Γεωπολιτικά επεισόδια και χρηματιστήρια

Δραστηριοποιούμαι επαγγελματικά στο χρηματιστηριακό χώρο, από τον Ιούνιο του 1990. Η πρώτη “γεωπολιτική κρίση” που βίωσα, ήταν η εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν (Ιράκ) στο Κουβέιτ, στις 2 Αυγούστου 1990. Από τότε, έχω βιώσει δεκάδες (στην κυριολεξία δεκάδες) γεωπολιτικές κρίσεις. Ποιά να πρωτοθυμηθώ; Τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας; Το πραξικόπημα κατά του Γκορμπατσόφ στην (τότε) Σοβιετική Ένωση; Τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης; Τον βομβαρδισμό της Σερβίας; Τους πολέμους του Κόλπου (1991 και 2003); Τα προβλήματα στη Σινική θάλασσα; Τις δεκάδες τοπικές κρίσεις; Τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Προσπαθώ να θυμηθώ, ποιά κρίση ανέτρεψε την τάση που κυριαρχούσε στις χρηματιστηριακές αγορές, όταν αυτή (η κρίση) ξεκίνησε. Δύσκολα θυμάμαι κάποια. Ίσως οι πόλεμοι του Κόλπου, να είχαν κάποια προσωρινή επίδραση. Όμως, νομίζω ότι, τελικά, οι γεωπολιτικές κρίσεις, στα τελευταία 35 χρόνια, δεν κρατούν πολύ ή και αν κρατούν, τελικά δύσκολα μεταβάλλουν την τάση της αγοράς.

Αν το παραπάνω συμπέρασμά μου είναι αληθές, προσπαθώ να αντιληφθώ γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό; Και συμβαίνει μόνον στα τελευταία 35 χρόνια, ή συνέβαινε και παλαιότερα;

Αν ανατρέξω στις ιστορικές μου γνώσεις, τόσο για την ελληνική, όσο κυρίως για τις διεθνείς αγορές, αντιλαμβάνομαι ότι, όντως συνέβαινε και παλαιότερα. Η ιστορία, δεν καταγράφει κάποια σοβαρή και μακροχρόνια μεταβολή της (διεθνούς) χρηματιστηριακής τάσης, εξαιτίας μικρής ή μεσαίας σημασίας γεωπολιτικών κρίσεων.

Υποψιάζομαι ότι, μέρος της απάντησης, βρίσκεται στην παραπάνω πρόταση: “μικρής ή μεσαίας σημασίας”. Και είναι λογικό. Οι περισσότερες κρίσεις που βιώσαμε, ακόμη και ο πόλεμος στην Ουκρανίας, είναι μικρής ή μεσαίας σημασίας (κάποιες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε μεγαλύτερης σημασίας, αλλά δεν εξελίχθηκαν).

Ένα άλλο μέρος της απάντησης, κυρίως όσον αφορά στο διάστημα των τελευταίων 35 ετών, υποψιάζομαι ότι έχει να κάνει με το γεγονός ότι, στο διάστημα αυτό, υπήρχε μία μόνο διεθνής “υπερδύναμη” που ρύθμιζε τα περισσότερα ζητήματα. Δηλαδή, μέσα στο πλαίσια της “pax Americana” που ζήσαμε, οι κρίσεις ήταν μικρής σημασίας και συνήθως ελέγχονταν και ρυθμίζονταν από την υπερδύναμη.

Βεβαίως, οι παραπάνω παρατηρήσεις μου δε μπορούν να ισχύουν για πιο σημαντικές κρίσεις, όπως αυτές που, στο παρελθόν, οδήγησαν σε παγκόσμιους ή μεγάλους τοπικούς πολέμους. Όμως, αυτές είναι σπάνιες και όταν συμβαίνουν, υποθέτω ότι θα καταλάβουμε εύκολα και άμεσα ότι πρόκειται για κάτι “σοβαρό” και “μεγάλο”.

Πού θέλω να καταλήξω; Στο ότι, τελικά, αυτό που συνηθίσαμε να αποκαλούμε ως “γεωπολιτική κρίση”, στα πλαίσια της διεθνούς τάξης που εξακολουθούμε να ζούμε, οι γεωπολιτικές κρίσεις, ίσως τελικά δεν είναι τόσο “κρίσιμες”. Κάποιες μπορεί να είναι. Όμως, χρειάζεται βαθιά και προσεκτική ανάλυση.

Αντίθετα, σήμερα μια δήλωση του διοικητή της FED, ή ενός ανώτερου στελέχους της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας για τα επιτόκια, μπορεί να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στις αγορές και να προκαλέσει μεγαλύτερες ανατροπές απ’ ότι ένας πόλεμος.

Μπορεί να γίνονται προσπάθειες να αναπτυχθεί ένας καινούργιος “πόλος” στη διεθνή γεωπολιτική σκηνή, όμως, καλώς ή κακώς, εξακολουθούμε να ζούμε στα πλαίσια της “pax Americana” που ξεκίνησε κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ότι το 2024 είναι ένα εκλογικό έτος για τις ΗΠΑ και ο πρόεδρος Biden, θέλει (ή καλύτερα, χρειάζεται) ένα “ήρεμο” διεθνές περιβάλλον, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στα γεγονότα των τελευταίων ημερών στην κρίση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Και ποιό μπορεί να είναι το πρακτικό συμπέρασμα από τις σκέψεις αυτές; Ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή για το πώς θα χαρακτηρίσουμε μία γεωπολιτική κρίση. Και για το πώς θα δράσουμε απέναντι σ’ αυτή. Σε τέτοια γεγονότα, ο πανικός δεν είναι ο καλύτερος σύμβουλος. Θα πρέπει να κάνουμε προσεκτικές, μικρές και σταδιακές κινήσεις, να προσέχουμε περισσότερο τα αμερικανικά ΜΜΕ και να κοιτάμε περισσότερο στους αμερικανικούς δείκτες. Μας αρέσει, δε μας αρέσει αυτό.