Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος: 112 χρόνια από την (προηγούμενη) επιβολή του!
Καθώς σήμερα ο Πρωθυπουργός κ. Γεώργιος Παπανδρέου διαπραγματεύεται στις Βρυξέλλες τους τρόπους και τους όρους για τη στήριξη της ελληνικής οικονομίας για την αποφυγή της χρεωκοπίας της, αξίζει να θυμηθούμε ότι πριν από 112 χρόνια, η Κυβέρνηση του Αλεξάνδρου Ζαϊμη, έκανε ανάλογες διαπραγματεύσεις, για τη διάσωση της χώρας που μόλις είχε βγει ηττημένη από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 με τον τουρκικό στρατό να έχει στρατοπεδεύσει λίγο έξω από τη Λαμία, απαιτώντας να εισπράξει την πολεμική αποζημιώση (4 εκατομμυρίων τουρκικών λιρών) που είχε συμφωνηθεί στη Συνθήκη Ειρήνης.
Οι διαπραγματεύσεις εκείνες, κατέληξαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, όπως άλλωστε αναμένεται να γίνει και στην παρούσα δυσχερή για τα δημόσια οικονομικά της, φάση που διανύει η χώρα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, το ζήτημα της επιβολής Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου είχε προκύψει ήδη από το έτος 1893, όταν το ελληνικό Κράτος αντιμετώπιζε εξαιρετικές δυσκολίες για την εξεύρεση τρόπων αποπληρωμής των δανείων που είχε συνάψει στο παρελθόν. Όμως, ο έλεγχος που επιβλήθηκε τότε ήταν τυπικής μορφής και πολύ μικρότερων αρμοδιοτήτων σε σχέση με τον οικονομικό έλεγχο που συμφωνήθηκε να επιβληθεί μετά τη Συνθήκη Ειρήνης της 20ης Σεπτεμβρίου 1897.
Τον Οκτώβριο του 1897 έφθασαν στην Αθήνα οι απεσταλμένοι των Μεγάλων Δυνάμεων για τη σύνταξη νόμου βάσει του οποίου θα εγκαθιδρυόταν και θα λειτουργούσε ο οικονομικός έλεγχος. Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και στην Επιτροπή σχετικά με τα όρια του ελέγχου και τους οικονομικούς όρους ήταν δύσκολες. Οι εργασίες της Επιτροπής ολοκληρώθηκαν στις 21 Ιανουαρίου 1898. Ο σχετικός νόμος ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 21 Φεβρουαρίου 1898 (νόμος ΒΦΙΘ΄) και η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, γνωστή ως Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος άρχισε να λειτουργεί από τις 28 Απριλίου 1898.
Την Επιτροπή αποτελούσαν έξι μέλη, αντιπρόσωποι κάθε μιας από τις Δυνάμεις (που είχαν υπογράψει την προκαταρκτική συνθήκη ειρήνης) και ήταν σε άμεση επαφή με τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών. Για την υπηρεσία του δημοσίου χρέους εκχωρήθηκαν στη Δ.Ο.Ε. οι ακόλουθες πηγές εσόδων: 1) μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιοχάρτων, σιγαροχάρτων, σμυρίδος Νάξου 2) Φόρος καταναλώσεως καπνού 3) τέλη χαρτοσήμου 4) δασμοί τελωνείου Πειραιώς. Η Δ..Ο.Ε. είχε επίσης την εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη των υπεγγύων προσόδων. Ένα μεγάλο μέρος των παραπάνω εσόδων συλλέγονταν από την "Εταιρία Διαχειρίσεως Μονοπωλίων", η οποία ήταν εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, με αξιόλογη μάλιστα δραστηριότητα.
Ποιά ήταν τα αποτελέσματα του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου για τη χώρα; H πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα χαρακτηρίζεται από ένα σχετικό εξορθολογισμό των οικονομικών του κράτους παρά τις δυσμενείς συγκυρίες. Tο δημόσιο χρέος συνολικά ανερχόταν σε 94.000.000 δραχμές περίπου, το οποίο αποπληρωνόταν με ετήσιες καταβολές 2.000.000 δραχμών. Aποφασίστηκε ακόμα να μη λάβει το κράτος άλλα δάνεια, έως ότου αποπληρωθούν τα παλιότερα. Aπό τους κρατικούς προϋπολογισμούς των ετών 1899-1909 οι επτά είχαν πλεόνασμα. Tα ελλείμματα κατά τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας είχαν να κάνουν σε μεγάλο βαθμό με την προσπάθεια για την αναδιάταξη των στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας, κίνηση απαραίτητη και με προοπτική, όπως απέδειξαν οι κατοπινές εξελίξεις.
Στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα το δημόσιο χρέος είχε επιβαρυνθεί σε συνάρτηση με τα μεγάλα έξοδα των πολέμων αλλά και το γενικότερο κοινωνικό κόστος που προκαλούσαν. H δυνατότητα να καλυφθεί κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων ήταν ουσιαστικά ανέφικτη. Yπήρχε όμως η ελπίδα των μεταπολεμικών διευθετήσεων, κυρίως των συμμαχικών πιστώσεων, που θα βελτίωνε την κατάσταση των δημόσιων οικονομικών. Oι πιστώσεις αυτές μόνο κατά ένα μέρος τους έφτασαν, ενώ έπαψε οριστικά η ροή τους μετά το 1920 εξαιτίας και της πολιτικής αλλαγής που συνέβη τότε. Tα δημόσια οικονομικά δεν ήταν σε θέση να υποστηρίξουν τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Tο κόστος αυξανόταν προοδευτικά, η εξασφάλιση εξωτερικής δανειοδότησης απέτυχε παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες. Έτσι, επιβλήθηκε εσωτερικό δάνειο, ενώ αργότερα διχοτομήθηκε το νόμισμα, για να καλυφθούν τα έξοδα μέχρι το φθινόπωρο του 1922.
Μετά τη δεκαετία του 1920, η εμπλοκή του Δ.Ο.Ε. στα δημόσια οικονομικά είχε μειωθεί σημαντικά, ενώ ατόνησε πολύ περισσότερο μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εν τούτοις, τυπικά, η αποστολή του Δ.Ο.Ε. στην Ελλάδα τελείωσε το 1978 οπότε έκλεισε και το γραφείο που έως τότε διατηρούσε στην Αθήνα.
Δείτε σχετικά άρθρα για το ζήτημα του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, από ελληνικές εφημερίδες και sites:
Προηγούμενες πτωχεύσεις της ελληνικής οικονομίας
Η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (Εφημερίδα Ριζοσπάστης 8/12/1996)
Πώς η χώρα μας οδηγήθηκε στον ΔΟΕ (Εφημερίδα Ριζοσπάστης 13/7/1997)
Στο πάνω δεξί τμήμα της σελίδας, στο χώρο των συνημμένων αρχείων, δείτε το εξώφυλλο της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ της 20-2-1898 (μορφή PDF) όπου αναφέρεται στο νόμο για την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.
Σχόλια (0)
Σχολιάστε το άρθρο