλη (και γενικότερα η προστασία των δικαιωμάτων των ευρωπαίων πολιτών). Το όργανο αυτό πρέπει να είναι ανεξάρτητο και να αποφασίζει και για οικονομικές κυρώσεις, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο. Ενα τέτοιο μοντέλο λειτουργεί, σ' έναν βαθμό, στο πλαίσιο της Επιτροπής της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης» υπογράμμισε ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ, γεννημένος το 1970 στη Γερμανία.

Ο εγωκεντρισμός της Γερμανίας

Εχουν άραγε δίκιο όσοι φοβούνται μια «γερμανική Ευρώπη»; Από την άλλη, υπάρχει σχέδιο στην «ευρωπαϊκή Γερμανία» για το μέλλον της Ενωσης; «Η Γερμανία σήμερα δεν είναι μια εθνικιστική χώρα. Αλλά έχει γίνει μια εγωκεντρική χώρα και, υπό ορισμένες απόψεις, πιο επαρχιωτική. Δεν βλέπει πλέον την Ευρώπη ως το μοναδικό ηθικά αποδεκτό πλαίσιο μέσω του οποίου εξυπηρετεί κάποια από τα συμφέροντά της. Και υπάρχει όλο και λιγότερη προσήλωση προς τη Γαλλία που θεωρείται ο αναντικατάστατος και αναγκαίος εταίρος στην Ευρώπη (ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι ίσως ο τελευταίος σημαντικός πολιτικός που έχει ακόμη μια ιδιαίτερη ευαισθησία προς το Παρίσι). Αυτό δημιουργεί μια ιδιότυπη κατάσταση: κανένας γερμανός πολιτικός δεν θέλει να συνδεθεί το όνομά του με την αποτυχία του κοινού νομίσματος, ή ακόμη και της Ευρωπαϊκής Ενωσης ευρύτερα - και γι' αυτό η Ανγκελα Μέρκελ και οι άλλοι θα κάνουν πάντοτε ό,τι είναι απαραίτητο για να είναι συγκροτημένο αυτό το πεδίο και να μην υπάρξει διάλυση. Την ίδια στιγμή κανένας δεν θέλει να πάρει ένα πιο ουσιαστικό ρίσκο για την Ευρώπη, όπως έκανε ο Χέλμουτ Κολ. Οι γερμανικές ελίτ δεν έχουν κάποιο μεγάλο όραμα για την Ευρώπη (σε αυτό που συμφωνούν είναι ότι ένα ομόσπονδο ευρωπαϊκό κράτος δεν είναι επιθυμητό) - αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, ποιος άλλος στην Ευρώπη έχει ένα τέτοιο όραμα; Και πάλι βλέπουμε την ειρωνεία της κατάστασης: η κρίση του ευρώ έχει καταστήσει ακόμη πιο σαφές (και επίπονο) ότι η μοίρα μας είναι κοινή στην Ευρώπη - αλλά η τοξική παρακαταθήκη αυτής της κρίσης δυσκολεύει, την ίδια ώρα, την οποιαδήποτε ανάληψη θετικής πρωτοβουλίας για να υπερβούμε το σημερινό πλαίσιο».

Και οι ελληνογερμανικές σχέσεις, μετά την επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο αρκετοί στη Γερμανία χαρακτηρίζουν ένα λαϊκιστικό κόμμα; «Εγώ νομίζω ότι και στη Γερμανία και στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ισχυρά λαϊκιστικά κόμματα. Το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία είναι ένα αληθινό λαϊκιστικό κόμμα. Κάνει επιθέσεις ηθικού χαρακτήρα στους αντιπάλους του και ισχυρίζεται ότι μόνο αυτό είναι ο γνήσιος εκφραστής του γαλλικού λαού. Ο λαϊκισμός δεν είναι ποτέ μόνο αντιελιτίστικος, είναι και πάντοτε εχθρικός προς την πολυφωνία. Η ανησυχία μου είναι - αν συνεχίσει να βαθαίνει η κρίση του ευρώ - ότι θα δούμε να εκτυλίσσεται περισσότερο μια σύγκρουση ανάμεσα σε τεχνοκράτες και λαϊκιστές. Κατά έναν ειρωνικό τρόπο και οι δύο μοιράζονται την απέχθεια προς τον πλουραλισμό και τη σύγχρονη κοινοβουλευτική δημοκρατία: για τους τεχνοκράτες υπάρχει μόνο μια τεχνικά σωστή και ορθολογική πολιτική και για τους λαϊκιστές υπάρχει μόνο η αυθεντική βούληση του λαού. Και οι δύο στάσεις είναι αντιπολιτικές» κατέληξε ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ.

Μπέκος Γρηγόρης

Πηγή: tovima.gr

16