Γιατί η Αγκυρα φλερτάρει με «θερμό» επεισόδιο στο Αιγαίο

Από τoν Αθανασόπουλο Αλ. Άγγελο.       Ανησυχία ότι οι κινήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, μετά την απόφαση του Αρείου Πάγου για τη μη έκδοση των οκτώ αξιωματικών, μοιάζουν να θέλουν να προκαλέσουν την Αθήνα «να γλιστρήσει» μόνη της σε ένα πιθανό «θερμό επεισόδιο» εκφράζουν σε ιδιωτικές τους συνομιλίες υψηλόβαθμοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, καθώς και στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας. Οσα έλαβαν χώρα το τελευταίο δεκαήμερο, τόσο σε ρητορικό όσο και σε τακτικό επίπεδο, στην περιοχή των Ιμίων και στον εναέριο χώρο του αρχιπελάγους δείχνουν πάντως ότι παρά τα πολλά ανοιχτά μέτωπα στην περιφέρειά της η Αγκυρα «φλερτάρει» με την πρόκληση μιας κρίσης.

Το ερώτημα είναι για ποιον λόγο... Κατά μία εκδοχή, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί ένα τέτοιο επεισόδιο για να γεμίσει κι άλλο την «εθνικιστική φαρέτρα» του στον δρόμο προς το δημοψήφισμα του Απριλίου για την αλλαγή του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία. Εμπειροι παρατηρητές των εσωτερικών εξελίξεων στην Τουρκία σημειώνουν ότι παρά τη δημοφιλία του ο κ. Ερντογάν δεν έχει ακόμη καταφέρει να διαμορφώσει πλειοψηφικό ρεύμα υπέρ της αλλαγής πολιτεύματος. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εθνικιστικές ψήφοι είναι απαραίτητες. Η σκληρή στάση εναντίον των Κούρδων και εναντίον του «εχθρού Γκιουλέν», καθώς και οι άτεγκτες θέσεις στο Κυπριακό εντάσσονται στο πλαίσιο αυτό.  

Η αμετάκλητη απόφαση του Αρείου Πάγου να μην εκδοθούν οι «οκτώ» ενόχλησε πολύ την τουρκική πλευρά. Η ενόχληση αυτή αποτυπώθηκε στην επιστολή που έστειλε στον Αλέξη Τσίπρα ο τούρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ, σύμφωνα με το δημοσίευμα της «Hurriyet». Παρά τα όσα μεταδόθηκαν, δεύτερο αίτημα έκδοσης δεν είχε σταλεί στην Αθήνα ως τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αλλά οι ελληνικές Αρχές το αναμένουν. Παραμένει πάντως άγνωστο τι άλλο μπορεί να λέει, σε σχέση με το αρχικό αίτημα, ώστε να μπορούσε να μεταβληθεί η απόφαση, καθώς η μη έκδοση βασίστηκε στο ότι οι τούρκοι αξιωματικοί δεν θα έχουν δίκαιη δίκη. Υπάρχει δε περίπτωση στην οποία η ίδια η Τουρκία αρνήθηκε στο παρελθόν να εκδώσει στο Ιράκ τον πρώην αντιπρόεδρο Ταρίκ αλ Χασίμι με σκεπτικό ανάλογο του Αρείου Πάγου: ότι στην πατρίδα του δεν θα απολάμβανε μια δίκαιη δίκη. Ο Αλ Χασίμι εξακολουθεί από το 2012 ως σήμερα να ζει στην Αγκυρα...

Σύμφωνα με πληροφορίες από τουρκικές διπλωματικές πηγές, η Αγκυρα εκτιμά ότι η «υπόθεση των οκτώ» θα μπορούσε να θεωρηθεί υπό το πρίσμα των ψηφισμάτων 1044 και 1054 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Τα δύο ψηφίσματα, και ειδικά το δεύτερο (εκδοθέντα το 1996), αφορούν την έκδοση από το Σουδάν στην Αιθιοπία τριών ανδρών που είχαν αποπειραθεί να δολοφονήσουν τον τότε πρόεδρο της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ το 1996 στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντίς Αμπέμπα. Με τα ψηφίσματα αυτά το Χαρτούμ υποχρεώθηκε τελικά να εκδώσει τους τρομοκράτες στην Αιθιοπία.  

Ωστόσο είναι ξεκάθαρο ότι δύσκολα μπορεί κάποιος να εξισώσει εκείνη την υπόθεση με αυτήν των «οκτώ», καθώς, προς το παρόν τουλάχιστον, καμία χώρα δεν θεωρεί την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν τρομοκρατική παρά την επιμονή  Ερντογάν. Κυβερνητικός παράγοντας σημείωνε πριν από λίγες ημέρες σε ιδιωτική του συνομιλία ότι ο χαρακτηρισμός «τρομοκρατική οργάνωση» είναι κρίσιμος. Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου (C- 573/14), σύμφωνα με την οποία η αίτηση ασύλου θα μπορούσε να απορριφθεί αν ο αιτών έχει συμμετάσχει στις δραστηριότητες ενός τρομοκρατικού δικτύου, ίσως να έχει τη σημασία της...

Τον περασμένο Αύγουστο οι μυστικές υπηρεσίες της ΕΕ είχαν περιγράψει σε έκθεσή τους με τίτλο «Η επίπτωση του κινήματος Γκιουλέν» την άποψη ότι παρά την έκτασή του δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ο κινητήριος μοχλός της απόπειρας πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου - πόσω μάλλον να χαρακτηριστεί τρομοκρατικό... Την ίδια στιγμή η Αγκυρα φέρεται να ανησυχεί από ακόμη ένα γεγονός: να αποτελέσει η απόφαση του Αρείου Πάγου δικαστικό προηγούμενο το οποίο θα μπορούσαν να ακολουθήσουν άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, στην οποία επίσης ζήτησαν άσυλο περί τους 40 τούρκους στρατιωτικούς που εργάζονταν σε νατοϊκές εγκαταστάσεις. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε την Ανγκελα Μέρκελ και τον κ. Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψη της γερμανίδας καγκελαρίου στην Αγκυρα.

Η απόφαση που έχει ληφθεί στην Αθήνα είναι να μη ρίξει «λάδι στη φωτιά». Η πραγματικότητα είναι, τουλάχιστον όπως  εξηγούσαν στο «Βήμα» διπλωματικοί και στρατιωτικοί παράγοντες, ότι όλες οι τουρκικές κινήσεις των τελευταίων ημερών ήταν, ως ένα σημείο, προβλέψιμες. Η επέτειος της κρίσης των Ιμίων προσέφερε μια καλή αφορμή για τη «βόλτα» του τούρκου Α/ΓΕΕΘΑ στρατηγού Χουλουσί Ακάρ στις δύο νησίδες. Το μπαράζ υπερπτήσεων ήταν μια κλασική απάντηση στη ρίψη στεφάνου από τον Πάνο Καμμένο στα Ιμια, στην οποία προστέθηκαν και οι αυστηρές δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου που ήγειρε το ενδεχόμενο «ατυχήματος».

Οσα δε είπε ο κ. Γιλντιρίμ περί «βραχονησίδων χωρίς ταυτότητα» και ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών περί αποστρατιωτικοποιημένης Κω συνιστούν μέρος από το «ευαγγέλιο» των τουρκικών αναθεωρητικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών υποχρεώθηκε να εκδώσει σκληρή και λεπτομερή απάντηση στους τουρκικούς ισχυρισμούς περί αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων, αποφεύγοντας  να αναλωθεί σε φθηνές δηλώσεις πατριωτισμού ορισμένων κυβερνητικών στελεχών.

Κυπριακό: Οι τέσσερις ελευθερίες και η τελωνειακή ένωση ΕΕ - Τουρκίας

Στο μέτωπο του Κυπριακού, το ενδεχόμενο μιας νέας διάσκεψης στη Γενεύη ίσως να μην είναι πλέον το σημαντικότερο. Το ζήτημα που έχει αρχίσει να απασχολεί έντονα τη Λευκωσία και την Αθήνα είναι το τουρκικό αίτημα για να ισχύσουν οι τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ για τους τούρκους υπηκόους στο νησί.

Η νέα τουρκική ιδέα, η οποία έπεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι στις συνομιλίες στο Μον Πελεράν τον περασμένο Δεκέμβριο, μάλλον προϊδεάζει για την επιθυμία της Αγκυρας να επιδιώξει τον οικονομικό έλεγχο της Κύπρου σε περίπτωση που πιεστεί υπερβολικά για κατάργηση του καθεστώτος των εγγυήσεων και αποχώρηση των στρατευμάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Τούρκοι σκοπεύουν να λειάνουν τις σημερινές σκληρές θέσεις τους και αυτό το κατέστησαν σαφές και στην Τερέζα Μέι κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Αγκυρα.

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, διότι αν κάτι τέτοιο υιοθετούνταν, θα σήμαινε ότι αυτά τα δικαιώματα θα μπορούσαν μετά να μεταφερθούν σε όλη την «κοινοτική επικράτεια». Είναι σαφές, τόνιζαν διπλωματικές πηγές, ότι πολλά κράτη-μέλη δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για κάτι τέτοιο, καθώς εκτιμούν ότι η Αγκυρα επιδιώκει να παρακάμψει τα εμπόδια από τη μη απελευθέρωση του καθεστώτος χορήγησης βίζας που συζητείται στο πλαίσιο της Συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας για το Προσφυγικό.

Η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν στη διάθεσή τους γνωματεύσεις που καταδεικνύουν την αδυναμία υλοποίησης ενός τέτοιου εγχειρήματος. Παράλληλα όμως ενημερωμένες πηγές σημειώνουν ότι στις Βρυξέλλες, και ιδιαίτερα στην Κομισιόν, υπάρχει η επιθυμία «να δοθούν πράγματα» στην Αγκυρα. Το «όχημα» για κάτι τέτοιο φαίνεται ότι είναι ο σχεδιασμός για αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ - Τουρκίας.

Οι προτάσεις της Κομισιόν είναι ιδιαίτερα φιλόδοξες και αφορούν ακόμη και τη συμπερίληψη των γεωργικών προϊόντων (που εξαιρούνται από την υπάρχουσα συμφωνία). Η Επιτροπή φέρεται να πιστεύει ότι η αναβάθμιση δεν χρειάζεται ομοφωνία, αλλά η Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου, έπειτα από ερώτημα της Λευκωσίας, απεφάνθη ότι η ομοφωνία είναι απαραίτητη. Το πρόβλημα είναι ότι στην τελωνειακή ένωση δεν υπάρχουν ορόσημα που ελέγχονται από τα κράτη-μέλη. Αυτό εγείρει ενστάσεις, αφού πρέπει να υπενθυμιστεί ότι το 2009 η Αγκυρα αρνήθηκε να επεκτείνει την εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης για την Κυπριακή Δημοκρατία με αποτέλεσμα το «πάγωμα» οκτώ διαπραγματευτικών κεφαλαίων.  

Πηγή :tovima.gr

20