Στη θάλασσα θα παιχτούν όλα τα μελλοντικά ενεργειακά παιχνίδια

Του Γιάννη Μπασιά

Όπως για τους γαιάνθρακες και το λιγνίτη που υποβάλλεται ένα πρόστιμο ρύπου, έτσι και για κάθε μέσο υλοποίησης εναλλακτικών πηγών ενέργειας όπως των ανανεώσιμων, πρέπει να εφαρμόζεται ένας φόρος ρύπανσης του περιβάλλοντος, μελλοντικής και παρούσας. Ας μην ξεχνάμε ότι για το διοξείδιο του άνθρακα το πρόστιμο αναβίωσε πάλι στα 30 ευρώ κατά τόνο ενώ το Μάρτιο του 2020, λόγω ιού και πτώσης κατανάλωσης, είχε πέσει στα 16 ευρώ.

Κάτι παράλληλο συμβαίνει με τις χερσαίες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και τις θαλάσσιες πλατφόρμες εξόρυξης υδρογονανθράκων που γερνάνε, κουράζονται η βγαίνουν έξω από την παραγωγή λόγω παλαιάς τεχνολογίας. Το κόστος απεγκατάστασης κατά τόνο, μόνο για το μέταλλο, ανέρχεται σε 2.000 με 3.000 ευρώ και μια μικρή πλατφόρμα ζυγίζει μερικές εκατοντάδες τόνους σιδερικό. Κάθε εταιρεία, με ή χωρίς το κράτος, πρέπει να βάλει στην άκρη σε ειδικό λογαριασμό κάθε χρόνο ένα ποσό για την απεγκατάστασή τους. Αυτό ισχύει στην πετρελαϊκή βιομηχανία εδώ και δεκαετίες και είχε εφαρμοσθεί παλαιότερα και στον Πρίνο.

Αντίστοιχα και για τις μπαταρίες αυτοκινήτων και γενικότερα τις μπαταρίες, όπως και για τα υλικά των ανεμογεννητριών και των φωτοβολταϊκών θα πρέπει να επιβληθεί κάποιο χρηματικό αντίτιμο προστασίας από την μόλυνση που θα δημιουργηθεί όταν απεγκατασταθούν, μετά από 20 χρόνια, μέσω μιας αξιολόγησης και κοστολόγησης από σήμερα, στο πλαίσιο της αρχής της βιωσιμότητας της ανάπτυξης. Αυτό το πρόβλημα της μόλυνσης δεν αποτελεί ιδιαίτερο θέμα επικαιρότητας διότι προς το παρόν βρισκόμαστε στο στάδιο της κούρσας για τον έλεγχο των σπανίων γαιών, του μαγκάνιου, του χαλκού και του κοβάλτιου και γενικότερα των ορυκτών και μετάλλων αναγκαίων για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Σπάνιες γαίες και θάλασσα

Μια ματιά στον αγώνα κυριαρχίας που υπάρχει σήμερα για τον έλεγχο του κοβαλτίου για τις μπαταρίες ιδιαίτερα των αυτοκινήτων είναι χρήσιμη. Το κοβάλτιο, συνδυάζεται με το λίθιο και η τιμή του από το 2017 έχει αυξηθεί κατά περίπου 70%. Προς το παρόν το εφοδιάζουν βασικά η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το πριν Ζαΐρ, αλλά οι ειδικοί λένε ότι η ζήτηση θα αυξηθεί 15 φορές μέχρι το 2030 και περισσότερες από 10 χώρες θα εμπλακούν στον αγώνα ελέγχου με μπροστάρη σήμερα την Κίνα.

Προς το παρόν αυτός ο αγώνας επικεντρώνεται σε χερσαία περιβάλλοντα αλλά στο μέλλον θα επεκταθεί και σε θαλάσσια περιβάλλοντα λόγω της αναζωογόνησης του ενδιαφέροντος για τους πολυμεταλλικούς κόνδυλους που βρίσκονται στην επιφάνεια του βυθού των ωκεανών και ιδιαίτερα στον Ατλαντικό και Ειρηνικό σε διεθνή ύδατα δηλαδή έξω από τα όρια των διακηρυγμένων ΑΟΖ

Αυτά τα θέματα διαχειρίζεται η Αρμόδια Αρχή Διεθνούς Θαλάσσιου Βυθού (ISA) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Αυτή η Αρχή προκηρύσσει διεθνείς διαγωνισμούς, αξιολογεί, επιβλέπει και διαχειρίζεται τις εργασίες των εταιρειών, κοινοπραξιών ή κρατικών φορέων που εξερευνούν, όχι μόνο για μέταλλα, σε διεθνείς ζώνες ή ζώνες μη ανακηρυγμένης ΑΟΖ. Μια από τις βασικές προϋποθέσεις είναι η διαφύλαξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά όχι μόνο.

Χώρες όπως οι ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Νότια Κορέα, Βραζιλία κτλ., δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια για την επεξεργασία κονδύλων σε βάθη που υπερβαίνουν τα 3000 και 4000 μέτρα νερού. Βρισκόμαστε πάλι στις περιοχές της τεχνολογίας των μεγάλων βαθών, των μηχανικών και ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στο βυθό και της προστασίας του περιβάλλοντος, θέματα που έχουν συζητηθεί και για τα ελληνικά νερά αν και οι εξερευνητικές εργασίες δεν έχουν προχωρήσει όσο γρήγορα θα έπρεπε.

Φυσικό αέριο και ελληνικές θάλασσες

Δεν υπάρχουν κόνδυλοι στα νερά μας, ούτε στη ανατολική Μεσόγειο, διότι έχουμε σύγκλιση τεκτονικών πλακών και όχι γένεση ωκεανών όπως στον Ειρηνικό, Ατλαντικό και Ινδικό Ωκεανό. Αλλά για άλλους λόγους μας ενδιαφέρει το γενικότερο πλαίσιο, τόσο σε επίπεδο μη ανακηρυγμένων ΑΟΖ όσο και για την παρουσία φυσικού αερίου εγκλωβισμένου σε πάγο η εκλυόμενου από βαθιά γεωλογικά στρώματα στον βυθό.

Σε διεθνές επίπεδο γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητό ότι στην θάλασσα θα παιχθούν όλα τα μελλοντικά ενεργειακά παιχνίδια και αυτό ισχύει όπως ο καθένας διαπιστώνει σήμερα και για την περιοχή μας. Στην Ανατολική Μεσόγειο έγιναν μεγάλες έρευνες για την πιθανή ύπαρξη υδριτών την δεκαετία του 1980. Το τότε ΙΓΜΕ συμμετείχε όχι μόνο ενεργά αλλά και δημιουργικά στις μελέτες και στην δειγματοληψία στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, ενώ στις αρχές του 2000 έγιναν μεγάλες έρευνες για τα λασποηφαίστεια στην ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα από γαλλικές αποστολές.

Τα λασποηφαίστεια και οι υδρίτες σχετίζονται με τον πυθμένα, τα πρώτα λόγω έκλυσης μεθανίου στην επιφάνεια του βυθού και οι δεύτεροι λόγω κατακράτησης μεθανίου μέσα σε πάγο στα επιφανειακά στρώματα του βυθού. Μεγάλα λασποηφαίστεια βρίσκονται ιδιαίτερα νοτίως της Κρήτης και οι υδρίτες ανατολικότερα της Κρήτης. Χωρίς να σημαίνει ότι αποτελούν σήμερα τομείς βιομηχανικής εξερεύνησης που μπορούν να οδηγήσουν σε δραστηριότητες εκμετάλλευσης την επόμενη δεκαετία, και τα δύο περιβάλλοντα ύπαρξης μεθανίου, δηλαδή φυσικού αερίου, μετράνε στο τραπέζι της διαπραγματευόμενης αξίας του ελληνικού υπεδάφους σε ορίζοντα 20 ή 30 ετών.

Αυτό δεν πρέπει να παραμεληθεί και η ΕΔΕΥ, ως αρμόδια αρχή, οφείλει να συνεχίσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Απαιτείται κατανόηση της δυναμικής του διεθνούς ενεργειακού περιβάλλοντος σε κλίμακα δεκαετιών και ακούγοντας τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να γεφυρώνει τις σημερινές εναλλακτικές πηγές ενέργειας για δεκαετίες, εκτός εάν μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές θα επιτρέψουν την παραγωγή ενέργειας με μη ενεργοβόρες διαδικασίες άσχετες με τις σημερινές εναλλακτικές πηγές.

Η θάλασσα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης

Για την ελληνική πραγματικότητα οι γεωφυσικές έρευνες δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης εντάσσονται σε αυτό το πρόγραμμα γέφυρας που προσφέρει το φυσικό αέριο και θα αποτελέσουν ορόσημο εάν αρχίσουν στο τέλος του 2020 όπως έχει προγραμματισθεί. Στις αρχές Ιουνίου 2020, η Τεχνική Επιτροπή για τα μπλοκ δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, απαρτιζόμενη από αντιπροσώπους των εταιρειών και της ΕΔΕΥ ενέκρινε το τεχνικό πρόγραμμα των γεωφυσικών εργασιών και το χρονοδιάγραμμα των αναγκαίων δανειοδοτήσεων από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Εάν προχωρήσουν γρήγορα θα μπορέσει η Ελλάδα να μπει το 2022 στη δεύτερη φάση των ερευνών χωρίς καθυστέρηση. Αυτή η δεύτερη φάση θα είναι ο προάγγελος της πρώτης γεώτρησης σε κάθε ένα από τα δύο μπλοκ της Κρήτης. Η διεθνοποίηση της περιοχής δεν σχετίζεται μόνο με την ελληνική πλευρά αλλά και με αυτήν της Λιβύης, δηλαδή νοτίως της μέσης γραμμής, διότι οι υποθαλάσσιες γεωλογικές δομές των δύο χωρών ομοιάζουν, όπως και ανατολικότερα με την Αίγυπτο.

Δεν πρόκειται για μυστικά, ούτε για γεωπολιτικά κουτσομπολιά, τα διαθέσιμα γεωφυσικά δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών πωλούνται από διεθνείς γεωφυσικές εταιρείες, οποιοσδήποτε μπορεί να ενημερωθεί επίσημα στο διαδίκτυο και οποιαδήποτε εταιρεία μπορεί να ζητήσει να τα δει και να τα αγοράσει.

Η ΕΔΕΥ, ξεκίνησε από το 2019 μια προσπάθεια συλλογής του τι υπάρχει στις ξένες εταιρείες και τι πρέπει να κατατεθεί στην αρμόδια ελληνική αρχή. Ένας ικανοποιητικός αριθμός δεδομένων έχει ήδη συλλεχθεί. Αυτή η δουλειά δεν πρέπει να αφεθεί.

Μεταφορά φυσικού αέριου και ελληνικές θάλασσες

Η ΕΔΕΥ εξέδωσε ένα χάρτη που υπάρχει σε πολλές μελέτες και παρουσιάσεις της και απεικονίζει την υπάρχουσα και υπό κατασκευή κατανομή των διυλιστηρίων, σταθμών υγροποίησης, σταθμών αεριοποίησης και αγωγών στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι το τέλος του 2020, η Τουρκία θα έχει τρία διυλιστήρια και τρία FSRU, η Συρία ένα διυλιστήριο, ο Λίβανος ένα FSRU, το Ισραήλ δύο διυλιστήρια, ένα LNG και ένα FSRU, η Αίγυπτος τρία LNG και τρία διυλιστήρια, η Ελλάδα τρία διυλιστήρια και δύο FSRU, και η Κύπρος ένα FSRU. Περιττό να πούμε ότι υπάρχει υπερσυγκέντρωση.

Αλλά για να λειτουργήσουν οι σταθμοί αεριοποίησης (FSRU) χρειάζεται να αφιχθεί το φυσικό αέριο με καράβι σε υγροποιημένη μορφή από κοντινές ή απομακρυσμένες περιοχές εκτός Μεσογείου όπου υπάρχουν σταθμοί υγροποίησης (LNG). Περίπου 450 δισεκατομμύρια δολάρια είναι δεσμευμένα από το 2019 διεθνώς για την κατασκευή σταθμών υγροποίησης. Υπολογίζεται από τους ειδικούς ότι το σύνολο των επενδύσεων για τα επόμενα χρόνια θα πλησίαζε το 1 τρισ. δολ., εάν η μείωση της κατανάλωσης και η ύφεση δεν επηρέαζε τα προγράμματα κατασκευής.

Το πρόβλημα γίνεται πιο σύνθετο εάν λάβουμε υπόψιν ότι αρκετά εθνικά ταμεία συνταξιοδότησης ανά τον κόσμο και μεγάλα funds που διαχειρίζονται επίσης συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν επενδύσει μέρος του χαρτοφυλάκιού τους σε τέτοια αναπτυξιακά προγράμματα που σήμερα πλήττονται λόγω ύφεσης και πανδημίας. Θα είναι δύσκολο να αποφανθούμε προς τα που θα γείρει η ζυγαριά σε δύο χρόνια, δηλαδή LNG ή αγωγοί στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Πάντως το σίγουρο είναι ότι ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην ελληνική ΑΟΖ θα επέτρεπαν να αξιολογηθεί το ποσοστό αντικατάστασης των εισαγωγών από την εγχώρια παραγωγή. Θα ενεθάρρυναν επιπλέον τον διεθνή επενδυτικό τομέα για την μία, την άλλη, ή ένα συνδυασμό λύσεων, εφόσον η παραγωγή του αερίου θα απαιτήσει αναμφίβολα υποδομές, το κόστος των οποίων θα μπορεί να μοιραστεί με αυτό των επενδύσεων της μεταφοράς.

Μια σύντομη τεχνικοοικονομική ανάλυση είναι διαθέσιμη στις ακόλουθες εκδόσεις: ΕΛΛΑΣ-ΚΥΠΡΟΣ στη Νέα Ενεργειακή Εποχή (εκδ. ΙΕΝΕ Ιούνιος 2019), Financing the Energy Transition (εκδ. ΕΥΡΑΣΙΑ 2020), Foreign Affairs (ελληνική εκδ. Απρίλιος 2020) και στο Συνέδριο EMC 2020: The Eastern Mediterranean Offshore Conference (Ιούλιος 2020).

Πηγή: slpress.gr